Wybity palec – jak wygląda, objawy, co robić?

Wybity palec – co to znaczy?

Wybity palec to uszkodzenie aparatu torebkowo-więzadłowego stawu palca. Pod wpływem siły palec zostaje ściśnięty lub naciągnięty i nie ma możliwości wyprostować się lub ruszać na boki. 

• Wybicie palca ze zwichnięciem prowadzi do zmiany w kształcie stawu. Jest to efekt obrzęku i przemieszczenia się sąsiadujących ze sobą powierzchni stawowych. Dochodzi tu do uszkodzenia więzadła i torebki otaczającej staw, a niekiedy jej naciągnięcia lub rozerwania.
• Podwichnięcie jest lżejszą formą kontuzji stawu. Często określa się je jako niepełne zwichnięcie - powierzchnie stawowe przemieszczają się względem siebie w mniejszym stopniu i uszkodzenie torebki stawowej nie jest tak znaczne jak w przypadku zwichnięcia. Jest to uraz mniej bolesny.

W przypadku wybitych palców dłoni lub stóp skóra nie zostaje przerwana, nie są też uszkodzone kości palców, to uraz przypominający stłuczenie.

Kto jest najbardziej narażony na wybicie palców?

To typowy uraz siatkarzy, koszykarzy i piłkarzy ręcznych – w sportach tych na dłonie działają duże siły. Uraz jest również częsty w przypadku sportów walki, np. boksu, jeśli źle dopasowano rękawice, a podczas wymierzania ciosów kciuk jest schowany do wnętrza dłoni. Oczywiście wybicie palca to nie tylko częsta kontuzja sportowa. Możemy wybić palec, np. szarpniąc dłonią, by uwolnić palec zakleszczony w drzwiach, uderzając dłonią w twardą powierzchnię albo dźwigając ciężkie zakupy jednym palcem. Najczęściej wybijamy palec serdeczny lub wskazujący, a potem kciuk. Palce stóp są lepiej chronione – buty mogą zamortyzować i osłabić bodźce siłowe.

Jak wygląda wybity palec? Objawy

Wybity palec jest widocznie zdeformowany, np. palce mogą być krzywo ustawione względem siebie, obrzęknięte i zaczerwienione. Możliwe są siniaki lub krwiaki, jeśli palec został zwichnięty po przytrzaśnięciu.

Typowe objawy wybitego palca, np. kciuka, to: 

• opuchlizna połączona z obrzękiem, 
• zaczerwienienie skóry (uszkodzenie drobnych naczyń i obecność wylewu podskórnego). 
• silny ból w momencie urazu, który narasta (w przypadku podwichnięcia boli głównie poruszanie palcem, w zwichnięciu odczuwamy silny ból przy braku ruchu, nasilający się przy zginaniu lub prostowaniu palca),
• ograniczenie ruchomości w stawie.

Wybicie palca może się też objawiać drętwieniem i mrowieniem kończyny, szczególnie jeśli doszło do naruszenia nerwów palca. Typowa jest również zwiększona tkliwość stawu.

>> Maści, żele, kremy przeciwbólowe

Wybity palec – co robić? Pierwsza pomoc

1. W pierwszej kolejności należy chłodzić zwichnięty staw (można trzymać palec w zimnej wodzie, stosować okłady z kostek lodu lub żelowe kompresy chłodzące, spraye chłodzące typu sztuczny lód). Zimno ogranicza ból, narastanie obrzęku i stanu zapalnego.
2. Uniesienie kończyny z wybitym palcem powyżej poziomu serca ułatwi odpływ krwi i ograniczy ryzyko wystąpienia obrzęku. 
3.  Zabezpieczenie wybitego palca usztywnieniem.
4. Trzeba się skonsultować z lekarzem, by ocenił stopień uszkodzenia stawu i zabezpieczył go specjalistycznym usztywniającym opatrunkiem. 

Jak usztywnić wybity palec?

Unieruchomienie wybitego palca jest konieczne do regeneracji uszkodzonych tkanek, ogranicza rozwój stanu zapalnego i ryzyko pogłębienia się urazu. W ramach pierwszej pomocy można zrobić usztywniający opatrunek z bandaża dzianego (nieelastycznego) lub opaski elastycznej z zapinką. Owijanie zaczynamy od głównego stawu najbliższego uszkodzonemu stawowi, czyli od nadgarstka lub kostki. Wybity palec owijamy bandażem wraz ze zdrowym palcem z uwzględnieniem dodatkowego usztywnienia, np. krótkiej linijki, długopisu, zależnie od wielkości stawu i urazu. Alternatywą może być specjalistyczny taping dłoni lub stopy – jest bardziej trwałą formą niż bandażowanie, a taśmy kinezjologiczne trzymają się skóry mimo zamoczenia w wodzie.

Jak nastawić wybity palec w domu?

Chociaż wielu pacjentów podejmuje się nastawienia wybitego palca samodzielnie, jest to błąd. Grozi bowiem pogłębieniem urazu z nieodwracalnym uszkodzeniem stawu. Źle nastawiona kończyna może nie uzyskać pierwotnego zakresu ruchu, mogą w niej postępować zmiany zwyrodnieniowe stawu, łatwo też o nawrót urazu. Samodzielne nastawianie wybitego palca może skończyć się również operacyjnym nastawieniem zwichnięcia.

Leczenie wybitego palca u lekarza

Zmiany w małych stawach są dokuczliwe i uniemożliwiają np. pewne chwytanie kubka z kawą, stawanie na palcach lub powodują ból przy stąpaniu, dlatego z wybitym palcem trzeba pójść do ortopedy lub lekarza pierwszego kontaktu. Diagnostyka polega na wywiadzie, badaniu przedmiotowym i obrazowym (wykonanie zdjęcia RTG, ewentualnie USG stawu). Po rozpoznaniu urazu stawowego konieczne jest zwykle nastawianie palca, które wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. W dalszej kolejności lekarz zakłada usztywnienie. Może być to:

• opaska lub opatrunek gipsowy,
• usztywiająca orteza na palec,
• mały stabilizator.

Jeśli po założeniu gipsu wybity palec zaczyna bardziej boleć lub pojawiają się objawy niedotlenienia (sina skóra), trzeba wrócić do lekarza, by rozluźnił usztywnienie. 

>> Ortezy i stabilizatory na kostkę, rękę, łokieć, nadgarstek, bark

Jak długo wybity palec musi być usztywniony?

Najczęściej usztywnienie palca nosi się od 2 do 4 tygodni, co jest zależne od rozległości urazu, sposobu leczenia (rehabilitacja po operacji trwa dłużej niż po leczeniu zachowawczym) i historii medycznej (jeśli do urazów doszło w przeszłości, mogą się dłużej goić).

Domowe sposoby na wybity palec

Pomocnena ból wybitego palca są doustne leki przeciwbólowe (do stosowania przy noszeniu gipsu lub ortezy) lub żele, aerozole i maści przeciwbólowe, które można stosować miejscowo, jeśli mamy  usztywnienie do samodzielnego zdjemowania, jak orteza. W przypadku usztywnienia zdejmowanego można też stosować:

• zimne okłady, np. żelowy kompres wielokrotnego użytku,
• nakładanie żelu na bazie octowinianu glinu
• moczenie w wodzie z solą leczniczą, np. bocheńską lub iwonicką.

Przy opatrunku gipsowym zabiegi te można wykonywać dopiero po zdjęciu gipsu.

>> Preparaty i maści na urazy stawów

Jak odzyskać sprawność w wybitym palcu?

Wybity palec wymaga nie tylko usztywnienia, lecz także rehabilitacji, czyli wzmocnienia mięśni. Warto zapytać o to lekarza przy zdejmowaniu opatrunku. Pomóc może fizjoterapia (terapia manualna lub ćwiczenia do wykonania w domu, np. ściskanie miękkiej piłeczki). Dodatkowo pomocne mogą okazać się usztywniające sportowe opaski na czas ćwiczeń, np. gry w siatkówkę.

Źle przeprowadzone leczenie, np. zbyt wczesne ściągnięcie usztywnienia na podstawie decyzji samego pacjenta, i brak rehabilitacji może doprowadzić do wtórnej sztywności stawu (niemożność utrzymania w dłoni cięższych przedmiotów, pisania na klawiaturze, chodzenia czy biegania) lub zwiększyć ryzyko urazu tego samego stawu w przyszłości.

>> Opaski stawowe