Skurcze łydek - przyczyny i leczenie. Kiedy świadczą o poważniejszych schorzeniach?

Skurcze łydek – co to jest?

Skurcze (kurcze) łydek to nagłe, mimowolne i silne skurcze mięśniowe, które powodują dyskomfort fizyczny i znacznie pogarszają komfort życia. Obejmują zwykle mięsień trójgłowy łydki, czyli najsilniejszy mięsień wpływający na pracę stopy i kolana, który składa się z mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego. Skurcze łydek można zidentyfikować palpacyjnie – objęty nimi obszar charakteryzuje wzmożone napięcie, twardość mięśnia i bolesność z momencie ucisku.

>> Preparaty na skurcze

Skurcze łydek – przyczyny występowania

Skurcze łydek mogą doskwierać osobom zdrowym, ale ich pojawienie się może także wskazywać na toczący się w organizmie proces chorobowy. Jako przyczyny występowania skurczów łydek wymienia się:

• wysiłek fizyczny – w wyniku nadmiernego wysiłku fizycznego, jak również dowolnego ruchu nierozgrzanego mięśnia może dochodzić do bolesnego skurczu łydki;
• brak ruchu – zastane, nierozciągane systematycznie mięśnie wykazują tendencję do mimowolnego kurczenia się;
• ciąża – ucisk macicy na naczynia krwionośne powoduje słabsze ukrwienie kończyn, a większe zapotrzebowanie organizmu na substancje odżywcze może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych;
• zaburzenia elektrolitowe – hipokalcemia, hipomagnezemia, hipokaliemia, hiponatremia i często także hipoglikemia, zarówno w pojedynkę, jak i łącznie mogą powodować skurcze mięśni;
• zaburzenia krążenia – niewydolność żylna, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia neurologiczne – zarówno zaburzenia funkcjonowania neuronów rdzenia kręgowego, jak i obwodowych neuronów ruchowych lub samej tkanki mięśniowej;
• stosowanie pewnych grup leków;
• istnienie chorób towarzyszących.

>> Jonogram, czyli badanie elektrolitów – na czym polega? Normy, wskazania, przygotowanie

Skurcze łydek jako objaw zaburzeń elektrolitowych

Za jedną z głównych przyczyn skurczy łydek uznaje się zaburzenia metaboliczne takie jakie jak hipokalcemia (obniżenie poziomu wapnia we krwi), hipomagnezemia (obniżenie poziomu magnezu), hipokaliemia (obniżenie poziomu potasu), hiponatremia (obniżenie poziomu sodu), czasem również hipoglikemia (obniżenie poziomu glukozy). Pojawiają się w następstwie utraty elektrolitów i odwodnienia, do których dochodzi w sytuacji niedostatecznej podaży płynów i elektrolitów lub nadmiernej ich utraty. Czynnikami predysponującymi do zaburzeń elektrolitowych są:

• nadmierna potliwość;
• intensywny wysiłek fizyczny bez odpowiedniego nawodnienia;
• ciąża;
• hemodializa;
• biegunka;
• wymioty;
• stosowanie niektórych leków.

Aby potwierdzić lub wykluczyć obecność zaburzeń elektrolitowych warto wykonać badania krwi w kierunku oznaczenia poziomu wapnia, magnezu, potasu i sodu. W przypadku znacznych odchyleń od normy można rozważyć doustną suplementację deficytowych składników (najlepiej w porozumieniu z lekarzem). Istotne również, aby dbać o codzienne nawodnienie organizmu, szczególnie podczas intensywnego wysiłku oraz w upalne dni.

Skurcze łydek jako objaw zaburzeń krążenia

Skurcze łydek mogą pojawiać się w efekcie prozaicznych czynności, które uniemożliwiają fizjologiczne krążenie krwi, jak np. długotrwałego przebywania w jednej pozycji, zakładania nogi na nogę czy noszenia zbyt obcisłych skarpet i butów. Ich występowanie nasila się także w przypadku rozwijającej się niewydolności żylnej („żylaków”), miażdżycy naczyń obwodowych czy nadciśnienia tętniczego.

Chcąc stwierdzić, czy pojawiające się skurcze wynikają z nieprawidłowej pracy układu krążenia, warto wykonać pomiar ciśnienia tętniczego, badanie USG naczyń krwionośnych oraz badania laboratoryjne krwi (morfologia, lipidogram).

>> Miażdżyca tętnic kończyn dolnych − jak leczyć, by uniknąć powikłań

Skurcze łydek jako efekt uboczny stosowanych leków

Do leków, których stosowanie predysponuje do występowania skurczów łydek, zalicza się:

• diuretyki pętlowe (furosemid, torasemid, kwas etakrynowy), diuretyki tiazydowe (hydrochlorotiazyd, chlortalidon, klopamid, indapamid), diuramid, antybiotyki aminoglikozydowe, cisplatyna, teofilina – powodują nadmierne wydalanie elektrolitów przez nerki;
• glikokortykosteroidy i mineralokortykosteroidy, leki przeczyszczające, sirolimus – powodują nadmierną utratę potasu przez nerki;
• inhibitory kalcyneuryny (cyklosporyna, takrolimus) – powodują nadmierną utratę magnezu przez nerki;
• inhibitory pompy protonowej (szczególnie esomeprazol) – utrudniają wchłanianie magnezu;
• bisfosfoniany, doksorubicyna, cisplatyna, denozumab – powodują hipokalcemię przez hamowanie uwalniania wapnia z kości;
• leki przeciwpadaczkowe, ketokonazol – upośledzają metabolizm witaminy D i utrudniają wchłanianie wapnia.

Skurcze łydek w przebiegu innych chorób

Istnieją pewne schorzenia, których objaw mogą stanowić skurcze łydek. Należy w tym miejscu wymienić:

• niedoczynność tarczycy;
• biegunka;
• wymioty;
• oparzenia;
• udar mózgu;
• stwardnienie rozsiane;
• stwardnienie zanikowe boczne;
• zespół niespokojnych nóg;
• choroba Parkinsona;
• hiperaldosteronizm;
• cukrzyca;
• niedożywienie;
• otyłość.

Jak zwalczać skurcze łydek?

W momencie wystąpienia bolesnego skurczu łydki zaleca się rozciągnięcie mięśnia, skrócenie jego antagonisty (przyciągnięcie palców stopy w kierunku kości piszczelowej), koliste rozmasowanie bolącego miejsca lub delikatny ucisk wyczuwalnego miejsca skurczu. Można w tym celu wykorzystać ciepły okład lub dedykowane masażowi piłeczki czy rolki. W przypadku występowania skurczów nocnych zaleca się odprężenie, zrelaksowanie oraz ciepłą kąpiel przez snem.

Jak zapobiegać skurczom łydek?

Podstawą profilaktyki skurczów łydek jest właściwa diagnostyka i stwierdzenie przyczyny ich występowania. Dolegliwości występujące sporadycznie można zrzucić na karb zmęczenia, jednak gdy ich częstotliwość i siła narastają, warto zasięgnąć pomocy lekarza.

Zalecenia ogólne:

• Dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, unikać spożycia alkoholu.
• Przed planowanym wysiłkiem fizycznym rozgrzać mięśnie, a po jego zakończeniu wykonać ćwiczenia rozluźniające.
• W przypadku stosowania leków predysponujących do występowania skurczów dbać o prawidłowy poziom elektrolitów w organizmie i w razie potrzeb suplementować je.
• Prawidłowe leczenie chorób, których objawem są skurcze łydek, powinno złagodzić tę dolegliwość.