Haluksy – czym są i co pomaga w ich leczeniu: separator a może maść?

Haluksy – co to za schorzenie? 

Haluks, po łacinie Hallux valgus, to deformacja ustawienia pierwszego stawu śródstopno-palcowego. Przy haluksie dochodzi do wykrzywienia dużego palca stopy w kierunku pozostałych palców, a głowa pierwszej kości śródstopia tworzy wypukły guzek po zewnętrznej stronie stopy, u podstawy palucha. 

Haluksy – przyczyny  

Na rozwój haluksów ma wpływ wiele czynników, nie tylko rodzaj noszonego obuwia. Niektóre z nich są niezależne od nas, nie jesteśmy w stanie zmienić swoich predyspozycji genetycznych. Jednak często do rozwoju deformacji prowadzi nałożenie się kilku przyczyn. Warto zatem walczyć z czynnikami ryzyka, które podlegają modyfikacji. 

Możliwe przyczyny haluksów 

• Czynniki genetyczne – osoby z przypadkami haluksów w bliskiej rodzinie są w grupie zwiększonego ryzyka rozwinięcia się deformacji. Geny człowieka wpływają na kształt stopy, ustawienie palców, a także elastyczność więzadeł i ścięgien. 

• Noszenie niewłaściwego obuwia: wysokich obcasów, butów szpiczastych, ale także źle dopasowanych – za wąskich. Aby dopasować szerokość obuwia, należy porównać stopę do obrysu buta, stając obok buta lub na bucie. Niestety często zdarza się, że luźno leżące palce są dużo szersze niż czubek buta. Chodzenie w za wąskim obuwiu powoduje ściskanie palucha i wykrzywianie go w stronę pozostałych palców. Buty na obcasie wymuszają natomiast nieprawidłową postawę i przenoszą obciążenie na przód stopy, co prowadzi do przesunięcia palucha w stronę innych palców. Nienajlepszym wyborem są również klapki i japonki. Chodzenie w tego typu butach wywołuje odruch chwytny w stopie, dzięki któremu klapek nie spada z nogi. Prowadzi to jednak do nadwyrężania mięśni i sprzyja deformacjom. 

• Zaburzenia biomechaniczne stopy – płaskostopie, nadmierna pronacja lub wysokie łuki stopy.  

• Zmiany hormonalne – hormony wpływają na elastyczność więzadeł i stawów. Zauważalne jest to szczególnie u kobiet. Zmiany hormonalne w czasie ciąży lub menopauzy prowadzą do rozluźnienia więzadeł, co osłabia strukturę stopy i sprzyja deformacjom. W ciąży dodatkowym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi haluksów jest wzrost masy ciała i obciążenia stóp. 

• Nadmierna masa ciała – nadwaga i otyłość wiążą się ze znaczym wzrostem obciążenia stóp i przeciążeniem zwłaszcza przedniej części stopy, co sprzyja zniekształceniu stawów.  

• Choroby reumatyczne stawów i mięśni w obrębie nóg – reumatoidalne zapalenie stawów sprzyja powstawaniu haluksów, płaskostopia lub palców młotkowatych. W chorobach reumatycznych haluksy nie są jednak głównym objawem, ale jedną z wielu dolegliwości.  

• Zaburzenia neurologiczne - porażenia nerwów stopy osłabiają kontrolę nad jej pracą i mogą prowadzić do nieprawidłowego ustawiania stopy i późniejszych zniekształceń. 

• Urazy stop – urazy mechaniczne, takie jak złamania kości śródstopia lub paliczków, zwłaszcza nieprawidłowo zagojone, również wpływają na deformację stawu palucha.  

>> Wybity palec – jak wygląda, objawy, co robić?

Haluksy – objawy 

Haluksy widoczne są zazwyczaj gołym okiem. Typowo powstaje wypukłość w okolicy stawu palucha oraz przemieszczenie palucha w stronę pozostałych palców. W bardziej zaawansowanych stadiach deformacji pojawiają się dolegliwości bólowe okolicy stawu palucha, nasilające się podczas stania, chodzenia oraz noszenia obuwia. Zmiana kształtu stopy utrudnia dobranie wygodnych butów i powoduje ciągły ucisk na wypukły guzek. Miejsce to staje się szczególnie narażone na odciski, podrażnienia oraz stan zapalny tkanek otaczających zniekształcenie. Dolegliwości bólowe mogą prowadzić do zmiany sposobu poruszania się i unikania obciążania przodu stopy, np. stawiania jej na bocznej krawędzi. Nieprawidłowy wzorzec chodu wpływa natomiast na całe ciało i może skutkować bólami innych stawów.

Do jakiego lekarza zgłosić się z haluksami? 

W przypadku podejrzenia haluksów należy zgłosić się do ortopedy. Jest to specjalista zajmujący się schorzeniami układu mięśniowo-stawowo-kostnego. Aby ocenić stopień zaawansowania deformacji, lekarz może zalecić wykonanie zdjęcia RTG. Badanie powinno być wykonane w obciążeniu, czyli w pozycji stojącej. Określenie zaawansowania zniekształcenia umożliwia podjęcie decyzji o najlepszym sposobie leczenie.  

Haluksy – leczenie  

Dobór odpowiedniej metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania zmiany.

• W początkowych stadiach choroby zaleca się używanie korygujących ortez, wkładek do obuwia oraz zabiegi fizjoterapeutyczne i ćwiczenia. U osób z nadmierną masą ciała ważna jest również utrata wagi.  
• W przypadkach zaawansowanej deformacji, gdy obecne są uciążliwe dolegliwości bólowe lub trudności z poruszaniem, konieczna może być operacja. W chirurgii haluksów stosuje się różne techniki. Wybór odpowiedniej należy dokładnie przedyskutować z lekarzem. 
• Aby uzyskać jak najlepsze wyniki po zabiegu, nie można zapominać o rehabilitacji. Przez pierwsze tygodnie zalecane jest ograniczanie obciążania stopy oraz noszenie specjalnych ortez i butów ochronnych. Ważne jest również regularne wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych, które pomagają wzmocnić mięśnie stopy, poprawić jej stabilność oraz ruchomość.

Ćwiczenia na haluksy 

Ćwiczenie stóp jest ważne zarówno po zabiegu korygującym haluksy, jak i w leczeniu zachowawczym. Warto udać się do fizjoterapeuty, który dobierze odpowiednie ćwiczenia oraz uwzględni nie tylko haluksy, ale także inne deformacje stóp lub ewentualne wady postawy. Podstawowe przykłady ćwiczeń można znaleźć również w internecie.  

1. Rozciąganie mięśnia przywodziciela palucha

Usiądź na podłodze z wyprostowanymi nogami. Zaczep gumę oporową za oba duże palce stóp. Powoli rozsuwaj stopy, tak aby guma odciągała paluchy od pozostałych palców. Postaraj się rozluźnić przy tym stopy i wytrzymać w pozycji rozciągnięcia co najmniej 30 sekund. Ćwiczenie to można wykonać również bez gumy, unieruchamiając jedną dłonią staw śródstopno-paliczkowy dużego palca, a drugą łapiąc paluch i odciągając go.  

2. Odciąganie palucha 

Usiądź na krześle ze stopami opartymi o podłogę. Postaraj się przesunąć paluch po podłodze w kierunku przeciwnym do pozostałych palców. W tym ćwiczeniu ważne jest, aby paluch pozostawał cały czas w jednej płaszczyźnie. Jeśli nie jesteś w stanie poruszać paluchem, możesz zacząć od poruszania nim dłonią. 

3. Wzmacnianie mięśni stopy 

Rozłóż na podłodze nieduże przedmioty i stojąc, staraj się chwytać je palcami stóp i unosić w górę. Możesz też stanąć na ściereczce lub ręczniku i zwijać palcami materiał pod stopy.  

4. Rozluźnianie mięśni stopy 

Usiądź na krześle i umieść pod stopą piłkę do masażu lub piłeczkę tenisową. Delikatnie przyciskając, masuj stopę, rolując ją po piłce od pięty do palców.

Maść na haluksy 

Maści i preparaty stosowane miejscowo nie pomogą usunąć haluksów i nie zmniejszą deformacji, jednak mogą przynieść ulgę w dolegliwościach bólowych. Maści zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen lub ketoprofen, nakładane na okolicę zmiany, skutecznie zmniejszają ból oraz zwalczają stan zapalny okolicy stawu palucha. Efekt przeciwbólowy mogą przynieść również maści rozgrzewające, zawierające kapsaicynę, kamforę lub olejek z mięty pieprzowej. Maści nawilżające i zmiękczające zalecane są w przypadku odcisków powstających w okolicy deformacji.

>> Maści przeciwbólowe i rozgrzewające, żele, kremy, aerozole

Jak zapobiegać haluksom? 

Chcąc uniknąć rozwoju haluksów, warto zacząć dbać o zdrowe stopy jeszcze przed pojawieniem się jakichkolwiek objawów. Oto kilka prostych zasad, które należy wdrożyć: 

• Noszenie dobrze dobranego obuwia – unikanie butów na wysokim obcasie, wybieranie modeli szerokich w palcach i o odpowiednio elastycznej podeszwie. 

• Stosowanie wkładek ortopedycznych – szczególnie ważne zwłaszcza u osób z innymi wadami ustawienia stopy. Nie wolno jednak zamawiać pierwszych lepszych wkładek z internetu. Tego typu produkty powinny być dobrane przez specjalistę, w innym przypadku mogą przynieść więcej szkody niż pożytku. 

• Regularne ćwiczenie stóp – zarówno rozciąganie, jak i wzmacnianie mięśni stopy. 

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała. 

>> Ćwiczenia dla otyłych: od czego zacząć? Taniec, joga, spacer – pomysły na trening