Onycholiza to schorzenie dotyczące płytki paznokcia, wpływające na jej wygląd i zaburzające zdrowy wzrost. Choroba ta bywa mylona z grzybicą paznokci i przez to nieprawidłowo i nieskutecznie leczona. Onycholiza może występować na paznokciach dłoni i stóp, a ignorowana szybko prowadzi do zakażeń skutkujących nawet utratą paznokcia.
Onycholiza paznokci – czy to poważny problem? Komu grozi onycholiza i jak ją leczyć?
Co to jest onycholiza?
O onycholizie mówimy wówczas, gdy dochodzi do oddzielenia się płytki paznokcia od jego łożyska i przedostawania się w rozwarstwione miejsce powietrza. W przebiegu tego schorzenia nie zostaje jednak zniszczone połączenie paznokcia z macierzą – taki stan to onychomadeza, inaczej: spełzanie płytek paznokciowych, choroba znacznie poważniejsza od onycholizy, skutkująca całkowitym zejściem paznokcia.
Onycholiza zazwyczaj nie ma tak przykrych konsekwencji, zdarza się też stosunkowo często. Nie wolno jej jednak bagatelizować, gdyż nieleczona, przykrywana kolejnymi warstwami lakieru do paznokci, może wikłać się do poważnych nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych, mogących skutkować nawet stałą utratą paznokcia.
Jak wygląda paznokieć z onycholizą?
Płytka zdrowego paznokcia jest gładka, lśniąca i w różowawym odcieniu ze względu na prześwitujące naczynia włosowate. Budują ją twarde i wytrzymałe, częściowo obumarłe keratynocyty tworzące powierzchnię rogową. W przebiegu onycholizy płytka traci swój naturalny odcień i zdrowy połysk i zaczyna pokrywać się białymi lub żółtymi plamami – dzieje się tak z powodu dostającego się między jej warstwy powietrza.
Zmiany na paznokciu zazwyczaj mają nieregularny kształt. Mogą obejmować boczne części paznokcia lub jego wolny brzeg, a w późniejszym stadium postępują w głąb paznokcia i zajmują coraz większą jego powierzchnię. Na chorym paznokciu można zauważyć łuszczące się i odpadające płatami cieniutkie warstwy keratynocytów oraz kruszące się lub pękające brzegi płytki.
Chory paznokieć może też zmienić barwę na zielonkawą, szarą, brązową, a nawet czarną – to znak, że gromadzące się pod rozwarstwioną płytką powietrze wraz z zanieczyszczeniami doprowadziło do nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego. W miejscu zakażenia może również dochodzić do hiperkeratozy łożyska, czyli jego pogrubienia i zrogowacenia.
Przyczyny onycholizy
Onycholiza jest stosunkowo powszechnym schorzeniem, ale nie zawsze udaje się ustalić jej przyczynę. Jeśli jest to niemożliwe, mówimy o onycholizie idiopatycznej. W pozostałych przypadkach za chorobę mogą być odpowiedzialne następujące czynniki:
- nieumiejętne wykonywanie na paznokciach zabiegów manicure i pedicure hybrydowego, żelowego, akrylowego (zbyt inwazyjne ściąganie lakieru, zbyt mocne matowienie płytki, stosowanie produktów niskiej jakości, pokrywanie paznokcia zbyt wieloma warstwami lakieru i obciążanie w ten sposób delikatnej płytki);
- występujące u pacjenta dermatozy, takie jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, zespół Reitera, liszaj płaski, erytrodermia, choroby pęcherzowe, toksyczna nekroliza naskórka, łysienie plackowate;
- choroby ogólnoustrojowe, m.in. nadczynność tarczycy (tzw. paznokcie Plummera), cukrzyca, kiła, kolagenozy, anemia z niedoboru żelaza, choroby przebiegające z pogorszeniem krążenia obwodowego, choroby o podłożu autoimmunologicznym, porfiria;
- niedobory witamin;
- stosowanie niektórych leków, m.in. antybiotyków, leków z grupy NLPZ (np. indometacyny), leków moczopędnych, chemii stosowanej w terapiach onkologicznych;
- ciąża;
- powtarzające się urazy mechaniczne w obrębie palców dłoni czy stóp, np. w miejscu pracy lub na skutek uprawianej dyscypliny sportowej (najczęściej wspinaczka i bieganie);
- noszenie niewygodnych, zbyt ciasnych butów;
- częste stosowanie mocnych detergentów, rozpuszczalników i innych środków chemicznych bez wystarczającej ochrony dla dłoni;
- infekcje bakteryjne (najczęściej pałeczką ropy błękitnej – pacjenci mówią wówczas o zielonej bakterii na paznokciu), wirusowe (opryszczka, półpasiec) lub pasożytnicze (świerzb);
- zaburzona biomechanika stopy, przez co palce i paznokcie są narażone na częste obtarcia i uciski;
- zaburzona budowa płytki paznokcia, w tym guzy łożyska paznokcia.
Rodzaje onycholizy
W zależności od przyczyny powstania zmian na płytce paznokcia rozróżnia się trzy rodzaje onycholizy, wymagające odmiennego postępowania:
- onycholiza polekowa – pojawia się u pacjentów przyjmujących przewlekle niektóre leki na łuszczycę czy trądzik, antybiotyki z grupy tetracyklin i bleomycyn oraz będących w trakcie lub po chemioterapii;
- onycholiza pierwotna – częste schorzenie pacjentek stosujących manicure hybrydowy oraz inne rodzaje trwałego zdobienia paznokci (akryl, żel) oraz korzystających z odżywek i innych środków do pielęgnacji paznokci zawierających formaldehyd, toluen, DBP, nitrocelulozę, kamforę, a także u osób narażonych na urazy mechaniczne, kontakt ze żrącymi substancjami itp.;
- onycholiza wtórna – występuje jako jeden z objawów choroby przewlekłej, np. cukrzycy lub nadczynności tarczycy.
>> Żółte paznokcie u nóg i u rąk - dlaczego powstają, jakie preparaty pomogą?
Leczenie onycholizy
Diagnostyka i leczenie onycholizy to zadania dla lekarza dermatologa, a jeśli zmiany dotyczą paznokci stóp – również dobrego podologa (którym może być lekarz ze specjalizacją z dermatologii, ale też osoba po kursie, bez studiów medycznych). W przypadku onycholizy we wczesnym stadium możliwe jest ponowne zespolenie płytki z łożyskiem. Przy większych zmianach niezbędne może okazać się usunięcie odklejonego od łożyska fragmentu płytki.
- Pierwszym krokiem pracy z pacjentem z onycholizą powinno być zidentyfikowanie przyczyny oraz określenie czasu trwania schorzenia, a także wykluczenie ewentualnych infekcji bakteryjnych czy grzybiczych na paznokciu.
- Aby terapia onycholizy była skuteczna, konieczna jest redukcja czynników uszkadzających płytkę paznokcia. Jeśli u pacjenta rozpoznana została onycholiza pierwotna, wymagane jest czasowe odstawienie szkodzących paznokciom kosmetyków lub zabiegów, niewygodnego obuwia czy środków chemicznych. W przypadku onycholizy wtórnej i polekowej redukcja czynników wpływających niekorzystnie na płytkę paznokcia nie zawsze jest możliwa. Pacjent musi zadbać o leczenie choroby podstawowej, a ewentualna zmiana leków musi być skonsultowana z lekarzem.
- Paznokcie dotknięte onycholizą zaleca się obciąć krótko, delikatnie oczyścić i aż do wyleczenia nie pokrywać ich żadnymi lakierami, w tym lakierami przeciwgrzybicznymi (zdarza się, że pacjenci kupują je, mylnie diagnozując u siebie grzybicę paznokci).
- Lekarz lub podolog może zdecydować o konieczności całkowitego usunięcia odklejonego od łożyska fragmentu płytki paznokciowej aż do miejsca, gdzie płytka jest zespolona. Następnie oczyszcza łożysko i pobudza je do regeneracji, np. przy pomocy frezu. Regenerujące się łożysko powinno być stale utrzymywane w wilgotnym środowisku, co uzyskuje się dzięki regularnie zmienianym opatrunkom hydrożelowym lub hydrokoloidowym.
- W przypadku niektórych pacjentów zalecane są maści i płyny regenerujące płytkę, zawierające np. olejek herbaciany, olej rycynowy, colostrum, witaminę A i inne.
- Jeśli to konieczne, lekarz może zalecić wewnętrzną suplementację ukierunkowaną na poprawę kondycji paznokci.
- Jeśli u pacjenta doszło do nadkażenia, zazwyczaj stosuje się leki działające miejscowo, antybiotykoterapię lub doustne środki grzybobójcze.
Domowe sposoby na onycholizę
Gdy pacjent zauważy na swoich paznokciach pierwsze, delikatne objawy onycholizy, powinien przede wszystkim zadbać o higienę i bezpieczeństwo dłoni – obciąć krótko paznokcie, odstawić produkty drażniące, w tym wykorzystywane do manicure i pedicure, zakładać rękawice podczas sprzątania przy pomocy środków czyszczących, starannie osuszać dłonie po każdym myciu. Pomocne mogą być preparaty odżywiające i regenerujące paznokcie, np. olejek herbaciany, olej rycynowy, kąpiele z szałwii i rumianku. Jeśli zmiany się nie zmniejszają, a paznokieć jest w coraz gorszej kondycji, niezbędna jest wizyta u dermatologa lub podologa.
>> Grzybica paznokci – przyczyny, leczenie. Domowe sposoby na grzybicę paznokci
Najczęściej zadawane pytania dotyczące onycholizy paznokci
Onycholiza objawia się odklejaniem płytki paznokcia od łożyska. Choć sama choroba przebiega bezboleśnie, przestrzeń tworząca się pod paznokciem stanowi wrota, przez które do organizmu mogą przeniknąć szkodliwe drobnoustroje, jak bakterie lub wirusy. W takich sytuacjach zakażenie może powodować dolegliwości bólowe. Większe ryzyko onycholizy występuje m.in. u osób ze stwierdzonym AZS, chorobami układu krążenia lub cukrzycą. Ewentualna bolesność może mieć jednak związek z chorobą pierwotną, a nie z odklejaniem się płytki paznokcia od łożyska.
Podczas onycholizy odradza się malowanie paznokci lakierem hybrydowym (według części źródeł nie powinno się ich malować żadnym lakierem). Warto też rozważyć odstawienie odżywek. Przy zakupie kosmetyków do paznokci powinno się zwracać uwagę na ich skład i wybierać produkty bez formaldehydu, kamfory czy DBP. Kosmetolodzy są zdania, że należy zrezygnować z jakiejkolwiek ingerencji w płytkę paznokcia. Lakiery i odżywki warto odstawić niezwłocznie po dostrzeżeniu pierwszych objawów onycholizy, takich jak zmiękczenie paznokci, odchodzenia ich od łożyska czy zmiany koloru na białawy.
Leczeniem onycholizy zajmują się podolodzy. Na początku kuracji przeprowadzony zostaje wywiad z pacjentem oraz zlecenie badań, które mają na celu wykluczenie infekcji bakteryjnej i grzybiczej. Samo leczenie składa się z kilku etapów. Priorytet ma ograniczenie oddziaływania czynników drażniących paznokieć (dlatego odradza się ich malowanie). Następnie odklejoną część płytki należy usunąć, a łożysko oczyścić i pobudzić do regeneracji. Pacjentom po zabiegach oczyszczania nakłada się zwykle opatrunki hydrokoloidowe, które sprzyjają odbudowie.
