Wrastający paznokieć – kiedy zastosować klamry, a kiedy płyn na wrastające paznokcie?

Wrastający paznokieć to zazwyczaj skutek nieprawidłowo obcinanej płytki paznokciowej lub noszenia zbyt ciasnego obuwia. Leczenie bolesnego problemu zależy od stopnia zaawansowania – obejmuje zarówno domowe sposoby, jak i klamry na wrastające paznokcie oraz wycięcie zmian u specjalisty.

Paznokieć najczęściej wrasta u nóg

Wrastający paznokieć (łac. unguis incarnatus, gr. onychocryptosis) to stan chorobowy najczęściej dotyczący paluchów u stóp, rzadziej innych palców u stóp i jeszcze rzadziej palców dłoni. O wrastaniu paznokcia mówimy wówczas, gdy płytka paznokciowa naciska na otaczającą ją tkankę, przerywając ciągłość naskórka i wbijając się w boczny wał paznokciowy, co powoduje obrzęk i ból. Schorzenie to może pojawić się u każdego, statystycznie jednak najczęściej występuje u osób młodych, częściej u mężczyzn, a znaczącą grupą chorych są noworodki.

Wrastający paznokieć – objawy

Pierwsze objawy choroby to najczęściej lekka opuchlizna wału paznokciowego, ocieplenie skóry i niewielki ból podczas uciskania zmienionego chorobowo miejsca. Symptomy te dotyczą zwykle tylko jednej strony paznokcia, w rzadszych przypadkach obu jego bocznych krawędzi, a ból może nasilać się podczas chodzenia lub chwytania albo pisania.

W przypadku zignorowania pierwszych objawów może dojść do zaostrzenia choroby:

• obrzęk staje się coraz większy, poważnie utrudniając chodzenie lub używanie dłoni;
• ból nasila się, z dolegliwości odczuwalnej tylko w czasie dotyku lub nacisku zmieniając się w stałą i narastającą;
• pojawiają się rany, które nie chcą się łatwo wygoić;
• uszkodzenia skóry zasiedlane zostają przez drobnoustroje oportunistyczne bądź chorobotwórcze;
• w wyniku zakażenia rozwija się stan zapalny;
• w ranie może pojawić się ziarnina, nazywana dzikim mięsem.

U osób dorosłych, w tym seniorów, rozwijający się stan zapalny zazwyczaj nie jest tak nasilony, jak u młodzieży i dzieci, ale mocno zrogowaciałe paznokcie mogą się wysklepić i zwinąć w rurkę (rurkowatość lub wkręcający się paznokieć – unguis convolutus), co powoduje znaczny ból.

Wrastający paznokieć u dzieci

Dzieci i młodzież to grupy najbardziej narażone na ciężki, zapalny przebieg choroby i bolesne objawy. Ma to związek z delikatnymi jeszcze wałami bocznymi paznokci, wadami postawy, źle dobranym obuwiem, wymuszającym podwijanie palców, a także częstszymi niż u dorosłych błędami pielęgnacyjnymi, głównie w technice obcinania (samodzielnie lub przez  opiekuna).

Szczególną grupą małych pacjentów narażonych na tę chorobę są noworodki. U najmłodszych cieniutkie, nieukształtowane jeszcze płytki mogą w patologiczny sposób zmieniać tor wzrostu i wbijać się w delikatną skórę pokrytą cienkim naskórkiem. W wale bocznym tworzy się wówczas krypta uwięzionego brzegu paznokcia, gdzie gromadzą się zanieczyszczenia oraz zrogowaciały naskórek, będące podłożem namnażania się bakterii i drożdżaków i rozwoju stanu zapalnego. Z dzieckiem, które cierpi z powodu wrastającego paznokcia, trzeba pilnie udać się do lekarza pediatry. 

>> Przyrządy do pielęgnacji paznokci u dzieci

Przyczyny wrastania paznokci

Najczęstszym powodem wrastania dalszej bocznej części płytki w wał boczy jest nieprawidłowe skracanie paznokcia. Pacjenci popełniają zazwyczaj ten sam błąd, czyli zamiast ścinać wolny brzeg równo, nadając paznokciowi prostokątny kształt, zaokrąglają boczne brzegi, wycinając je klinowo. W ten sposób powodują nadmierne wysklepianie się paznokcia oraz wżynanie się w wały boczne ostrej części odrastającej płytki. Innym błędem jest nadmierne skracanie paznokcia powodujące wrastanie jego wolnego brzegu, a także zaniedbywanie paznokci, aż te same się łamią. Lekarze i podolodzy wymieniają jednak wiele innych czynników ryzyka wrastania paznokci, a te najpowszechniejsze to:

• noszenie ciasnego obuwia o zwężających się czubkach, najczęściej na wysokich obcasach
• noszenie ciasnych rajstop i skarpet
• uprawianie sportów nadmiernie obciążających przednią część stopy
• potliwość stóp
• cukrzyca
• otyłość
• szybki przyrost wagi, np. w ciąży
• uwarunkowania genetyczne dotyczące kształtu oraz zaburzenia wzrostu płytki paznokciowej
• deformacje stóp (paluch koślawy i paluch sztywny, palce młoteczkowate, płaskostopie, wady postawy)
• nieprawidłowa motoryka chodu
• zaburzenia budowy płytki paznokcia (nadmierna suchość i hiperkeratoza) i przerost bocznych wałów paznokciowych
• zaburzenia mikrokrążenia
• urazy mechaniczne

Wrastający paznokieć – jakie to stadium?

Metodę leczenia uzależnia się od etapu choroby. Zaawansowanie wrastania paznokci ocenia się zwykle przy pomocy jednej z dwóch popularnych klasyfikacji:

Klasyfikacja Heifetza wyróżnia trzy stadia choroby:

1. stan zapalny z obrzękiem i bólem przy ucisku
2. stan zapalny z obrzękiem, bólem, niegojącą się raną i ziarniną
3. stan zapalny z obrzękiem, bólem, stwardnieniem powierzchni ziarniny i wału paznokciowego, infekcją i wysiękiem ropnym

Bardziej precyzyjna klasyfikacja Scholza wyróżnia pięć etapów choroby:

1. brak objawów stanu zapalnego, niewielki ból
2. występuje stan zapalny, dość silny ból, obrzęk
3. występuje ropny stan zapalny z silnym bólem i obrzękiem
4. stan jak stadium III, ale obecna jest również ziarnina powstała w przebiegu niegojącej się rany
5. nawrót wrastania po zabiegu, znaczne dolegliwości bólowe, możliwa obecność dodatkowego paznokcia, tzw. drzazgi paznokciowej, przetoki w wyniku niekompletnego usunięcia części macierzy lub łożyska paznokciowego

Wrastający paznokieć – domowe sposoby

• W przypadku wczesnego, łagodnego stadium choroby, gdy jedynymi objawami są niewielki ból i obrzęk bez obecności stanu zapalnego, pacjenci mogą spróbować pomóc sobie samodzielnie. Dolegliwości bólowe można zniwelować dzięki wymoczeniu stóp lub dłoni z problematycznymi paznokciami w ciepłej wodzie z solą lub mydłem – zmiękczona płytka wywiera mniejszy ucisk na otaczające ją wały, łatwiejsze jest też usunięcie rozrośniętego paznokcia.
• W aptekach dostępne są także specjalistyczne preparaty na wrastające paznokcie, których zadaniem jest zmiękczenie wrastającej płytki.
• Z domowych sposobów i samodzielnego skracania wrastającego paznokcia powinni zrezygnować pacjenci z cukrzycą, grzybicą, chorobą zakrzepową i problemami z ukrwieniem kończyny, a także każdy pacjent ze stanem zapalnym w rance – w tych przypadkach istnieje zbyt duże ryzyko pogorszenia stanu nieumiejętnym operowaniem nożyczkami czy cążkami.

Wrastający paznokieć – leczenie inwazyjne

Pacjent z wrastającym paznokciem powinien udać się po pomoc do lekarza rodzinnego, który może skierować go do dermatologa lub chirurga. Alternatywą jest wybór gabinetu podologa – specjalisty od stóp, ale niekoniecznie z tytułem lekarza (i zawsze odpłatnie). Zarówno lekarz, jak i podolog mają do dyspozycji wiele metod zabiegowych i zachowawczych dobieranych do stopnia zaawansowania choroby i potrzeb pacjenta. Metody inwazyjne stosowane najczęściej to m.in.

• plastyka wałów paznokciowych – wycięcie skóry i zmienionej zapalnie tkanki przy znieczuleniu miejscowym, a następnie nałożenie szwów.
• resekcja – usunięcie całej płytki paznokcia, np. metodą Zadika (płytka usuwana jest łącznie z macierzą) lub brzeżne wycięcie płytki paznokciowej
• metoda Quena – sięgające do kości klinowe usunięcie płytki oraz fałdu paznokcia, założenie szwów na wał i pozostałą część płytki
• metoda Frosta i Steindlera – podobna do metody Quena, ale zamiast szwów pacjentowi zakłada się sterylne taśmy
• elektrokoagulacja – zabieg wykorzystujący zmienny prąd elektryczny o dużej częstotliwości i niskim napięciu
• laseroterapia – usunięcie części płytki i macierzy przy pomocy lasera CO2

Klamry, taśmy, tampony na wrastające paznokcie

W leczeniu zachowawczym celem jest nieinwazyjne odbarczenie i ochrona wału bocznego przed uciskiem brzegu paznokcia oraz otwarcie toru wzrostu dla odrastającej płytki. Ta forma leczenia bywa niedostępna przy zaawansowanych stadiach choroby, czasami stosowana jest natomiast wyprzedzająco przed leczeniem chirurgicznym. Najczęściej wykorzystywane metody to:

• taping – taśmowanie przy pomocy dwóch elastycznych, cienkich plastrów w taki sposób, by możliwe było odciągnięcie wału bocznego do zewnątrz. Metoda nie jest polecana dla pacjentów z nadpotliwością oraz w stadium z obfitym wysiękiem i ziarniną.
• tampony z opatrunku – stosowanie małego opatrunku wykonanego z kompresu włókninowego umieszczonego w wale bocznym i pod płytką w celu separacji obu struktur.
• tampony z nici dentystycznych – technika przypominająca tamponowanie z opatrunku, sprawdza się u osób z małą przestrzenią między wałem a brzegiem paznokcia.
• rurki ochronne – specjalnie nacięte, sterylne rurki z tworzywa prowadzone są wzdłuż linii brzegu bocznego paznokcia i chronią wał boczny przed naporem brzegu paznokcia.
• klamry ortonyksyjne – klamry na wrastające paznokcie działają na zmienioną chorobowo płytkę jak aparat ortodontyczny i są też podobnie do niego zbudowane. To system wyprofilowanych drutów (ze stali szlachetnej lub tworzywa) formowanych podczas aplikacji, przyklejanych do płytki od jednego brzegu bocznego do drugiego. Klamra pozostaje na paznokciu przez określony czas, a celem jest zmniejszenie wysklepienia płytki i uniesienie wbijających się w wały brzegów paznokcia. Podobnie jak w przypadku aparatu na zęby klamry ortonyksyjne również można regulować, zwiększając siłę naciągu drucików.

Wrastający paznokieć – co robić, gdy pojawi się ropa

W przypadku wrastających paznokci z obecnością wysięku ropnego zazwyczaj stosuje się antybiotykoterapię podawaną miejscowo. U pacjentów z problematycznymi, niegojącymi się ranami oraz zawsze przy nawrocie choroby antybiotykoterapia powinna być poprzedzona wymazem i antybiogramem. Aplikacja antybiotyku powinna odbywać się dokładnie w punkcie wrastania paznokcia – w maści lub poprzez nasączenie lekiem tamponady z kompresu włókninowego. Dodatkowo niezbędna jest właściwa higiena stóp lub dłoni i czyszczenie problematycznego wału bocznego przy pomocy tamponów nasączonych preparatem antyseptycznym zarejestrowanym do leczenia ran.