Ból biodra – przyczyny, objawy i leczenie

Budowa stawu biodrowego

Staw biodrowy jest jednym z największych stawów w naszym organizmie. Ma kształt kulisty, tworzony jest przez panewkę stawu biodrowego kości miednicznej oraz głowę kości udowej. Dookoła stawu znajduje się torebka stawowa z płynem maziowym. W stawie znajduje się także obrąbek stawowy, który otacza zewnętrzną krawędź panewki, pogłębiając ją. Dzięki temu staw jest bardziej stabilny, a wstrząsy lepiej amortyzowane. Mięśnie, które obejmują staw, składają się z kilku przeciwstawnych grup równoważących swoje działanie. Zatem jeśli jedna z tych grup staje się dominująca, staw biodrowy może tracić właściwe ustawienie.

Do zadań stawu biodrowego należą przenoszenie ciężaru ciała z tułowia na kończyny dolne oraz ruchomość nóg – zginanie się, prostowanie i odwodzenie, a także rotacje wewnętrzne i zewnętrzne.

Ból biodra – rodzaje i przyczyny

Do najczęstszych przyczyn powodujących ból w biodrze zaliczane są:

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – ból biodra przy chodzeniu

Na zwyrodnienie stawu biodrowego bardziej narażone są osoby, które mają mało ruchu, są otyłe, przebyły urazy tej okolicy. Dolegliwości bólowe oraz ograniczona ruchomość stawu są powodowane przez uszkodzenie struktury stawu. Pacjenci poza bólem mogą odczuwać także sztywność stawu, a nawet trudności w poruszaniu się. Pierwszym objawem choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego jest ból biodra podczas chodzenia. Wraz z rozwojem choroby ból staje się obecny także podczas spoczynku.

Zapalenie stawu biodrowego – silny ból biodra

Zapalenie stawu biodrowego może mieć różne przyczyny, do których zaliczamy infekcje bakteryjne, wirusowe lub reumatologiczne. Ze względu na przyczyny chorobę dzieli się na:

• bakteryjne zapalenie stawu biodrowego (główne objawy to obrzęk w obrębie biodra, nadmierna ciepłota bolesnego miejsca;
• wirusowe zapalenie stawu biodrowego (manifestuje się silnym bólem, a także objawami ogólnymi – gorączką, złym samopoczuciem, rzadziej wysypką na skórze w okolicy biodra);
• reumatologiczne zapalenie stawu biodrowego (ból promieniuje do innych partii ciała i zajmuje także inne stawy, jest intensywny i może utrudniać chodzenie);
• przemijające zapalenie stawu biodrowego (objawia się silnym bólem uda powodującym utykanie).

Złamanie szyjki kości udowej – ból promieniuje do pachwiny

Na złamanie szyjki kości udowej najbardziej narażeni są seniorzy, zwłaszcza osoby chorujące na osteoporozę. Szyjka kości udowej znajduje się pod bliższym zakończeniem kości udowej. Do złamania dochodzi najczęściej w wyniku upadku lub urazu, przy czym ból jest silny i ogranicza ruchomość, a także promieniuje do pachwiny.

Konflikt udowo-panewkowy

Konflikt udowo-panewkowy polega na nieprawidłowym kontakcie panewki z głową kości udowej, co może powodować uszkodzenia chrząstki stawowej oraz obrąbka, a także zmiany degeneracyjne. Za konflikt udowo-panewkowy odpowiada nieprawidłowy wzrost kości, który może wystąpić w obrębie głowy kości udowej, panewki lub obu na raz. Wyróżniamy dwa rodzaje konfliktu:

• typu cam (deformacja pojawia się na granicy szyjki i głowy kości udowej);
• typu pincer (deformacja wyrasta na krawędzi panewki);
• konflikt mieszany, czyli oba typy cam i pincer na raz.

Konflikt udowo-panewkowym często powoduje chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, gdyż chrząstka stawowa pokrywająca ich powierzchnię szybciej się zużywa, przez co może dochodzić do zmian degradacyjnych.

Uszkodzenia obrąbka panewkowego

Uszkodzenia obrąbka panewkowego częściej są związane z uprawianiem sportu. Ból pojawia się w przedniej części biodra i mogą towarzyszyć mu dźwięki przy poruszaniu się (trzaskanie lub strzelanie).

Uraz

Uraz mechaniczny może pojawić się po upadku, ale także na skutek przeciążenia stawu biodrowego lub na skutek nadmiernej aktywności fizycznej. Na przeciążenia stawu narażone są szczególnie osoby o nadmiernej masie ciała.

Inne przyczyny bólu bioder

Ból biodra może towarzyszyć atakowi rwy kulszowej, zmianom zwyrodnieniowym kości udowej i przepuklinie udowej, a także schorzeniom kręgosłupa – ból promieniujący w kierunku biodra mogą powodować zmiany w odcinku lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa. Ból biodra może wynikać także z chorób ogólnoustrojowych, jak np. łuszczycowego zapalenia stawów.

>> Leki na ból mięśni i stawów, leki przeciwzapalne, maści rozgrzewające oraz plastry

Ból biodra a ucisk na nerwy

Ucisk na nerwy objawia się nie tylko bólem, ale także parestezjami (drętwieniem, mrowieniem kończyn). Ból biodra mający związek z uciskiem na korzenie nerwowe na ogół przebiega wzdłuż nerwu, może mu towarzyszyć ból w dolnej części pleców oraz osłabienie nóg.

Ból biodra może być także spowodowany wystąpieniem zespołu mięśnia gruszkowatego, czemu towarzyszy silny ból pośladka. Zespół mięśnia gruszkowatego pojawia się na skutek uwięzienia nerwu kulszowego przez mięsień gruszkowaty. Jest to także przyczyna pojawienia się rwy kulszowej.

Ból biodra po zewnętrznej stronie, z tyłu i z przodu biodra

Ból biodra można podzielić także ze względu na jego występowanie:

• ból biodra z boku – może wynikać z tzw. zespołu krętarzowego i objawia się bólem biodra po bocznej jego części. Dyskomfort nasila się przy aktywności fizycznej, a także przy siedzeniu lub spaniu na chorym biodrze. Ból z boku biodra może promieniować w dół bocznej części uda, nawet do kolana. Ból z boku biodra promieniujący w dół i połączony z parestezjami może sugerować uwięźnięcie nerwu skórnego bocznego kości udowej;
• ból z tyłu biodra – sugeruje zaburzenia w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa i stawu krzyżowo-biodrowego, ale może mieć także związek z przykurczem mięśni pośladkowych. Ból z tyłu biodra pojawia się także w przypadku wystąpienia nieprawidłowości stawu krzyżowo-biodrowego. W rzadkich przypadkach ból z tyłu biodra odczuwają osoby z zaburzeniami w obrębie miednicy – jako ból promieniujący, mający związek np. z miesiączką lub zaburzeniami w pracy układu moczowego lub jelit;
• ból biodra z przodu – najczęściej wynika z patologii związanych ze stawem biodrowym, naciągnięcia mięśnia zginacza bliższego biodra lub zapalenia kaletki biodrowej, w rzadkich przypadkach pojawia się na skutek nieprawidłowości w układzie pokarmowym, które powodują ból promieniujący do biodra. Jedną z takich dolegliwości jest np. zapalenie wyrostka robaczkowego.

Ból bioder w ciąży, ból bioder w nocy

Ból bioder pojawia się u wielu ciężarnych kobiet, na ogół w trzecim trymestrze, ale może pojawić się także w drugim trymestrze ciąży. Nasilenie bólu u ciężarnych jest różne – niektóre kobiety odczuwają jedynie dyskomfort, inne mają problemy z chodzeniem z powodu silnego bólu.

W ciąży ból biodra nasila się na ogół nocą, podczas odpoczynku. Do przyczyn bólu bioder w ciąży zaliczane jest przede wszystkim działanie hormonów wytwarzanych przez jajniki i łożysko. Relaksyna i progesteron działają rozluźniająco na mięsień szyjki macicy, więzadła macicy oraz na spojenie łonowe.

Działanie rozluźniające hormonów ciążowych nie tylko ułatwia przejście dziecka przez kanał rodny, lecz także naraża kobietę na zwiększone ryzyko urazów. Dodatkowa waga oraz zmiana środka ciężkości również sprzyjają urazom i powodują ból kręgosłupa. Nieprawidłowa postawa ciała powoduje także ból bioder, który po porodzie i okresie połogu powinien ustąpić.

Objawy przeciążenia stawu biodrowego

Najczęściej opisywanymi objawami bólu biodra są:

• ból pojawiający się podczas chodzenia i słabnący w spoczynku,
• ból i uczucie ciągnięcia w pachwinie, któremu może towarzyszyć ból w kolanie,
• ból pośladka.

Na podstawie dodatkowych objawów, takich jak parestezje, ból kręgosłupa, lokalizacja bólu oraz styl życia pacjenta lekarz zaleca odpowiednie badania, mające potwierdzić lub wykluczyć opisane wyżej nieprawidłowości. Ból biodra może występować po jednej stronie ciała, ale może także wystąpić symetrycznie. Co więcej ból biodra w spoczynku i w nocy jest sygnałem, że w stawie toczy się proces zapalny lub doszło do zwyrodnienia w obrębie stawu lub kręgosłupa. Wszystkie objawy towarzyszące są ważne w procesie diagnostycznym.

Ból biodra – co robić?

Ból po urazie wymaga udania się na oddział szpitalny, aby nie doszło do pogorszenia się stanu chorego. W sytuacji, kiedy pacjent nie ma możliwości samemu dotrzeć na oddział, należy wezwać karetkę pogotowia.

Jeśli natomiast ból nie wystąpił nagle i nie ma związku z urazem oraz nie towarzyszą mu niepokojące objawy, takie jak wysoka gorączka, zaburzenia czucia, osłabienie mięśni, należy zgłosić się do lekarza POZ po skierowanie na leczenie ortopedyczne lub fizjoterapeutyczne. Lekarz rodzinny na podstawie objawów jest w stanie ustalić przyczynę bólu biodra i zalecić niektóre badania lub dalsze leczenie czy skierować do poradni rehabilitacyjnej. Jednak specjalistą od chorób kości i stawów jest ortopeda.

Badania diagnostyczne zlecane w przypadku bólu biodra to:

• USG biodra,
• rezonans magnetyczny (MR) biodra,
• RTG stawu biodrowego i miednicy,
• rzadziej tomografia komputerowa.

Leczenie bólu bioder: leki i domowe sposoby

Leczenie bólu biodra jest uzależnione od przyczyny bólu – złamania mogą wymagać operacji, unieruchomienia kończyny na dłuższy czas lub rehabilitacji. Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – wykonania zabiegu wszczepienia endoprotezy biodra, czyli operacji polegającej na zastąpieniu chorej tkanki chrzęstnej i kości biodra sztuczną protezą. W niektórych przypadkach wystarczające jest leczenie zachowawcze, czyli podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, zmiana stylu życia, wdrożenie odpowiedniej aktywności fizycznej oraz fizjoterapia. Jeśli ból biodra ma związek z uwięźnięciem nerwu lub zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, powinien ustąpić po zastosowaniu odpowiedniego leczenia tych dolegliwości.

Suplementy na ból biodra

Wiele osób próbuje leczyć problemy z układem kostno-mięśniowym, stosując na własną rękę liczne suplementy diety. Jednym z nich jest kolagen. Niestety, połknięte preparaty kolagenu nie są wbudowywane prosto do stawów, jak prezentują niektóre reklamy. Zostają one rozłożone w układzie pokarmowym do podstawowych aminokwasów, budujących białka. Nie udowodniono skuteczności suplementacji kolagenu w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.

Innym często zażywanym suplementem jest wapń. Uzupełnianie jego niedoboru jest kluczowe u osób z osteopenią lub osteoporozą, jednak jego zażywanie zawsze należy skonsultować z lekarzem. W większości przypadków zdrowa dieta pokrywa bowiem zapotrzebowanie na ten pierwiastek, a jego nadmiar może powodować kamicę nerkową.

>> Suplementy na stawy – tabletki, kapsułki, saszetki