Dystonia – objawy. Jak leczyć mimowolne skurcze mięśni?

Dystonia to schorzenie neurologiczne, które charakteryzuje się niekontrolowanymi, powtarzającymi się ruchami mięśni. Ruchy dystoniczne mogą dotyczyć określonych grup mięśni, np. szyi, dłoni lub powiek, albo wszystkich mięśni jednocześnie.

Dystonia – co to za choroba?

Dystonia to zespół objawów neurologicznych obejmujący powtarzające lub utrzymujące się skurcze mięśni, które występują mimowolnie i powodują skręcanie oraz wyginanie się części ciała. Dystonia może dotyczyć:

• wszystkich mięśni (tzw. dystonia uogólniona),
• jednej okolicy anatomicznej ciała (dystonia ogniskowa),
• kilku połączonych ze sobą grup mięśni (dystonia odcinkowa lub osiowa),
• kilku niezależnych od siebie obszarów (dystonia wieloogniskowa),
• obu kończyn po tej samej stronie ciała (dystonia połowicza).

W miarę postępu choroba może zajmować kolejne części ciała. Naprzemienne, niezależne od woli ruchy mięśni często prowadzą do utrwalenia nieprawidłowej postawy ciała i rozwoju niepełnosprawności ruchowej. Ruchy te są dla pacjentów nieprzyjemne, a często bardzo bolesne. Ze względu na czas wystąpienia pierwszych objawów dystonię możemy podzielić na:

• dystonię wieku dziecięcego (pierwsze objawy przed 12. rokiem życia),
• dystonię młodzieńczą (pierwsze objawy między 13. a 20. rokiem życia),
• dystonię dorosłych (pierwsze objawy po 20. roku życia). 

>> Bóle wzrostowe to częsty objaw u dzieci. Czy maść pomoże?

Jakie są przyczyny dystonii?

Przyczyny dystonii pierwotnej nie są jeszcze dokładnie poznane, ale prawdopodobnie mają w tym udział czynniki genetyczne. W przypadku dystonii wtórnej wskazuje się na:

• urazy głowy z uszkodzeniem mózgu lub rdzenia kręgowego,
• infekcje,
• skutki uboczne przyjmowania niektórych leków (głównie neuroleptyków),
• zatrucia innymi związkami (np. tlenkiem węgla, cyjankiem, metanolem),
• porażenia prądem,
• powikłania po operacjach neurochirurgicznych.

Ponadto dystonia może pojawić się w przebiegu niektórych chorób, takich jak np.

• nowotwory mózgu,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• parkinsonizm,
• stwardnienie rozsiane i inne choroby demielinizacyjne (z uszkodzeniem otoczek mielinowych nerwów),
• incydenty naczyniowe (np. udar niedokrwienny mózgu),
• choroba Wilsona,
• leukodystrofia.

Dystonia – objawy i rodzaje

Ruchy dystoniczne mogą dotyczyć jednej lub wielu grup mięśniowych, mieć różny stopień nasilenia oraz czas trwania objawów. Mimowolne ruchy zazwyczaj nasilają się w czasie wysiłku fizycznego oraz silnych emocji, u większości pacjentów nie stwierdza się ich w trakcie snu. Skurcze mogą też pojawiać się podczas wykonywania jednostajnej, powtarzalnej czynności, np. odręcznego pisania. Objawy to przede wszystkim nadmierne napięcie mięśni oraz występowanie mimowolnych ruchów skręcających, którym może towarzyszyć drżenie dystoniczne. Najczęstsze postaci dystonii to kręcz karku z nieprawidłowym ułożeniem głowy, a także skurcze mięśni powiek czy żuchwy.

Wyróżniamy rodzaje dystonii takie jak:

• dystonia szyjna,
• dystonia powiek,
• dystonia krtaniowa,
• dystonia twarzowo-żuchwowa,
• dystonia zadaniowa – powstaje wskutek regularnego wykonywania ruchów w związku np. z odręcznym pisaniem czy graniem na instrumencie muzycznym,
• dystonia gałek ocznych,
• dystonia uogólniona – często należy do dystonii pierwotnych, rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie i obejmuje niemal wszystkie części ciała, początkowo zazwyczaj kończyny.

>>

Metody leczenia dystonii

Rozpoznanie dystonii odbywa się na podstawie wywiadu u neurologa. Pomocnym badaniem jest elektromiografia pozwalająca określić, które grupy mięśni zostały zajęte. Leczenie dystonii może być przyczynowe lub wyłącznie objawowe, łagodzące intensywność skurczów i zmniejszające ich częstotliwość. Leczenie objawowe dotyczy wielu pacjentów, u których przyczyny dystonii pozostają nieznane lub niemożliwe jest skuteczne leczenie choroby podstawowej. Stosowane metody leczenia to najczęściej:

• farmakoterapia – leki doustne, takie jak lewodopa, benzodiazepiny, baklofen lub tyzanidyna; leczenie doustne jest skuteczne tylko u części pacjentów,
• podawanie toksyny botulinowej – skuteczne m.in. w leczeniu kręczu karku, kurczu powiek, połowiczym kurczu twarzy, dystoniach zadaniowych, dystonii krtaniowej czy zespole Meige’a,
• leczenie neurochirurgiczne – proponowane pacjentom z ciężkimi postaciami dystonii, u których inne metody leczenia okazały się nieskuteczne,
• fizjoterapia.

>> Plastry przciwbólowe, rozgrzewające oraz chłodzące

Dystonia a alkohol i dieta

Ponadto każdy pacjent z objawami dystonii powinien zadbać o korzystną dla zdrowia modyfikację diety. Należy całkowicie zrezygnować z alkoholu i nikotyny, a także ograniczyć lub wyeliminować biały cukier, kofeinę, produkty wysoko przetworzone, w tym fast foody. Warto włączyć do diety odpowiednią ilość wody niegazowanej, nieprzetworzoną żywność, surowe warzywa i owoce, błonnik pokarmowy. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Stowarzyszenia Osób Chorych na Dystonię w diecie dbającej o zdrowie neurologiczne zaleca się spożywać:

• mniej kwasów tłuszczowych trans i omega-6,
• więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych omega-3,
• jak najwięcej witamin z grupy B.

Pomocne mogą być również techniki relaksacyjne oraz włączenie umiarkowanej aktywności fizycznej.  

>> Kompresjoterapia – co to jest, czy dotyczy tylko kończyn dolnych, jakie są przeciwwskazania?