Grzybica stóp – gdzie najłatwiej ją złapać

Kto jest narażony na grzybicę stóp i gdzie najłatwiej ją złapać?

Grzybica stóp może pojawić się u każdego, ale z reguły omija dzieci poniżej 12. roku życia. Związane jest to z tym, że skóra przed okresem dojrzewania mniej się poci. Specyfika i warunki pracy sprawiają natomiast, że choroba częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Wśród górników, hutników, murarzy, rolników, żołnierzy i innych służb mundurowych grzybica stóp jest problemem nagminnym. Nierzadko borykają się z nią także sportowcy.

Ze względu na wysokie prawdopodobieństwo bezpośredniego kontaktu z patogenem zakażeniu grzybicą stóp sprzyja także korzystanie boso z takich miejsc publicznych, jak baseny, sauny, sale gimnastyczne, siłownie czy też łazienki w hotelach, akademikach i internatach.

Jak wygląda grzybica stóp? Objawy

Za ogromną większość przypadków grzybicy stóp odpowiadają dermatofity. Grzyby te atakują warstwę rogową skóry i w niej się mnożą, zazwyczaj nie dochodzą do głębszych tkanek. Zakażenie obejmuje z reguły obie stopy, choć sporadycznie może dotyczyć tylko jednej. Obraz choroby różni się nieco w zależności od gatunku grzybów, który ją wywołał, ale pierwszym objawami są zazwyczaj:

• swędzenie (czasem tak intensywne, że trudno powstrzymać się od drapania),
• czerwone plamy (rumień) na skórze stóp,
• łuszczący się i pękający naskórek.

Grzybica stóp może się czasem rozprzestrzenić i zająć również paznokcie, najczęściej dzieje się tak u osób starszych. Infekcje grzybicze mają zwykle ostry początek bez wcześniejszych epizodów, choć czasem mogą nawracać (zazwyczaj w przypadku zbyt szybkiego odstawienia leku przeciwgrzybiczego i niezastosowania się do zasad profilaktyki).

Odmiany grzybicy stóp

W zależności od umiejscowienia, objawów i przebiegu zakażenia wyróżnia się trzy podstawowe odmiany grzybicy stóp. Są to:

1. Grzybica międzypalcowa(najczęstsza) – obejmuje skórę między palcami, głównie trzecim i czwartym oraz czwartym i piątym. Jej symptomami są rumień i silny świąd, a także rozpulchnienie, złuszczanie i pękanie naskórka. Ta odmiana jest często spotykana u sportowców i określana jako stopa atlety.
2. Grzybica potnicowa – typowe dla niej są grupki drobnych pęcherzyków z płynem surowiczym występujące zazwyczaj na podeszwach stóp, które wraz z rozwojem infekcji zlewają się w większe ogniska i pękają, doprowadzając do złuszczania naskórka. Zmianom towarzyszy dosyć intensywny świąd.
3. Grzybica złuszczająca – charakteryzuje się rumieniowymi plamami z nasilonym rogowaceniem i pękaniem naskórka. Powierzchnia zmian jest sucha, jakby przysypana mąką (łuszczy się srebrzystobiałymi płatkami). Świąd o słabym nasileniu występuje tylko w części przypadków. Zmiany nierzadko obejmują całe podeszwy i przechodzą na powierzchnie boczne, a czasem nawet grzbiety stóp. Ze względu na kształt zmian ta postać nazywana jest grzybicą mokasynową.

Leczenie grzybicy stóp

Leczenie grzybicy warto rozpocząć jak najwcześniej. Dzięki temu mamy spore szanse uniknąć współistniejącej z nią bardzo często grzybicy paznokci stóp, z którą walka jest bardzo trudna i długotrwała, a także grzybicy dłoni, na które zakażenie bywa przenoszone.

Leczenia ogólnego, czyli doustnymi lekami przeciwgrzybiczymi, wymagają jedynie nieliczne przypadki, w których zmiany są zaawansowane i rozległe (grzybica mokasynowa). Grzybicze zakażenia skóry stóp zwykle udaje się jednak skutecznie zwalczyć środkami miejscowymi, dostępnymi zarówno na receptę, jak i bez niej.

W opornych na leczenie przypadkach lekarz może zadecydować o zastosowaniu produktów leczniczych wieloskładnikowych, dostępnych wyłącznie na receptę. Są to kremy lub maści zawierające w składzie substancję przeciwgrzybiczą wraz z antybiotykiem i sterydem.

Ważnym elementem terapii jest też pozbycie się albo dezynfekcja noszonych w trakcie choroby skarpet i obuwia. Zapobiegnie to ponownemu zakażeniu skóry po zakończeniu leczenia.

Grzybica stóp – leki bez recepty

Bez recepty dostępne są różne postacie leków zawierających substancje czynne o działaniu przeciwgrzybiczym:

• kremy (klotrimazol, bifonazol, mikonazol, cyklopiroks z olaminą, terbinafina),
• maści (kwas undecylenowy),
• pudry (mikonazol, kwas undecylenowy),
• płyny (chlormidazol, cyklopiroks z olaminą, klotrimazol),
• aerozole (terbinafina, mikonazol).

Jak stosować leki przeciwgrzybicze

Klotrimazol, bifonazol i mikonazol

Substancje te działają na większość grzybów patogennych dla człowieka, a także na ziarenkowce Gram-dodatnie. Preparaty z klotrimazolem, bifonazolem i mikonazolem są zasadniczo bezpieczne po miejscowym podaniu, a główne działanie niepożądane to podrażnienie w miejscu aplikacji. Czas leczenia wynosi zwykle 2 do 6 tygodni w zależności od umiejscowienia i nasilenia zmian chorobowych. Najczęściej stosuje się niewielką ilość kremu dwa do trzech razy na dobę. Po ustąpieniu wszystkich objawów i zmian chorobowych leczenie należy kontynuować co najmniej przez tydzień (zależnie od zaleceń producenta). Stosowanie leku po ustąpieniu objawów ma nie dopuścić do nawrotu grzybicy po zakończeniu leczenia.

Terbinafina

Krem lub aerozol z terbinafiną stosuje się zazwyczaj raz na dobę przez 7 dni. Nie należy wcześniej przerywać leczenia (nawet jeśli będzie znaczna poprawa), ponieważ przedwczesne odstawienie produktu może skutkować nawrotem choroby. Działania niepożądane, które mogą się pojawić po zastosowaniu tego leku, to głównie pieczenie, rumień i suchość skóry.

Maści lub pudry z kwasem undecylenowym

Produkty te najczęściej aplikuje się na miejsca zakażone grzybicą 2 razy dziennie. Leczenie musi być kontynuowane nawet po ustąpieniu objawów i cała kuracja zazwyczaj trwa 2 do 3 tygodni.

Kremy i płyny zawierające cyklopiroks z olaminą

Stosuje się je najczęściej dwa razy dziennie przez okres 2–4 tygodni. Leki z tą substancją mogą czasem podrażniać skórę.

Lakiery lecznicze na grzybicę paznokci

W przypadku zajęcia paznokci przez grzybicę stosuje się lakiery lecznicze zawierające najczęściej amorolfinę lub cyklopiroks. Są one dostępne również bez recepty. Leczenie grzybicy paznokci to proces długotrwały. Czas leczenia zależy od czynników indywidualnych, przede wszystkim od szybkości wzrostu płytek paznokciowych i stopnia zakażenia grzybiczego. Leczenie grzybicy paznokci stóp może trwać nawet 12 miesięcy.

Dezynfekcja obuwia – jak ją przeprowadzić

Jeśli nie zdezynfekujemy obuwia, czyli nie zniszczymy rezerwuaru grzybów chorobotwórczych, leczenie grzybicy stóp może się okazać nieskuteczne i całą kurację będzie trzeba powtarzać. Dezynfekcję butów trzeba przeprowadzić bezpośrednio po zakończeniu leczenia. W tym celu stosuje się 10-procentowy roztwór formaliny, można nim też odkazić skarpetki lub inne elementy odzieży. Obuwie (i odzież) umieszcza się w foliowym worku wraz z watą nasączoną formaliną lub naczyniem wypełnionym roztworem. Po 24 godzinach należy wyjąć obuwie i je przewietrzyć, odzież zaś trzeba wyprać w temperaturze powyżej 60°C, następnie wysuszyć.

Profilaktyka grzybicy stóp

Aby uchronić się przed nawrotem grzybicy, należy nie tylko stosować odpowiednie produkty lecznicze przez ściśle określony czas, zdezynfekować buty i skarpetki, lecz także zastosować się do zasad profilaktyki grzybicy stóp:

• ważna jest codzienna higiena stóp i zmiana skarpetek (najlepiej wybierać skarpetki z naturalnych materiałów),
• obuwie powinno być dobrze dopasowane, wygodne i w miarę możliwości wykonane z materiałów przepuszczających powietrze,
• stopy po kąpieli trzeba bardzo dokładnie osuszyć, by między palcami nie zbierała się wilgoć,
• należy unikać chodzenia boso w miejscach publicznych takich jak basen, sauna, siłownia, szatnia, hotelowa łazienka,
• konieczne jest używanie wyłącznie własnych przyborów do pielęgnacji dłoni i stóp oraz ręczników,
• pościel należy często zmieniać i prać.