Histamina – jej nietolerancja przypomina alergię. Produkty z histaminą

Histamina – co to za związek?

Histamina jest związkiem chemicznym z grupy amin biogennych, Jest magazynowana głównie w komórkach tucznych oraz bazofilach (rodzaj białych krwinek). Uwalniana jest w odpowiedzi na infekcje, urazy, niską i wysoką temperaturę, światło słoneczne, ucisk, pocieranie, wibracje, leki, alkohol, niektóre pokarmy i wiele innych czynników. Histaminę wytwarza organizm, przyswajamy ją także z żywnością. Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, pokarmowego i nerwowego: pełni funkcję neuroprzekaźnika, regulatora procesów zapalnych, mediatora odczynu alergicznego. Wyróżnia się cztery rodzaje receptorów histaminowych:

• Receptor H1 odpowiada za rozwój reakcji alergicznych, takich jak skurcz mięśni gładkich (np. oskrzeli), rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalności naczyń, a co za tym idzie – obrzęki, blade bąble, krostki i świąd.
• Receptor H2 stymuluje wydzielanie kwasu solnego, śluzu oskrzelowego i tzw. opory przepływowe w nosie. Uczestniczy w odpowiedzi immunologicznej oraz ma pewne działanie przeciwzapalne.
• Receptor H3 reguluje uwalnianie neuroprzekaźników jak dopamina, acetylocholina i serotonina: reguluje sen, apetyt i funkcje poznawcze.
• Receptor H4 bierze udział w regulacji odpowiedzi zapalnej w chorobach alergicznych i zapalnych.

Nietolerancja histaminy podobna do uczulenia

W naturalnych warunkach histamina jest rozkładana przez enzymy oksydazę diaminową (DAO), która działa głównie w przewodzie pokarmowym, oraz N-metylotransferazę histaminową (HNMT), aktywną w tkankach pozajelitowych. U osób z nietolerancją histaminy występuje albo niedobór tych enzymów, albo ich obniżona aktywność, a rezultatem jest kumulacja histaminy, co narasta w wyniku spożywania żywności bogatej w ten związek. Objawy nietolerancji histaminy są podobne do objawów reakcji alergicznej.

>> Alergia: objawy, leczenie, przyczyny

W czym jest histamina?

Histamina występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych, zwłaszcza tych, które są poddawane procesom fermentacji i dojrzewania. Znaczenie ma również świeżość żywności – im dłużej przechowywany jest posiłek, tym zwykle wyższa jest w nim zawartość histaminy. Produkty o wysokiej zawartości histaminy mogą wywoływać objawy nietolerancji u osób z zaburzeniami metabolizmu tego związku. Oto najczęstsze źródła histaminy:

Histamina – produkty

Nietolerancja histaminy – objawy

Niepokojące symptomy najczęściej pojawiają się krótko po spożyciu produktów bogatych w histaminę lub sprzyjających jej uwalnianiu. Objawy mogą przypominać reakcje alergiczne, jednak nie są związane z mechanizmami immunologicznymi. Do najczęściej zgłaszanych należą:

• Objawy skórne – swędzenie, pokrzywka, zaczerwienienie, wypryski i obrzęk. Mogą wystąpić także objawy przypominające atopowe zapalenie skóry, zwłaszcza w obszarach skóry wrażliwej, np. na twarzy, szyi i dekolcie.
• Objawy ze strony układu pokarmowego – bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, nudności, wymioty. Histamina może również prowadzić do zaostrzenia chorób przewlekłych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS) lub refluks żołądkowo-przełykowy.
• Objawy ze strony układu oddechowego – skurcz oskrzeli, duszność, katar sienny, przekrwienie błony śluzowej nosa. U niektórych osób może dojść do zaostrzenia astmy oskrzelowej lub nasilenia reakcji alergicznych.
• Objawy neurologiczne – bóle głowy, migreny, zawroty głowy, uczucie zmęczenia, niepokój. W niektórych przypadkach mogą pojawić się kołatanie serca, zaburzenia snu czy problemy z koncentracją.
• Objawy kardiologiczne – niskie ciśnienie krwi, tachykardia, nagłe uczucie gorąca i zaczerwienienie twarzy.

Kawa a histamina

Choć kofeina zawiera nieznaczne ilości histaminy, niektóre osoby z nietolerancją tego związku zgłaszają lekarzom, że bardzo źle się czują po wypiciu nawet jednej filiżanki kawy. Dzieje się tak dlatego, że kofeina może wpływać na metabolizm histaminy w organizmie i nasilać objawy nietolerancji. U osób z obniżoną aktywnością DAO spożywanie kawy może prowadzić do jeszcze większego gromadzenia się histaminy, co nasila objawy nietolerancji. Kofeina może również stymulować komórki tuczne do uwalniania histaminy, w efekcie czego u osób z nietolerancją mogą pojawiać się objawy przypominające reakcję alergiczną, takie jak świąd czy problemy trawienne.

>> Co pić rano zamiast kawy, żeby się obudzić?

Histamina – co robić, by obniżyć jej poziom?

Lekarze zazwyczaj zalecają kilka sposobów walki z nietolerancją histaminy:

1. Dieta antyhistaminowa polegająca na eliminacji żywności zawierającej histaminę i stymulującej jej uwalnianie. Bezpieczne dla osób z nietolerancją są np. świeże mięso i ryby, świeże warzywa (np. brokuły, ogórki, buraki, szparagi, warzywa liściaste), jaja, ryż, makaron, większość świeżych owoców (np. jabłka, gruszki, melony). Warto sięgać po produkty wspierające działanie enzymu DAO, czyli żywność bogatą w witaminę C i B6 oraz miedź.  
2. Suplementacja enzymu DAO, który pomaga w rozkładzie histaminy spożywanej z pokarmem, więc łagodzi objawy nietolerancji histaminy. Suplementy DAO należy przyjmować przed posiłkiem, aby wspomóc trawienie histaminy zawartej w jedzeniu.
3. Leki przeciwhistaminowe stosowane w łagodzeniu objawów związanych z nadmiarem histaminy. Preparaty te blokują receptory histaminowe, zmniejszając skutki działania histaminy. W zależności od typu objawów można stosować leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji (np. klemastyna) lub nowsze, drugiej generacji (np. loratadyna, ceteryzyna), które nie zwiększają senności. 
4. Redukcja stresu – w nadmiarze stres może nasilać uwalnianie histaminy z komórek tucznych. Zarządzanie stresem, na przykład poprzez techniki relaksacyjne, medytację czy regularną aktywność fizyczną, może pomóc w obniżeniu poziomu histaminy w organizmie.
5. Leki wspomagające rozkład histaminy wydawane na zalecenie lekarza mogą wspomagać działanie enzymów DAO lub HNMT. Lekarz w czasie wywiadu sprawdza również, czy pacjent nie przyjmuje leków hamujących enzym DAO, takich jak niektóre leki przeciwdepresyjne, hipotencyjne lub antybiotyki.

>> Jak działają leki przeciwhistaminowe?