Modzele i odciski (nagniotki) – czym się różnią, jak je leczyć i jak usunąć?

Skąd się biorą odciski i modzele?

Dermatozy powstające w wyniku nacisku i tarcia mogą być zlokalizowane na dowolnych fragmentach skóry, ale najczęściej pojawiają się na stopach i dłoniach ze względu na obciążenia, których te nieustannie doświadczają. Dłonie narażone są na przewlekły nacisk przedmiotów, którymi stale, w ten sam sposób wykonuje się jakąś czynność, np. pracując w warsztacie czy grając na gitarze lub w tenisa. Najbardziej narażone na ucisk są jednak stopy – podczas noszenia niewygodnego, źle wyprofilowanego obuwia, długotrwałego chodzenia, uprawiania sportu. Nadmierne obciążenie stóp jest też konsekwencją wad postawy – stopy przyjmują taką pozycję, byśmy utrzymywali stabilną pionową postawę mimo skrzywień kręgosłupa i innych schorzeń. Rodzaj reakcji skórnych na stopach i dłoniach zależy od częstotliwości, nasilenia i kierunku oddziaływania czynników mechanicznych.

>> Osteoporoza – przyczyny i diagnostyka. Dieta przy osteoporozie

Modzele (callus)

Najpowszechniejsza, niegroźna i zazwyczaj bezbolesna, ale nieestetyczna zmiana skórna stanowiąca nadmierne zgrubienie naskórka na uciskanym przez jakiś czynnik obszarze ciała. Modzele najczęściej pojawiają się na stopach i dłoniach. W wyniku oddziaływania na ciało nacisku warstwa rogowa naskórka obumiera i szybko pokrywa się nowymi, dzielącymi się intensywnie komórkami (keranocytami). Z czasem te newralgiczne punkty pogrubiają się w wyniku hiperkeratozy (nadmiernego rogowacenia naskórka). Modzele mają zazwyczaj szary lub żółtawy kolor i nie są ostro odgraniczone od zdrowej skory. Na ogół też nie bolą, ból może pojawić się dopiero, gdy sztywny, nawarstwiony naskórek pęknie lub gdy jest już tak gruby, że uciska wewnętrzne zdrowe tkanki.

Najczęstsze lokalizacje modzeli

• modzele na stopach: mogą powstawać w wyniku ucisku źle dobranego obuwia, np. wąskich szpilek, ale często są pierwszym objawem wskazującym na problemy z postawą. Skrzywienia kręgosłupa, zaburzenia struktury kostnej czy płaskostopie sprawiają, że stawiamy stopy, powodując trwały nacisk na piętę, place czy bok stopy. Modzele mogą być też jednym z objawów rozwijającego się reumatoidalnego zapalenia stawów.
• modzele na palcu dłoni – bardzo częste u gitarzystów, tenisistów czy mechaników samochodowych, czyli wszystkich osób, których dłonie narażone są na bardzo częsty ucisk tego samego typu i w tym samym miejscu. 
• modzele na kolanach – typowa zmiana skórna u zakonników, którzy wiele godzin każdego dnia spędzają na kolanach, modląc się. Opisano też występowanie podobnych zmian na czołach muzułmanów (w czasie modlitwy dotykają głową ziemi).

Nagniotki i odciski (clavus)

Nagniotki, zamiennie nazywane odciskami, podobnie jak modzele są reakcją obronną naskórka na miejscowy ucisk lub długotrwałe tarcie, ale na małym obszarze stopy, głównie na śródstopiu, opuszkach, grzbietach i bocznych powierzchniach palców. Również są żółtawe i wypukłe, ale w przeciwieństwie do modzeli dobrze odgraniczone od zdrowej skóry i często bardzo bolesne. Ich cechą charakterystyczną jest centralny, rogowy czop (rdzeń w kształcie stożka), którego ostry koniec skierowany jest w głąb tkanek i przy każdym kroku boleśnie się w nie wbija. Nieleczony odcisk z korzeniem wrasta coraz głębiej, po pewnym czasie uniemożliwia swobodne poruszanie się.
Nagniotki dzieli się na twarde (clavus durus, na różnych częściach stopy) i miękkie (clavus mollis, powstający między palcami, gdzie wilgoć i ciepło zmiękczają zrogowaciały naskórek) – obydwa typy mogą być bardzo bolesne. Inne typy nagniotków to np. odcisk brodawkowy (clavus papilaris), odcisk z zawartością drobnych naczyń krwionośnych (clavus vascularis) czy odciski mnogie (clavi miliares).

Najczęstsze przyczyny powstawania odcisków

• noszenie źle dopasowanego, zbyt ciasnego obuwia,
• nieprawidłowy chód (częsty u dzieci),
• nieprawidłowa budowa anatomiczna stopy, np. nachodzące na siebie palce lub nieprawidłowo wysklepione śródstopie,
• zapalenie stawów,
• zniekształcone struktury kości,
• niedostateczne ukrwienie skóry.

Jak rozróżnić modzele i odciski?

Jak usunąć modzele i odciski?

Leczenie już istniejących zmian skórnych należy rozpocząć od zidentyfikowania źródła problemu, czyli przyczyny ich powstawania. W przypadku łagodnych i bezbolesnych modzeli często wystarczy zaprzestanie noszenia niewygodnego obuwia, by po pewnym czasie naskórek sam się złuszczył i stopa odzyskała zdrowie i estetyczny wygląd. Jest wiele domowych, babcinych sposobów przyspieszających ten proces poprzez zmiękczenie naskórka, np.

• moczenie stóp lub dłoni w ciepłej wodzie z dodatkiem sody oczyszczonej, soli, octu lub naparu z rumianku,
• przykładanie do odcisków opatrunków z czosnku, cytryny, cebuli, naparu z pokrzywy, aloesu,
• stosowanie na odciski ręcznie wyrobionych past z aspiryny i kurkumy.

Szybkim ratunkiem są również preparaty apteczne o działaniu keratolitycznym (usuwającym zrogowaciałą warstwę naskórka), przede wszystkim kremy, maści, płyny i plastry zawierające:

• mocznik w stężeniu powyżej 10 proc.
• substancje złuszczające o charakterze kwasów (kwas salicylowy, kwas mlekowy).

Tak przygotowany, rozmiękczony naskórek można delikatnie ścierać pumeksem lub tarką – ostrożnie i niezbyt często, by nie doprowadzić do stanu zapalnego w miejscu drażnienia.

>> Krem do stóp z mocznikiem – sposób na pękajace pięty

Modzele i odciski – leczenie profesjonalne

Specjalistą zajmującym się modzelami i odciskami na stopach jest podolog – może to być lekarz o specjalizacji z dermatologii lub chirurgii, częściej jest to jednak osoba związana z kosmetologią. Usuwanie odcisków i modzeli w gabinecie podologa jest bezpieczne, szybkie i przynosi natychmiastową ulgę, specjalista przeprowadza też oględziny i podpowiada, jaki czynnik może powodować nawracające zmiany skórne (gdy nie jest to oczywiste, np. w przypadku wad postawy). Podolog może usunąć uciążliwe odciski przy pomocy dłuta podologicznego, frezarek diamentowych i próżniowych czy skalpela. Czasami stosowana jest metoda laserowa – zabieg zazwyczaj polega na wycięciu zmiany, oszlifowaniu i wyrównaniu zewnętrznych krawędzi. W przypadku odcisków z głębokim korzeniem konieczne może być powtórzenie zabiegu. Jego koszt waha się od kilkudziesięciu do 200 zł, usuwanie modzeli może być tańsze.

Jak unikać modzeli i odcisków?

Przed nawracającymi modzelami i odciskami można się uchronić, pozbywając się ich głównej przyczyny, czyli – najczęściej – nieprawidłowo dobranego obuwia (np. za małego, o niewygodnym kształcie lub obcasie). W innych przypadkach będzie to m.in. rozpoczęcie leczenia wad postawy, zmiana przyzwyczajeń w pracy lub podczas uprawiania sportu, stosowanie specjalistycznych wkładek do butów. Bardzo ważna jest też codzienna domowa pielęgnacja, polegająca przede wszystkim na nawilżaniu i natłuszczaniu skóry dłoni i stóp oraz stosowaniu złuszczających peelingów i specjalistycznych narzędzi zmniejszających zrogowaciałą warstwę naskórka.

>> Zobacz ofertę preparatów na odciski i haluksy, plastrów, płynów, żeli

Inne zmiany skórne wywołane mechanicznie

Inne dermatozy o podłożu mechanicznym mogą objawiać się:

• oddzielaniem naskórka (pęcherze),
• uszkodzeniem naczyń krwionośnych i powstawaniem wybroczyn (czarna pięta),  
• ogniskowym przerostem wszystkich warstw naskórka (rogowiak szczelinowaty),
• ogniskowym włóknieniem i przerostem w obrębie skóry właściwej (guzki kłykciowe),
• nadmiernym gromadzeniem naturalnego barwnika w naskórku (hiperpigmentacja),
• wzmożonym pogrubieniem poletkowania i szorstkości skóry (lichenizacja),
• martwicą tkanek w miejscach ucisku (odleżyny).

Zmianą o podłożu mechanicznym nie są natomiast kurzajki - często mylone z odciskami, w rzeczywistości są brodawkami wirusowymi powstającymi na skutek zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV.

>> Grzybica paznokci – przyczyny, leczenie. Domowe sposoby na grzybicę paznokci