Grzybica paznokci – przyczyny, leczenie. Domowe sposoby na grzybicę paznokci

Choroba wciąż uchodzi za wstydliwą, skrywaną przez większość roku w butach i skarpetach, na światło dzienne wychodzi jedynie latem. Grzybica paznokci dotyczy przede wszystkim stóp, rzadziej dłoni, i nie jest jedynie problemem estetycznym.

Skąd się bierze grzybica paznokci?

Onychomikoza to grzybica powierzchniowa, często towarzysząca grzybicom skóry dłoni i stóp. W większości przypadków (ponad 80%) wywołują ją dermatofity, grzyby produkujące enzymy zdolne do rozkładania keratyny w ludzkich tkankach, najczęściej gatunku:

• Trichophyton rubrum,
• Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale, 
• Trichophyton tonsurans,
• Epidermophyton floccosum.

Pozostałe infekcje grzybicze paznokci powstają w wyniku zakażeń drożdżakami (Candida albicans, Candida tropicalis) oraz, najrzadziej, grzybami pleśniowymi (Scopulariopsis brevicaulis, Onychocola canadenis). Choroba może obejmować jedną płytkę paznokcia dłoni lub stopy lub wiele płytek jednocześnie, jest też bardzo zakaźna – z łatwością przenosi się na inne osoby oraz ponownie zakaża samego pacjenta.

Czynniki ryzyka grzybicy paznokci

Choroba występuje z podobną częstotliwością u obu płci, ale ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem, co związane jest z wolniejszym u seniorów wzrostem płytek paznokciowych i częstszym upośledzeniem ukrwienia kończyn. Czynnikami ryzyka są też:

• łuszczyca paznokci,
• cukrzyca i niedoczynność tarczycy,
• nadmierna potliwość lub suchość skóry,
• zaburzenia ukrwienia kończyn,
• zaburzenia czynności układu odpornościowego,
• przebywanie w wilgotnym, gorącym klimacie,
• korzystanie z publicznych kąpielisk, saun,
• noszenie ciasnego obuwia oraz skarpet z włókien syntetycznych
• nieodpowiednie nawyki higieniczne.

Objawy grzybicy paznokci

Choć wyróżnia się kilka odmian zakażeń grzybiczych paznokci rąk i stóp, w większości przypadków chorobę można rozpoznać po charakterystycznych symptomach dotyczących płytki. To przede wszystkim:

• zmiany kształtu paznokcia – chory paznokieć może przybierać formę szponowatą (długa, gruba i zagięta płytka) lub rurkowatą (zawinięte brzegi zgrubiałej płytki);
• deformacje powierzchni – płytka ulega pogrubieniu, pofałdowaniu, zmatowieniu;
• zmiany zabarwienia płytki – naturalny, różowy kolor paznokcia zmienia stopniowo barwę na żółtobrązową, mlecznożółtą, czasem zielonobrązową;
• wzmożona kruchość i łamliwość płytki – paznokcie mają tendencję to łamania się, wykruszania czy pękania;
• zmiany przerostowe i zanikowe – skrócenie, ścienienie i inne zaburzenia budowy płytki.

>> Żółte paznokcie u nóg i u rąk - dlaczego powstają, jakie preparaty pomogą?

Klasyfikacja zakażeń grzybiczych ze względu na obraz kliniczny i mechanizm zakażenia:

• Dystalna i boczna podpaznokciowa onychomikoza – najczęstszy rodzaj zakażenia, do którego dochodzi w wyniku wnikania patogenów pod wolny brzeg paznokcia lub od strony bocznych wałów. W paznokciu zajęte zostaje łożysko, a następnie cała płytka. Wywołujący zakażenie dermatofit powoduje oddzielenie płytki od łożyska (onycholiza), zmianę jej zabarwienia na żółte lub białe oraz pogrubienia z rogowaceniem łożyska paznokciowego, a w zaawansowanym stadium całkowitą destrukcję płytki.
• Proksymalna podpaznokciowa onychomikoza – znacznie częściej dotyczy paznokci rąk niż nóg, gdyż ma związek z wykonywaniem manicure, podczas którego usuwa się tzw. skórki, czyli obrąbek naskórkowy, uszczelniający proksymalny wał paznokciowy. Początkowo powoduje zmianę koloru paznokcia na białawy, następnie infekcja powoduje rogowacenie łożyska i wykruszanie płytki.
• Powierzchowna biała onychomikoza – dotyczy zakażeń stóp, a do infekcji dochodzi od strony powierzchni płytki paznokcia. W przebiegu choroby dochodzi do przebarwień płytki – w zależności od rodzaju grzyba, mogą to być białe lub czarne naloty.
• Wewnątrzpłytkowa onychomikoza – patogeny wnikają do płytki od strony jej wolnego brzegu, ale w przebiegu choroby nie dochodzi do zajęcia łożyska paznokcia. Typowe objawy to plamiste zabarwienie i blaszkowate złuszczanie płytki.
• Całkowicie dystroficzna onychomikoza – końcowa postać większości grzybic paznokci, zazwyczaj ma charakter wtórny, rzadko pierwotny. W jej przebiegu dochodzi do zmian dystroficznych płytki, co objawia się zmianą koloru, wykruszaniem, rogowaceniem podpaznokciowym, a wreszcie zniszczeniem całej płytki paznokciowej.

Jak wygląda grzybica paznokcia?

Grzybica we wczesnym stadium nie zawsze jest łatwa do rozpoznania przez samego pacjenta. Zdarza się, że paznokcie z grzybicą pokrywane są kolorowym lakierem hybrydowym lub żelowym, przez co pacjentka nie widzi rozwijającej się choroby. Bardzo ważne jest, by przy każdym zmywaniu lakieru dokładnie obserwować płytkę i nie lekceważyć żadnych niepokojących objawów.  

• Stadium początkowe: na końcu paznokcia i przy bocznych wałach paznokciowych pojawiają się żółtawe plamki lub pasemka, pacjent nie czuje bólu.
• Stadium dojrzałe: cały paznokieć ma zmieniony kolor, najczęściej żółty, brązowy, czasem czarny i matowy. Wolny brzeg paznokcia może się kruszyć, płytka staje się coraz grubsza, może się oddzielać od naskórka, pojawia się ból.
• Stadium zaawansowane: paznokieć może całkowicie oddzielić się od naskórka, jest ciemny, łamie się i kruszy, może wydzielać pleśniowy zapach, ból jest już bardzo silny.

>> To modzel czy odcisk? Sprawdź

Diagnostyka grzybicy paznokci

W przypadku pojawienia się zmian na paznokciach wskazana jest konsultacje lekarska – lekarz zajmujący się grzybicą paznokci to dermatolog. Podczas wizyty oceni stan zaawansowania choroby, zbada też pacjenta pod kątem innych zakażeń grzybiczych (np. infekcji pachwin czy stóp) oraz wykona badanie mykologiczne, które pozwoli zidentyfikować czynnik etiologiczny i wdrożyć odpowiednie leczenie. W niektórych przypadkach może być konieczna biopsja paznokcia. Ze względu na zakaźny charakter choroby badaniu powinni poddać się również członkowie najbliższej rodziny pacjenta.

Leki na grzybicę paznokci

W przypadku zaawansowanych infekcji grzybiczych obejmujących macierz paznokcia zalecane jest jednoczesne wdrożenie leczenia miejscowego i ogólnego. Do leczenia miejscowego stosowane są:

• lakiery do paznokci zawierające cyklopiroks lub amorolfinę (stosowane do 6 miesięcy w przypadku dłoni i do 12 miesięcy w przypadku stóp)
• preparaty łączące cyklopiroks z HPCH (hydroksypropylochitozanem), ułatwiającym wchłanianie substancji czynnej
• kremy zawierające bifonazol
• kremy z 40% mocznikiem
• żel zawierający 0,1% tazarotenu
• preparaty z olejkami eterycznymi, np. eukaliptusowym lub z drzewa herbacianego,
• preparaty z klimbazolem,
• maści lub zasypki z kwasem borowym.

Najpopularniejsza przeciwgrzybiczna maść – z klotrymazolem – wskazana jest przede wszystkim do leczenia grzybicy skóry: rąk i stóp, tułowia, podudzi i nóg oraz błon śluzowych zewnętrznych narządów płciowych. Clotrimazolum na grzybicę paznokci można kupić w postaci płynu do zastosowania na skórę i wały przypaznokciowe oraz w formie lakieru.

>> Obejrzyj ofertę produktów do walki z grzybicą paznokci

W leczeniu ogólnym – doustnym, wskazanym w większości przypadków grzybicy, przyjmuje się leki zawierające: terbinafinę, itrakonazol czy flukonazol. Wielu pacjentów decyduje się jedynie na leczenie miejscowe, często z pominięciem gabinetu lekarza, wybierając jeden z preparatów dostępnych bez recepty. Takie postępowanie może okazać się skuteczne jedynie w łagodnych infekcjach (gdy zmiany dotyczą nie więcej niż trzech paznokci i nie przekraczają 50% ich powierzchni) lub we wczesnych stadiach grzybicy dystalnej i bocznej. W bardziej zaawansowanych grzybicach niezbędne jest leczenie skojarzone, a czasami lekarz decyduje o konieczności chirurgicznego usunięcia chorego paznokcia. W niektórych przypadkach za zgodą lekarza pacjent może zdecydować się na laserowe usunięcie grzybicy paznokci w gabinecie kosmetologii i medycyny estetycznej. 
Farmakologiczne leczenie grzybicy paznokci jest długotrwałe, wymaga nawet 12 miesięcy regularnego przyjmowania leków i stosowania preparatów miejscowych, ale konieczne, gdyż choroba nieleczona prowadzi do nieodwracalnych zmian dysmorficznych, a często całkowitej utraty paznokcia.

Domowe sposoby na grzybicę paznokci

Farmakoterapię warto wspomagać domowymi metodami walki z grzybicą:

• czosnek – wpływa stymulująco na odporność, ma też właściwości mikrobójcze,  warto włączyć go do diety oraz stosować miejscowo na objęte grzybicą płytki paznokci
• ocet jabłkowy – w proporcjach 1:1 z ciepłą wodą może być wykorzystywany do namaczania stóp lub dłoni (ok. kwadransa)
• soda oczyszczona – zmieszana z sokiem z cytryny tworzy pastę, którą można smarować zmiany grzybicze
• zioła, np. szyszki chmielu, pokrzywa, czarci pazur, skrzyp polny, komosa piżmowa, rozmaryn – dodawane do kąpieli, pite w formie naparu, stosowane miejscowo w postaci okładu
• olejki eteryczne o właściwościach przeciwgrzybicznych, np. olejek herbaciany, tymiankowy, lawendowy  - dodawane do kąpieli lub wmasowywane w chore paznokcie
• kombucha, inaczej grzyb herbaciany lub grzybek japoński – do nakładania na chore paznokcie przyrządza się świeży kleik
• maść świerkowa – nałożona na umyte, zmienione chorobowo paznokcie, które następnie można owinąć folią lub bandażem.  

Higiena i profilaktyka grzybicy paznokci

Poza leczeniem istotną rolę w zapobieganiu nawrotom choroby odgrywa stosowanie się do rygoru higienicznego:

• nogi po każdej kąpieli powinny zostać starannie osuszone, a skarpety można założyć dopiero wówczas, gdy stopy są zupełnie suche, również między palcami;
• skarpety i buty powinny być przewiewne, wykonane z naturalnych materiałów (bawełna, skóra, len, włókno bambusowe);
• trzeba często zmieniać obuwie, by nie nosić tej samej pary dłużej niż kilka dni (obuwiu potrzebne są przynajmniej 24 godzin przerwy od nóg, by osuszyły się z wilgoci po poprzednim użyciu);
• nieprzegrzewanie stóp, zmienianie obuwia w pracy (spędzanie 8 godzin w kozakach nie jest zdrowe dla stóp), w domu noszenie lekkiego, przewiewnego obuwia z naturalnych włókien;
• wymiana wkładek do butów, jeśli to możliwe.

Po zakończeniu leczenia grzybicy paznokci należy pamiętać o przeprowadzeniu dezynfekcji obuwia, skarpet i rękawiczek, by nie doszło do nadkażenia. Do dezynfekcji stosuje się m.in. 10% roztwór formaliny, polecane jest też ozonowanie. Wszystkie ręczniki, pościel i inne tekstylia powinny być prane w temperaturze przynajmniej 60°C.

>> Czy wiesz, że wrotycz pospolity pomaga na kleszcze, komary, świerzb i wszy?