Bóle wzrostowe to częsty objaw u dzieci. Czy maść pomoże?

Bóle wzrostowe u 2-,3-,4-latka, a nawet u nastolatków

Bóle wzrostowe to nawracające, dotkliwe bóle nóg, pojawiające się u dzieci w wieku 3-12 lat. Nie zostały uwzględnione w klasyfikacji ICD-10, gdyż nie są uznawane za chorobę. Zauważono je i opisano w pierwszej połowie XIX wieku, ale od od tego czasu lekarzom nie udało się wyjaśnić przyczyn zjawiska. Ponieważ prawdopodobnie nie mają nic wspólnego z procesem rośnięcia, ale jedynie pojawiają się w dzieciństwie, gdy organizm rośnie, dziś nazywa się je także „bólami kończyn o niejasnej etiologii”, „idiopatycznymi bólami kończyn u dzieci”, „łagodnymi bólami nocnymi u dzieci”.

Bóle wzrostowe – objawy

Najważniejsze objawy bólów wzrostowych to dolegliwości bólowe kończyn dolnych – przez lekarzy zazwyczaj postrzegane jako łagodne lub umiarkowane, ale ich odbiór jest kwestią indywidualną i niektóre dzieci zgłaszają ból dotkliwy, przeszywający. Bóle wzrostowe najczęściej pojawiają się nocą oraz w godzinach wieczornych, właściwie nigdy w ciągu dnia i nie mają negatywnego wpływu na chód, postawę czy możliwości ruchowe dziecka.

Bóle wzrostowe w nodze, w stopach – diagnostyka

Lekarze rozpoznają bóle wzrostowe na podstawie ustalonych kilkanaście lat temu kryteriów. Bóle wzrostowe stwierdza się, jeśli u pacjenta spełnione są wszystkie poniższe warunki.

>> Leki na ból mięśni i stawów, leki przeciwzapalne, maści rozgrzewające oraz plastry

Bóle wzrostowe a choroby kończyn

Gdy dziecko zgłaszające dolegliwości bólowe w kończynach dolnych trafia do przychodni, zadaniem lekarza jest nie tylko zaklasyfikowanie bólu do bólów wzrostowych, ale też wykluczenie poważnych schorzeń mogących objawiać się w podobny sposób. Choroby, które należy zróżnicować z bólami wzrostowymi, to przede wszystkim:

• złuszczenie głowy kości udowej
• ostre i przewlekłe zapalenie kości
• choroba Perthesa (jałowa martwica głowy kości udowej)
• kostniak kostnawy (osteoid osteoma)
• przemijające odczynowe zapalenie maziówki
• pierwotny nowotwór kości
• białaczka

Jak nie pomylić bólów wzrostowych z nowotworem kości

Nowotwory kości stanowią około 7% wszystkich nowotworów u dzieci i niestety czasem rozpoznawane są dopiero w późnym stadium, gdy dochodzi do złamania kończyny. Jednym z powodów zwłoki bywa mylna interpretacja bólu nowotworowego jako mniej groźnego bólu wzrostowego i zaniechanie pogłębionej diagnostyki. Różnice między tymi dwoma rodzajami bólu mogą być subtelne, a dużym utrudnieniem bywa to, że mały pacjent nie zawsze potrafi dobrze opisać swoje dolegliwości.

>> Ból biodra – przyczyny, objawy i leczenie

Przyczyny bólów wzrostowych

Wydaje się, że bóle wzrostowe nie wynikają z samego procesu rośnięcia organizmu, choć w niektórych opracowaniach wymienia się nierównomierne tempo wzrostu kości i mięśni jako przyczyny. Na podstawie wieloletnich obserwacji ustalono, że dolegliwości najczęściej występują u dzieci szczególnie aktywnych ruchowo, mogą więc mieć źródło w napięciach mięśniowo-powięziowych, wynikać z ucisku powiększonego przekroju mięśnia piszczelowego przedniego na powięź i z rozwinięcia zespołu ciasnoty powięziowej.

Czynniki ryzyka pojawienia się bólów wzrostowych u dzieci:

• duża aktywność ruchowa, intensywne uprawianie sportu, naturalna dla niektórych dzieci ruchliwość (częste podskakiwanie, wspinanie się);  
• siadanie w tzw. siadzie telewizyjnym, w którym dziecko siedzi na podłodze z nóżkami ustawionymi w kształt litery W (kolana ugięte, stawy biodrowe skręcone do wewnątrz, pośladki na ziemi między kolanami);
• niski próg bólu;
• zmniejszona gęstość kości w okolicy piszczeli;
• płaskostopie, koślawość tylnej części stopy i inne wady anatomiczne powodujące bóle przyczepów mięśni i przeciążenia stawów;
• nadwaga i otyłość;
• zespół niespokojnych nóg;
• migrenowe bóle głowy;
• napadowe bóle brzucha;
• niedobory witaminy D;
• zwiększone stężenie melatoniny;

Co na bóle wzrostowe u dzieci?

Po zaklasyfikowaniu dolegliwości dziecka do bólów wzrostowych, a także wykluczeniu innych możliwych przyczyn bólu w kończynach lekarz może zaproponować, jak złagodzić uciążliwe objawy. To przede wszystkim ograniczenie aktywności ruchowej u dzieci, u których podejrzewa się tę właśnie przyczynę bólu: czasowe unikanie biegania, skakania, tańca i innych aktywności mogących powodować napięcia mięśniowo-powięziowe kończyn dolnych). Dziecko ze sportu nie rezygnuje na stałe, lecz czasowo, do momentu ustania bólu. Pomocne mogą być za to ćwiczenia rozciągające.

Doraźnie ból można łagodzić przy pomocy:

• doustnych środków przeciwbólowych bez recepty (np. paracetamol w syropie lub tabletkach)
• maści z substancjami łagodzącymi bóle mięśniowe (np. naproksen, mentol)
• ciepłych okładów, ciepłej kąpieli oraz delikatnego, rozgrzewającego masażu bolących mięśni.

Ważne są także regularny odpoczynek i regeneracja organizmu w czasie snu, odpowiednie odżywianie (redukcja masy ciała, jeśli to konieczne), wsparcie psychiczne dla dziecka w okresach nasilonych dolegliwości bólowych.

>> Produkty na ból i gorączkę dla dzieci, czopki, syropy