3. trymestr ciąży

3. trymestr – który to miesiąc i tydzień?

3. trymestr ciąży obejmuje: 

• 7. miesiąc (od 28. do 31. tygodnia ciąży), 

• 8. miesiąc (od 32. do 35. tygodnia ciąży), 

• 9. miesiąc (od 36. tygodnia ciąży do 40.). 

Za ciążę donoszoną uznaje się ciąże od 37. tygodnia. Niektóre maluszki zwlekają z przyjściem na świat i mogą urodzić się nawet po 40. tygodniu ciąży. W związku z opóźnionym porodem niezbędne jest monitorowanie dziecka poprzez wykonywanie badan KTG nawet co 2 dni. 

Jak rozwija się dziecko w 3. trymestrze ciąży?

Na początku 7. miesiąca dziecko mierzy około 40 cm i waży od 1300 do 1600 gramów, podczas gdy w 40. tygodniu ciąży może mieć około 55 cm i wagę od 3500 gramów wzwyż. Przez III trymestr dziecko intensywnie przybiera na wadze, a pod jego skórą odkłada się tkanka tłuszczowa. Meszek płodowy, który do tej pory pokrywał skórę dziecka, zaczyna zanikać, skóra wyraźnie się zaróżawia. Macica, choć pod koniec ciąży jest wielkości arbuza, jest już dla malucha za ciasna, dlatego dziecko zawija się i krzyżuje rączki i nóżki. Ustawia się także główką w dół, jest już gotowe do porodu. Mniej więcej w 27. lub 28. tygodniu otwierają się oczy dziecka. 

W 3. trymestrze w pełni rozwinięte są już kubki smakowe oraz węch (który uaktywni się po narodzinach), dziecko odczuwa już dotyk, może także płakać. Układ kostny twardnieje, dziecko oddaje mocz, w 9. miesiącu ciąży jego jelitach gromadzi się także coraz więcej smółki, którą wydali po narodzinach (smółka składa się połykanego płynu owodniowego, mazi płodowej i żółci). Maluch zaczyna także gromadzić przeciwciała i żelazo, przy czym ma już funkcjonujący układ immunologiczny. 

W 3. trymestrze ciąży mózg dziecka potraja swoją wagę. Układ krwionośny, mięśniowy i moczowy już pełnią swoją rolę, natomiast układ pokarmowy zacznie ją pełnić po porodzie, wraz z pierwszym karmieniem. 

Jakie są objawy ciąży w 3. trymestrze?

Zaczyna narastać zmęczenie, dają o sobie znać duże piersi i brzuch, mogą pojawić się bóle kręgosłupa, trudności z chodzeniem. Duży ciężar i zmiana środka ciężkości są obciążeniem dla organizmu. Pojawiają się trudności ze snem, wynikają one w dużej mierze z trudności w ułożeniu się spowodowanych dużym rozmiarem brzucha. Często pojawiają się także:

• obrzęki – odczuwa je aż 75 proc. kobiet – mogą wystąpić obrzęki stóp, stawów skokowych i nadgarstków. Powinny one ustępować po nocnym odpoczynku; 

• ból i  drętwienie w okolicach lędźwi. Wynika on z tego, że ułożone główką w dół dziecko może uciskać na nerw kulszowy, co objawia się właśnie bólem – tzw. rwą kulszową; 

• wystający pępek; 

• świąd skóry i rozstępy – aby je złagodzić należy nawilżać skórę brzucha. Warto to robić już od początku ciąży; 

• występują skurcze Braxtona – Hicksa (skurcze przygotowujące macicę do porodu, zwykle nasilające się podczas aktywności fizycznej i słabnące po odpoczynku), a potem – skurcze przepowiadające poród, które są intensywniejsze; 

• nadal występują wzdęcia, zaparcia, hemoroidy, żylaki kończyn dolnych, przekrwienie błon śluzowych i związane z nim krwawienie dziąseł oraz uczucie zatkanego nosa, bóle i zawroty głowy, trudności w koncentracji i zapamiętywaniu. 

Pod koniec ciąży nasilają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak zgaga i zaparcia, ciężarna może mieć także trudności z oddychaniem, co wynika z ucisku macicy na przeponę. 

Na co uważać w 3. trymestrze ciąży?

Jeśli obrzęk pojawi się nagle, będzie duży i wystąpi także na twarzy, a do tego pojawi się ból głowy – może być to objaw stanu przedrzucawkowego i należy niezwłocznie udać się do lekarza. Niepokojące są także krwawienie, silne skurcze brzucha, ciągły ból brzucha. 

Kobieta powinna także jak najszybciej udać się do szpitala, jeśli odeszły wody płodowe, ale nie ma rozpoczęcia akcji porodowej (nie pojawiają się skurcze), odeszły zielone wody płodowe, pojawiło się krwawienie oraz ciągły i intensywny ból brzucha. 

Jakie badania wykonać w 3. trymestrze ciąży?

Należy wykonywać morfologię krwi oraz badanie moczu zgodnie z zaleceniami lekarza, powinno się także kontrolować ciśnienie krwi oraz przyrost masy ciała. Do badań ponawianych w III trymestrze ciąży zaliczamy:

• badanie na obecność przeciwciał anty-D wskazujące na ryzyko powikłań u kobiet z grupą krwi Rh-   i  dziecka z grupą krwi Rh+, 

• badanie przeciwciał w kierunku toksoplazmozy; 

• antygen HBS, HVC, HIV; 

• WR (badanie w kierunku kiły); 

• grupa krwi. 

Od 35. tygodnia ciąży należy wykonać także badanie na obecność paciorkowca z grupy B (badanie GBS). Wykonuje się je z posiewu pobranego z przedsionka pochwy i okolic odbytu. Lekarz może zalecić wykonywanie badania KTG raz w tygodniu. Jeśli dziecko nie spieszy się z przyjściem na świat i termin porodu został przekroczony, KTG wykonuje się co dwa dni.

USG w 3. trymestrze ciąży

W 3. trymestrze ciąży należy wykonać trzecie obowiązkowe badanie USG (między 28. a 32. tygodniem ciąży). Ocenia ono następujące parametry:

• ułożenie płodu – jeśli dziecko ma inne położenie niż miednicowe (czyli zwrócone główką do miednicy matki, to badanie USG ponawia się po 34 tygodniu ciąży); 

• ilość płynu owodniowego; 

• położenie łożyska – ocena ma na celu sprawdzenie czy łożysko nie przoduje nad kanałem rodnym; 

• anatomia dziecka, aby wykluczyć ewentualne wady rozwojowe. 

USG wykonuje się także w 40. tygodniu ciąży. 

Objawy porodu

W 3. trymestrze ciąży kobieta powinna być przygotowana na poród. Do objawów nadchodzącego rozwiązania zaliczamy: 

• skurcze przepowiadające - występują z częstotliwością 1 skurcz co 10 minut, trwają kilka godzin i zanikają samoistnie. Ich pojawienie zwiastuje poród w najbliższym czasie; 

• odejście czopa śluzowego – jest to wydzielina z pochwy, która w czasie ciąży ochrania wnętrze jamy macicy przed czynnikami ze środowiska zewnętrznego. Czop może być lekko podbarwiony krwią; 

• uporczywy ból krzyża oraz opuszczenie się brzucha; 

• odejście wód płodowych; 

• pojawienie się regularnych skurczy, które są coraz częstsze (skraca się czas między kolejnymi skurczami) i nie ustępują ani po odpoczynku, ani po kąpieli; 

• wśród objawów nadchodzącego porodu wymienia się także osłabienie ruchów dziecka; 

• u niektórych kobiet oznaką zbliżającego się porodu jest biegunka. 

Co przygotować ze sobą do porodu?

Kobieta w 3. trymestrze ciąży powinna odbyć zajęcia w szkole rodzenia. Są one organizowane w niektórych szpitalach, które przyjmują porody, a ich atutem jest możliwość zobaczenia oddziału porodowego. Kobieta powinna mieć już wybrany szpital i warto zwrócić uwagę na jego referencyjność. 

III poziom referencyjności jest najwyższy i oznacza najwyższy standard opieki. W szpitalu z III poziomem referencyjności powinny rodzić kobiety z ciążą zagrożoną, o patologicznym przebiegu, w których istnieje ryzyko urodzenia przed 31. tygodniem ciąży, a także kobiety, u których dzieci stwierdzono choroby lub wady genetyczne. W szpitalach o II stopniu referencyjności zawsze znajduje się oddział intensywnej terapii dla wcześniaków, natomiast I stopień referencyjności przeznaczony jest dla kobiet z ciążą prawidłową, a w odniesieniu do oddzialu neonatologicznego - przyjmuje on noworodki donoszone oraz urodzone między 35. a 37. tygodniem ciąży, bez wad wrodzonych, nasilonych objawów chorobowych czy innych patologii. 

Jednak nie tylko poziom referencyjności powinien być brany pod uwagę przy wyborze placówki. Ważna jest także odległość od miejsca zamieszkania oraz oferta szpitala – niektóre oferują możliwość porodu w wodzie, inne porodu z gwizdkiem (urządzeniem do kontrolowania oddechu, nie wydającym dźwięków), znieczulenie zewnątrzoponowe czy gaz działający znieczulająco. 

Kobieta, wybierając szpital, powinna zapoznać się z informacjami na stronie co zabrać ze sobą do porodu oraz przygotować plan porodu, w którym opisuje, jak chciałaby, żeby poród przebiegał. Plan porodu warto omówić z położną lub na szkole rodzenia. 

Do porodu należy zabrać: 

    • dla matki: dokumenty – książeczka ciąży, wszystkie badania, opisy USG, dowód osobisty; koszule nocne (do porodu i po porodzie), szlafrok, skarpetki, kapcie, ręczniki 2 szt., biustonosz do karmienia piersią, majtki poporodowe z siateczki, opakowanie podkładów poporodowych, przybory toaletowe, klapki pod prysznic, chusteczki higieniczne, chusteczki nawilżane, pomadka do nawilżania ust; 

    • dla dziecka: rożek noworodkowy oraz ciepły kocyk, body i pajacyk, 3 zestawy, do tego dwie czapeczki oraz trzy pary skarpetek, pieluszki tetrowe, opakowanie pieluch jednorazowych w rozmiarze 1, delikatny krem do pupy – np. linomag, bephanten, mokre chusteczki, butelkę z anatomicznym smoczkiem na wypadek trudności z karmieniem piersią, podkład do przewijania.

Jak dbać o siebie w 3. trymestrze ciąży?

3. trymestr ciąży uważany jest za męczący – kobieta powinna jak najwięcej odpoczywać, ale jeśli czuje się na silach – może pływać na basenie czy uczęszczać na zajęcia dla ciężarnych. Aby złagodzić dolegliwości ze strony układu pokarmowego powinna jeść mniejsze porcje, nie najadać się na noc lub przed położeniem się, pić dużo wody. W razie nasilonej zgagi warto poradzić się lekarza, ale nie powinno się przyjmować żadnych leków na własną rękę. 

Problem nietrzymania moczu warto omówić z fizjoterapeutą ginekologicznym, który może nie tylko zalecić odpowiednie ćwiczenia w tym kierunku, ale i podpowiedzieć kobiecie jak ćwiczyć, by poród był łatwiejszy. W III trymestrze ciąży powinno się pilnować badań moczu, ponieważ ciężarna nadal narażona jest na wystąpienie zakażenia układu moczowego. 

W sytuacji, kiedy kobieta boi się porodu powinna zasięgnąć porady lekarza lub psychologa. W III trymestrze ciąży, w związku ze zmęczeniem, może dojść do spadku nastroju.