Neurastenia – co to jest i czym się objawia. Dlaczego mówi się, że to choroba zawodowa policjantów?

„Neurastenia” w grece oznacza dosłownie „osłabienie nerwów”. Określa jedno z zaburzeń lękowych, charakteryzujące się zwiększoną pobudliwością układu nerwowego i szybkim wyczerpywaniem się zasobów psychicznych i fizycznych. Zaburzenie to po raz pierwszy opisano w XIX wieku i stwierdzano często przy osłabieniu, zawrotach głowy i omdleniach m.in. wśród pisarzy, prawników i lekarzy – neurastenię wiązano bowiem przede wszystkim z intensywnym życiem zawodowym i intelektualnym. W XX wieku to zaburzenie nerwicowe powiązano ze stresem i jako takie funkcjonuje we wciąż obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psychicznych ICD-10. W nowej klasyfikacji ICD-11, obowiązującej np. w Niemczech czy Hiszpanii, neurastenia już nie występuje – pojęcie zostało uznane przez WHO za przestarzałe i nieprecyzyjne. Osoby z objawami neurastenii diagnozowane są dziś zazwyczaj w kierunku zaburzeń lękowych i depresyjnych, zespołu chronicznego zmęczenia czy reakcji na traumatyczne wydarzenia.

Neurastenia – objawy

Neurastenia to forma wyczerpania układu nerwowego. Sygnały wysyłane wówczas przez organizm to przede wszystkim:

• uczucie przewlekłego zmęczenia,
• rozdrażnienie,
• osłabienie organizmu,

a często także:

• zawroty głowy,
• napięciowe bóle głowy (tzw. kask neurasteniczny),
• migreny,
• zaburzenia snu,
• osłabienie popędu seksualnego,
• niezdolność do odpoczynku,
• niski poziom energii nawet po dobrze przespanej nocy.

U niektórych pacjentów również problemy z układem pokarmowym, nadpotliwość czy przyspieszone bicie serca.

>> Preparaty na zmęczenie - tabletki i leki na zmęczenie

Neurastenia hiposteniczna, hipersteniczna, asteniczna

Stosowany od połowy XX wieku podział (według Iwanowa-Smolenskiego) dzieli neurastenię na trzy kategorie:

• neurastenia hiposteniczna – dominują objawy zmęczenia psychicznego, niepokoju, lęku, pojawia się obniżenie sprawności intelektualnej, rozproszenie uwagi, zaburzenia pamięci, trudności z logicznym myśleniem
• neurastenia hipersteniczna – dominuje rozdrażnienie, niekontrolowane wybuchy negatywnych emocji, nadwrażliwość na bodźce (hałas, światło, dotyk)
• neurastenia asteniczna – szybkie pojawianie się zmęczenia po niewielkim wysiłku, mogą współwystępować bóle mięśni, nadmierna senność, spowolnienie psychoruchowe, pacjent odczuwa silną niechęć do podejmowania jakiegokolwiek działania

>> Poprawiające nastrój - suplementy, witaminy

Przyczyny neurastenii

Neurastenia podobnie jak inne zaburzenia lękowe (nerwicowe) może mieć złożone przyczyny, na które składają się czynniki biologiczne, społeczno-kulturowe i psychologiczne. Na rozwój neurastenii może mieć wpływ przede wszystkim:

• podłoże genetyczne (uważa się, że niektóre osoby mają genetyczne predyspozycje do rozwoju zaburzeń lękowych)
• przewlekły stres i zaburzone wydzielanie tzw. hormonów stresu, czyli przede wszystkim kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny, oraz ich wpływ na funkcjonowanie organizmu
• wysiłek fizyczny i umysłowy przewyższający możliwości adaptacyjne człowieka, zbyt intensywne życie zawodowe (wypalenie zawodowe)
• przebodźcowanie, np. w wyniku ciągłego narażenia na hałas, ostre światło, intensywne zapachy i inne
• uczucie znużenia, przemęczenia towarzyszące pacjentowi z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy astma
• traumatyczne lub bardzo trudne wydarzenia w życiu, zwłaszcza te wpływające na obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości
• silna potrzeba nadążania za współczesnymi wymogami, lęk przed wykluczeniem (FOMO – Fear Of Missing Out)

>> Preparaty wspierające układ nerwowy - suplementy na układ nerwowy

Neurastenia jako choroba zawodowa – policjantów i nie tylko

Na rozwój neurastenii najbardziej narażone są osoby, które nie mogą lub nie umieją uniknąć przewlekłego stresu. Uważa się, że ten typ zaburzenia lękowego często dotyczy osób wykształconych, na wysokich, kierowniczych stanowiskach, a także pracujących w zawodach zaufania publicznego, jak lekarz. Jedną z grup zawodowych szczególnie narażonych na pojawienie się neurastenii są policjanci – ich praca wiąże się z dużym stresem, wysokim poziomem odpowiedzialności, zagrożeniem życia i zdrowia, a także częstymi konfliktami i sytuacjami kryzysowym. Neurastenia do niedawna uważana była za jedną z częstszych chorób zawodowych służb mundurowych (poza policjantami narażeni byli również żołnierze czy funkcjonariusze służby więziennej), dziś zazwyczaj stosuje się bardziej precyzyjne rozpoznania i inne nazewnictwo. Ciekawostką może być fakt, iż termin „neurastenia” wciąż jest powszechnie używany w Azji i jest tam diagnozą akceptowaną kulturowo, pozwalającą uniknąć piętna choroby psychicznej.

>> Środki uspokajające - leki uspokajające

Leczenie neurastenii

• Dla pacjentów z objawami neurastenii podstawowym zaleceniem jest psychoterapia, najczęściej w nurcie behawioralno-poznawczym.
• Ważnym krokiem jest jednak zidentyfikowanie powodów przeciążenia układu nerwowego i podjęcie prób leczenia przyczynowego. W wielu przypadkach czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój neurastenii jest stres związany z pracą, a lekarstwem – zachowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym.
• Pomocne bywają techniki relaksacyjne, jak medytacja, joga, trening tai chi, pozwalające wyciszyć umysł i zrelaksować ciało.
• Niezwykle ważne jest również stosowanie się do zasad higieny snu, włączenie codziennej dawki aktywności fizycznej, dbanie o zdrowe żywienie.
• W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o włączeniu leczenia przeciwlękowego lub antydepresyjnego.

>> Jak się uspokoić? Metody relaksacyjne, leki i zioła na uspokojenie