Limfocyty podwyższone i poniżej normy. Jaki poziom limfocytów jest niepokojący?

Limfocyty – co to za komórki? 

Odpowiedź immunologiczna naszego organizmu składa się z wielu procesów, które chronią przed chorobami i skutecznie je zwalczają. Najpierw uruchamiane są mechanizmy odporności wrodzonej – wytwarzanie stanu zapalnego, kichanie, kaszel, biegunka. Gdy odruchy te nie wystarczają do walki z infekcją, do gry wkraczają limfocyty. Jako tzw. nabyta odporność immunologiczna działają przeciwko konkretnym patogenom, wytwarzając odpowiednie przeciwciała, i zachowują je w pamięci, aby w razie kolejnego kontaktu zadziałać szybciej i skuteczniej. Limfocyty grają więc ogromną rolę w skutecznej walce z wszelkimi infekcjami.

Limfocyty stanowią 25-30% wszystkich krwinek białych, czyli leukocytów. Mają średnicę około 8 mikrometrów, kulisty kształt i duże jądro komórkowe, wypełniające sporą ich część. Powstają w procesie limfopoezy w szpiku kostnym czerwonym, a dojrzewają w grasicy, śledzionie oraz grudkach i węzłach chłonnych. W tych miejscach zachodzi również ich ostateczna specjalizacja do walki z infekcjami.

Rodzaje limfocytów

W zależności od pełnionej funkcji, a także miejsca ostatecznego ukształtowania limfocyty dzielimy na trzy podstawowe grupy:

1. Limfocyty B – inaczej szpikozależne, których nazwa pochodzi od torebki Fabrycjusza (łac. bursa Fabricii). Powstają w szpiku kostnym, gdzie uczą się odróżniania obcych antygenów od własnych struktur organizmu. Wykształcone komórki opuszczają szpik i kierują się do śledziony i węzłów chłonnych, gdzie stale „monitorują” organizm w poszukiwaniu obcych antygenów. Po kontakcie z nimi aktywują się, zaczynają się namnażać i uruchamiają proces wytwarzania konkretnych przeciwciał odpornościowych. Ten moment jest dla nas zauważalny w postaci powiększenia się węzłów chłonnych. Przeciwciała po połączeniu z zakaźnym antygenem skutecznie go neutralizują.
Limfocyty B mogą przejść w dwie postaci – plazmocyty lub limfocyty pamięci. Plazmocyty produkują dużą ilość przeciwciał, natomiast żyjące dłużej limfocyty B pamięci przechowują informację o konkretnym antygenie, by podczas kolejnego kontaktu z nim szybciej przekształcić się w plazmocyt i od razu produkować swoiste przeciwciała. Poza tym limfocyty B prezentują obce antygeny na swojej powierzchni innym komórkom układu odpornościowego, co uruchamia kolejne mechanizmy obronnościowe, w tym stan zapalny.

2. Limfocyty T – inaczej grasicozależne (łac. thymus – grasica). Krwinki te również powstają w szpiku kostnym, ale dojrzewają w grasicy i odpowiadają za komórkową odpowiedź immunologiczną. Krwinki te żyją od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Grupa limfocytów T składa się z wielu dodatkowo wyodrębnionych podgrup, które różnią się między sobą obecnością receptorów, a także pełnioną funkcją. Ze względu na funkcję możemy wyróżnić między innymi:

• limfocyty pomocnicze Th – biorą udział w odporności wewnątrz- i zewnątrzkomórkowej. Aktywują się w infekcjach bakteryjnych, pasożytniczych, grzybiczych oraz wspierają odporność błon komórkowych przewodu pokarmowego, skóry i biorą udział w reakcjach alergicznych. Ułatwiają aktywację limfocytów B i makrofagów. Produkują również czynniki regulujące proces zapalny;
• limfocyty pamięci Tm – biorą udział w odpowiedzi immunologicznej głównie we wtórnych narządach limfoidalnych, produkcja cytokin;
• limfocyty cytotoksyczne Tc – odpowiedzialne za bezpośrednie niszczenie komórek zaatakowanych przez drobnoustroje, a także komórek nowotworowych;
• limfocyty regulatorowe Treg – bardzo ważna grupa limfocytów, hamują nadmierną reakcję zapalną organizmu i chronią przed autoagresją innych limfocytów. Dzięki temu odgrywają dużą rolę w zapobieganiu chorobom autoimmunologicznym. Zwiększają tolerancję pozostałych limfocytów na antygeny zewnętrzne. To właśnie dzięki prawidłowej pracy tych limfocytów organizm matki nie odrzuca płodu.

3. Komórki NK (ang. natural killer) – tzw. naturalni zabójcy, czyli limfocyty wyspecjalizowane w niszczeniu komórek zaatakowanych przez wirusy oraz komórek nowotworowych; uczestniczą we wczesnej fazie immunologicznej odpowiedzi nieswoistej.

Jaki poziom limfocytów jest niepokojący?

Podstawowym badaniem służącym analizie składu krwi, w tym poziomu limfocytów, jest morfologia krwi z rozmazem. Dla poznania poziomu konkretnych grup limfocytów lekarz może zlecić bardziej szczegółowe, specjalistyczne badania krwi. Ogólnie przyjmuje się następujące normy laboratoryjne limfocytów dla dorosłych:

• mężczyźni 1000–4500 na μl 
• kobiety 1000–4000 na μl

Poza liczbą komórek istotny jest również procentowy udział limfocytów w całej grupie białych krwinek. Powinny one stanowić:

• u mężczyzn od 20 do 45% wszystkich leukocytów 
• u kobiet 20-40%.

>> Wzór odsetkowy białych ciałek krwi (rozmaz krwi obwodowej) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Podwyższone limfocyty u dziecka? Normy dla dzieci

U małych dzieci normy limfocytów są znacznie wyższe, gdyż mamy u nich do czynienia z fizjologiczną limfocytozą (podniesionym poziomem limfocytów). Z wiekiem ilość limfocytów stopniowo spada.

• Noworodki – 2-10 tysięcy limfocytów na μl przy ogólnym udziale limfocytów na poziomie 30-65%
• Niemowlęta – 4-13 tysiąca na μl, 50-75%
• Dzieci 1-3 lat – 4-10,5 tysiąca na μl, 50-70%
• Dzieci 4-7 lat – 1,5-7 tysięcy na μl, 32-60%
• Dzieci 8-15 lat – 1,5-6 tysięcy na μl, 28-48%
• Młodzież 16-21 – lat 1-5 tysięcy μl, 25-45%

Zaburzenia w ilości limfocytów, zwłaszcza silne i długotrwałe, zawsze wymagają dokładniejszej diagnostyki. O czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki badań?

Limfocyty podwyższone

Zwiększona liczba limfocytów, czyli limfocytoza, może pojawić się w sytuacji zbytniego odwodnienia, po przebytym urazie czy zabiegu chirurgicznym. Naturalnym okresem, w którym poziom limfocytów może wykraczać poza normę, jest ciąża. W I trymestrze i II trymestrze zwykle obserwuje się podwyższenie poziomu limfocytów, a w III trymestrze niewielki spadek ich poziomu. Każde odstępstwo od norm w tym wymagającym dla organizmu kobiety czasie należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Podwyższona ilość limfocytów występuje naturalnie na skutek infekcji, najczęściej wirusowej lub bakteryjnej, i świadczy o zwiększonej w tym czasie aktywności tych komórek, co gwarantuje skuteczną walkę z infekcją. Jeśli jednak stan ten się przedłuża lub mocno odbiega od normy, może to oznaczać bardziej złożone problemy ze zdrowiem, np. przewlekłe, ciężkie infekcje bakteryjne, ale także krztusiec, ospę, mononukleozę zakaźną czy gruźlicę. Niestety czasami limfocytoza ma poważniejszą przyczynę – może świadczyć o nowotworach w układzie krwiotwórczym. 

Limfocyty poniżej normy

Limfopenia, czyli zmniejszona liczba limfocytów, może świadczyć o niedoborach odporności, a więc trudnościach w radzeniu sobie z infekcjami. Do wrodzonych niedoborów odporności zaliczymy np. chorobę Brutona polegającą na zmniejszonej liczbie limfocytów B. Czasami limfopenia jest spowodowana lekami (np. leki przeciwpadaczkowe, tyreostatyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz innymi przyjmowanymi substancjami chemicznymi, które upośledzają funkcję szpiku kostnego i hamują produkcję nowych krwinek. Do limfopenii może dojść na skutek radio- i chemioterapii, a także w białaczkach i chłoniakach. Wirusowe zapalenie wątroby oraz AIDS również powodują zmniejszenie liczby limfocytów. Limfopenia pojawia się także na skutek niedożywienia lub nadmiernego wysiłku fizycznego.

Limfocyty a choroby autoimmunologiczne i nowotwory

Nie tylko właściwa liczba limfocytów jest istotna dla prawidłowego działania układu odpornościowego, ale także brak zaburzeń w zakresie funkcji pełnionych przez te komórki. Jest to szczególnie istotne w przypadku chorób autoimmunologicznych, w przypadku których limfocyty nieprawidłowo rozpoznają tkanki własnego organizmu, traktując je jako obce. Limfocyty B produkują tzw. autoprzeciwciała, które działają destrukcyjnie na własne tkanki. Jeśli dodatkowo mechanizm regulacyjny na poziomie limfocytów nie zadziała skutecznie, to ryzyko chorób z autoagresji znacznie wzrasta. Jako przykład można wymienić stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Na skutek niekontrolowanych rozrostów poszczególnych frakcji limfocytów lub nadmiernej produkcji konkretnego przeciwciała dochodzi zaś do chorób nowotworowych układu krwiotwórczego – chłoniaków, białaczek czy szpiczaków.

>> Odporność – fakty i mity. Jak ją naturalnie wzmocnić?