Skurcze mięśni – czy mogą zwiastować chorobę? Na czym polega mechanizm skurczu mięśnia?

Mechanizm skurczu mięśnia

Ten naturalny fizjologiczny proces pozwala na wykonywanie skoordynowanych ruchów niezbędnych do codziennej aktywności. Napięcie mięśnia opiera się na współpracy układu nerwowego i mięśniowego. Kiedy impuls nerwowy dociera do mięśnia, uwalniane są jony wapnia, które inicjują połączenie między białkami kurczliwymi (aktyną i miozyną), prowadząc do skrócenia mięśnia. Proces ten wymaga energii i pozwala na kontrolowany ruch mięśni. Po zakończeniu skurczu jony wapnia są ponownie magazynowane, a mięsień rozluźnia się, wracając do stanu spoczynku.

Mimowolne skurcze mięśni – czym są?

Mimowolny skurcz mięśnia to nagłe napięcia włókien mięśniowych, które prowadzą do skrócenia mięśnia i powodują ból lub niekontrolowany ruch. Często pojawiają się niespodziewanie i mogą trwać od kilku sekund do kilku minut. Mięsień staje się twardy i nieelastyczny, a po ustąpieniu skurczu wciąż może być obolały lub sztywny, co dodatkowo zwiększa dyskomfort.

Skurcze mięśni – objawy

Mimowolne skurcze mięśni mogą pojawić się w różnych partii ciała, najczęściej w nogach i łydkach, czasem też na twarzy, plecach, brzuchu. Często występują tylko nocą, stanowiąc powód nagłego wybudzenia. Objawy towarzyszące takim skurczom to zazwyczaj:

• nagłe napięcie mięśni – skurcz pojawia się niespodziewanie, często bez wcześniejszego ostrzeżenia;
• ból – zazwyczaj ostry, przeszywający, trwający od kilku sekund do kilku minut;
• twardość mięśnia – mięsień staje się twardy, napięty i trudny do rozluźnienia;
• ograniczenie ruchu – skurcze mogą powodować trudności w poruszaniu dotkniętym mięśniem, np. skurcz podczas chodzenia wymusza zatrzymanie się i odczekanie, aż napięcie i ból przeminą;
• przeciągające się napięcie i sztywność – po ustąpieniu skurczu mięsień może pozostawać napięty, sztywny i obolały przez jakiś czas, zmniejsza się też czasowo jego elastyczność;
• wrażliwość na dotyk – mięsień po skurczu może być bardziej wrażliwy na dotyk, co potęguje odczucie dyskomfortu;
• drgania mięśni – skurczowi czasami mogą towarzyszyć drobne, mimowolne drżenia mięśni;
• powtarzalność – skurcze mogą występować sporadycznie lub nawracać w regularnych odstępach czasu, szczególnie nocą.

>> Drganie powieki – jakie może mieć przyczyny i jak się go pozbyć

Co powoduje skurcze mięśni?

Mimowolne skurcze mięśni mogą być wywołane przez wiele różnych czynników.

• Jedną z najczęstszych przyczyn skurczów, zwłaszcza skurczów mięśni nóg, są zaburzenia równowagi elektrolitowej, takie jak niedobór magnezu, potasu lub sodu, czyli pierwiastków niezbędnych dla prawidłowej pracy mięśni i nerwów. Niedobory mogą wystąpić u osób odchudzających się i będących na restrykcyjnych dietach, ale też np. u pacjentów z zaburzeniami wchłaniania. 
• Częstą i na szczęście niegroźną przyczyną jest chwilowe odwodnienie organizmu, a dzieje się tak dlatego, iż niedobór wody zakłóca transport elektrolitów. W takiej sytuacji wystarczy uzupełnić płyny i zadbać o stałe nawodnienie organizmu.
• Przetrenowanie, intensywny wysiłek fizyczny lub nadmierne przeciążenie mięśni mogą powodować zmęczenie włókien mięśniowych, co sprzyja występowaniu skurczów, zwłaszcza w nogach i ramionach.
• Stres i napięcie emocjonalne również mogą przyczyniać się do skurczów, ponieważ zwiększają napięcie mięśniowe w całym organizmie.
• Brak ruchu i siedzący tryb życia również mogą odpowiadać za skurcze, zwłaszcza nocne skurcze łydek – niedobór aktywności obciąża cały organizm, w tym również układ sercowo-naczyniowy oraz przyczynia się do powstawania wad postawy i problemów mięśniowych. 

>> Wdowi garb: ćwiczenia, przyczyny, leczenie

Skurcze mięśni – przyczyny neurologiczne i inne

U części osób skurcze są jednak sygnałem, że z organizmem dzieje się coś bardzo niepokojącego, wymagającego diagnostyki i leczenia.

• Skurcze mogą wynikać z problemów krążeniowych, takich jak niedostateczny przepływ krwi do mięśni, co ogranicza ich dotlenienie i dopływ składników odżywczych.
• Zaburzenia neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, neuropatie czy uszkodzenia nerwów mogą prowadzić do nieprawidłowych sygnałów nerwowych, wywołując mimowolne skurcze mięśni w różnych partiach ciała.
• Za mimowolne skurcze może odpowiadać tężyczka, czyli stan, w którym dochodzi do nadmiernego pobudzenia nerwowo-mięśniowego, najczęściej w wyniku zaburzeń gospodarki wapniowej, a dokładniej z niedoborem wapnia we krwi.
• Dystonia to zespół objawów neurologicznych obejmujący powtarzające się lub utrzymujące się skurcze mięśni, które występują mimowolnie i powodują skręcanie i wyginanie się części ciała. Dystonia może być schorzeniem wrodzonym, a przyczynami dystonii wtórnej bywają infekcje, urazy, zatrucia czy powikłania po operacjach neurologicznych.
• Zaburzenia hormonalne również mogą wpływać na pracę mięśni, np. w przebiegu ciąży lub po menopauzie, a także w przebiegu chorób tarczycy.
• Niekontrolowana cukrzyca może prowadzić do neuropatii cukrzycowej, która może objawiać się skurczami mięśni w wyniku uszkodzeń nerwów i błędnych impulsów nerwowych.
• Choroby nerek mogą powodować skurcze mięśni, gdyż zaburzają gospodarkę elektrolitową i prowadzą do nadmiernego gromadzenia toksyn w organizmie.

>> Oczyszczanie organizmu z toksyn. Po czym poznać, że organizm się oczyszcza?

Bolesny skurcz mięśnia – co robić?

Nagły skurcz mięśni może być wyjątkowo bolesny i niespodziewany, a czasem nawet niebezpieczny, jeśli złapie np. podczas pływania w głębokim zbiorniku wodnym lub podczas prowadzenia samochodu czy jazdy rowerem.

• Gdy pojawia się bolesny skurcz mięśnia, trzeba podjąć natychmiastowe działania, w tym przede wszystkim zadbać o swoje bezpieczeństwo (np. zatrzymać się w bezpiecznym miejscu) i rozpocząć rozciąganie mięśnia dotkniętej skurczem partii ciała. W przypadku skurczów mięśni nóg, zwłaszcza skurczów mięśni łydek, pomocne może być rozciągnięcie stopy w kierunku ciała. Warto również delikatnie masowaćmięsień, aby przyspieszyć jego rozluźnienie.
• Leki na skurcze mięśni mogą pomóc w łagodzeniu dolegliwości u osób, które są ogólnie zdrowe, ale cierpią z powodu nawracających skurczów. Preparaty takie jak tabletki na skurcze mięśni (leki i suplementy) zawierające magnez i potas są łatwo dostępne i zazwyczaj można je kupić bez recepty.
• Aby zapobiegać skurczom mięśni w przyszłości, należy zadbać oodpowiednią równowagę elektrolitową – szczególnie ważna jest odpowiednia podażwapnia, magnezu i potasu w dobrze zbilansowanej diecie lub poprzez suplementację, a także o regularne nawadnianie organizmu.
• Profilaktyka skurczów mięśni to także regularna, ale nie nadmierna aktywność fizyczna, a zwłaszcza regularne rozciąganie całego ciała.

W przypadku nawracających skurczów mięśni, zwłaszcza takich jak skurcz mięśni twarzy, skurcz mięśni szyjnych, skurcz mięśni brzucha, skurcz mięśni międzyżebrowych, skurcz mięśnia okrężnego oka i innych partii ciała, warto zasięgnąć opinii lekarza. Przyczyną skurczów mogą być bowiem problemy neurologiczne, cukrzyca, tężyczka lub inne schorzenia, które powinny być zdiagnozowane, a następnie kontrolowane i leczone.  

>> Kąpiel solankowa – na co pomaga, czy żylaki i nadciśnienie ją wykluczają?