Helicobacter pylori: objawy i leczenie zakażenia bakterią

Bakteria Helicobacter pylori  

Helicobacter pylori to bakteria bytująca głównie na powierzchni nabłonka błony śluzowej żołądka. Choć kwaśne pH kwasu solnego w żołądku skutecznie zwalcza wiele drobnoustrojów, to dla bakterii Helicobacter pylori nie stanowi zagrożenia. Dzieje się tak dzięki zdolności tego patogenu do wytwarzania specjalnego enzymu – ureazy. Ureaza rozkłada mocznik do dwutlenku węgla i amoniaku, który w środowisku wodnym ma odczyn zasadowy. Pozwala to na zobojętnienie kwasowego odczynu soku żołądkowego i umożliwia bakterii przeżycie w tych niesprzyjających warunkach.

Objawy zakażenia Helicobacter pylori 

Zakażenie Helicobacter pylori może przebiegać w różnorodny sposób, od całkowitego braku objawów po charakterystyczne dolegliwości związane z chorobami układu pokarmowego. Często zakażenie może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat, a dopiero, gdy dochodzi do rozwoju choroby, pojawiają się dolegliwości. 

Sugerować zakażenie H. pylori mogą objawy takie jak: 

• ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, 

• nudności i wymioty zwykle przebiegające bez podwyższenia temperatury ciała. 

>> Ból żołądka – co stosować na dolegliwości? Co może oznaczać ból żołądka po jedzeniu?

Bakteria Helicobacter pylori – jakie choroby może wywoływać? 

Nie każde zakażenie Helicobacter pylori jest równoznaczne z wystąpieniem poważniejszych powikłań. Bakteria ta może jednak przyczyniać się do rozwoju chorób takich jak: 

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – zakażenie H. pylori prowadzi do zwiększenia syntezy gastryny, czyli hormonu pobudzającego wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co przyczynia się do rozwoju wrzodów. Typowe objawy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy to piekący ból lub dyskomfort w nadbrzuszu pojawiający się na czczo lub 1-3 godziny po posiłku, wczesne uczucie pełności po jedzeniu, nudności i wymioty;  

• zapalenie błony śluzowej żołądka – może przyjmować postać ostrą lub przewlekłą. Postać ostra występuje głównie u dzieci, pojawia się ból brzucha, nudności i wymioty. Częściej zapalenie przechodzi w postać przewlekłą, przebiegającą z okresami zaostrzeń i remisji. Występować mogą bóle brzucha, uczucie pełności, odbijanie i wzdęcia;  

• rak żołądka – na wczesnych etapach rak żołądka nie powoduje żadnych objawów. Przy większym zaawansowaniu choroby pojawić się mogą bóle brzucha, utrata łaknienia, nudności, wymioty, ubytek masy ciała, zaburzenia połykania, krwawe wymioty lub smoliste stolce;  

• choroba Menetriera – jest to nadmierny przerost fałdów błony śluzowej żołądka. Objawia się bólami nadbrzusza, nudnościami, wymiotami, biegunką, szybką utratą masy ciała oraz krwawieniami z przewodu pokarmowego.  

Helicobacter pylori atakuje nie tylko żołądek  

Chociaż H. pylori jest najbardziej znana z powodowania chorób żołądka, jej wpływ na organizm jest złożony i może przyczyniać się do różnorodnych stanów zdrowotnych poprzez przewlekły stan zapalny oraz zakłócanie równowagi mikrobiologicznej w organizmie. Zakażenie tą bakterią może wiązać się także z zaburzeniami takimi jak: 

• choroba refluksowa przełyku - H. pylori wpływa na równowagę kwasową żołądka i zwiększa wydzielanie kwasu solnego, co w konsekwencji może zwiększyć ryzyko rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego;

• niedokrwistość z niedoboru żelaza – zakażenie H. pylori może utrudniać wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, co prowadzi do niedokrwistości;

• zaburzenia wchłaniania składników odżywczych – przewlekłe zakażenie może wpływać na nie tylko na zdolność organizmu do wchłaniania żelaza, ale także innych składników odżywczych, co może skutkować niedożywieniem;

• reakcje autoimmunologiczne – badania sugerują, że H. pylori może być powiązane z niektórymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto czy toczeń rumieniowaty układowy;

• problemy skórne – zakażenie H. pylori może sprzyjać także chorobom skóry i pojawianiu się alergicznych wysypek. Badania dowodzą też, że bakteria ta może nasilać trądzik.  

Jak można się zarazić Helicobacter pylori? 

Do zakażenia bakterią najczęściej dochodzi już w dzieciństwie, jednak u części dzieci ustępuje ono samoistnie. Bakteria przenoszona jest głównie drogą pokarmową, zwykle w obrębie najbliższej rodziny. Do zakażenia może dojść w wyniku korzystania z tych samych naczyń i sztućców, bawienia się wspólnymi zabawkami lub kontaktu usta – usta. Ryzyko zakażenia zmniejszają dbałość o higienę, częste i dokładne mycie dłoni oraz spożywanych warzyw i owoców. Bakteria przenosi się bowiem na wszystkich przedmiotach zabrudzonych śliną lub kałem, a zanieczyszczenia tego typu często pozostają niewidoczne dla oka. Szacuje się, że nawet połowa ludzkości jest zakażona H. pylori. W krajach rozwijających się odsetek ten jest większy. W Polsce zakażonych jest ok. 67% osób dorosłych i 30% dzieci.

Diagnostyka zakażenia H. pylori 

Badania wykonywane w przypadku podejrzenia zakażenia Helicobacter pylori należy podzielić na inwazyjne oraz nieinwazyjne. Do metod nieinwazyjnych należą:  

• test oddechowy – test ten wykrywa obecność bakterii na podstawie ich zdolności do rozkładu mocznika. Pacjent wypija roztwór zawierający znakowany mocznik, a następnie wykonuje się badanie oddechu. Obecność H. pylori powoduje, że mocznik jest rozkładany, co prowadzi do wykrycia zwiększonego poziomu dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu; 

• badanie kału na obecność antygenów Helicobacter pylori – wykrycie w stolcu specyficznych antygenów potwierdza zakażenie; 

• badanie obecności przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori we krwi – jest to nazywane testem serologicznym. Badanie to nie umożliwia jednak rozróżnienia pomiędzy aktualnym zakażeniem a zakażeniem przebytym w przeszłości. Obecne we krwi przeciwciała utrzymują się bowiem także po zwalczeniu bakterii.  

Metodą inwazyjną jest badanie endoskopowe żołądka z pobraniem wycinków z błony śluzowej. Jest to najdokładniejsze badanie, zalecane zwłaszcza u osób z podejrzeniem chorób wrzodowych żołądka lub nowotworu.  

>> Testy na Helicobacter pylori z krwi i kału

Helicobacter pylori – leczenie 

Leczenie zakażenia H. pylori powinno odbywać się jedynie pod kontrolą lekarza. Leki stosowane w zwalczaniu bakterii są dostępne na receptę i nie powinno się ich stosować według własnego uznania. Istnieje kilka opracowanych schematów leczenia, które mogą zostać wykorzystane w zależności od oporności bakterii. W Polsce preferowany jest schemat poczwórny, który wymaga przyjmowania przez 14 dni inhibitora pompy protonowej, bizmutu, metronidazolu oraz tetracykliny. Po zakończeniu leczenia wykonuje się badania potwierdzające zwalczenie bakterii. W razie niepowodzenia leczenia można dobrać inną terapię.

Helicobacter pylori a dieta. Czego nie jeść, by uniknąć zakażenia? 

Najnowsze dowody naukowe sugerują, że na ryzyko zakażenia H. pylori ma wpływ dieta. Z pewnością konieczne jest jeszcze kontynuowanie badań, aby w potwierdzić aktualne wyniki. Uznaje się jednak, że produkty słone, konserwowe, wędzone i mięsne mogą zwiększać ryzyko zakażenia bakterią. Zalecane jest natomiast spożywanie dużych ilości warzyw i owoców. Dodatkowo niektóre produkty zawierają substancje mogące działać pomocniczo w zwalczaniu infekcji. Należą do nich: 

• owoce jagodowe, czyli borówki, jagody, truskawki, żurawina, maliny i jeżyny 

• warzywa kapustne 

• mleko i przetwory mleczne 

• miody 

• zielona herbata 

• przyprawy takie jak imbir, bazylia, cynamon, czosnek, rozmaryn, majeranek, cząber, mięta, kardamon, kolendra, anyż i kminek. 

Dieta w przypadku objawowego zakażenia H. pylori powinna być lekkostrawna. Należy unikać tłustych, smażonych potraw i produktów typu fast-food, a także cukrów prostych. Wykluczyć należy również substancje działające drażniąco na błonę śluzową żołądka, takie jak ostre przyprawy, alkohol, napoje gazowane, kawa i mocna herbata. Posiłki należy spożywać regularnie i w niewielkich ilościach. Lepiej jeść częściej mniejsze porcje niż przykładowo dwa duże posiłki w ciągu dnia. Bardzo ważne jest też wypijanie odpowiedniej ilości wody.

>> Jak się nawodnić? Sposoby na dobrze nawodniony organizm