2. trymestr ciąży

Jak rozwija się dziecko w 2. trymestrze ciąży?

Od 4. do 6. miesiąca rozwój dziecka jest bardzo intensywny – na koniec II trymestru dziecko, choć jego płuca nie są jeszcze w pełni rozwinięte, może już przeżyć poza organizmem matki. Na początku 4. miesiąca dziecko ma od 8 do 10 cm, waży około 35 gramów, zaś na koniec 6. miesiąca waży około kilograma i mierzy 36-37 cm. W trakcie II trymestru wykształca się odruch chwytny, rozwijają się stawy i mięśnie, ruchy dziecka są coraz bardziej skoordynowane, a główka już nie zwisa bezwładnie – dziecko ustawia się pionowo, z głową skierowaną do klatki piersiowej mamy, przy czym na koniec 6. miesiąca może już ułożyć się jak do porodu, z głową w dół. 

Dziecko bardzo dobrze słyszy już odgłosy z zewnątrz, reaguje na głos mamy, rozpoznaje go. Kobieta czuje już ruchy dziecka, może także z powodzeniem określić dobowy rytm maluszka – kiedy dziecko śpi, a kiedy jest aktywne. Maluch nabiera tkanki tłuszczowej i bardzo szybko rośnie, a w 6. miesiącu otwiera oczy. Skóra nie jest już przezroczysta, powoli nabiera pigmentu, widoczne są także rysy twarzy, brwi, rzęsy. Dziecko ma już wykształconą mimikę twarzy, może się uśmiechać, a także ssać kciuk. 

Za pomocą badania USG możliwe jest już określenie płci dziecka. Wszystkie narządy są już w większości wykształcone, cały czas dojrzewają jedynie płuca. 

Jakie są objawy ciąży w 2. trymestrze?

Na początku II trymestru, czyli mniej więcej w 14.–15. tygodniu (na początku 4. miesiąca) ustępują objawy charakterystyczne dla I trymestru, czyli przewlekłe zmęczenie oraz nudności i wymioty. Nie ustępują natomiast objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak zgaga, wzdęcia i zaparcia – odpowiedzialny za ich występowanie jest wysoki poziom progesteronu, który rozluźnia wszystkie mięśnie, także te układu pokarmowego. W związku z tym trawienie jest spowolnione i kobieta może doświadczać trudności z wypróżnieniem. Aby im zapobiec, zalecana jest lekkostrawna dieta z dużą zawartością błonnika pokarmowego. 

Do innych objawów ciąży, które mogą pojawić się w 2. trymestrze, zaliczamy:  

• przekrwienie błon śluzowych i towarzyszące mu uczucie zatkanego nosa oraz krwawienie z dziąseł;  

• ból w krzyżu;  

• zmianę środka ciężkości – co ma związek z powiększającą się macicą.  

Mogą się pojawić także zawroty głowy, które mają związek ze zmianami w układzie sercowo-naczyniowym związanymi z ciążą (wyższe tętno, poszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększona objętość krwi krążącej).

Pojawić się mogą także żylaki kończyn dolnych na skutek ucisku macicy na żyły miednicy i kończyn dolnych oraz zwiększonego przepływu krwi. Nierzadko występują także skurcze łydek. Ciężarne skarżą się także na tzw. ciążowy mózg – występujące w ciąży problemy z zapamiętywaniem i koncentracją, które pojawiają się właśnie w II trymestrze ciąży.

W 2. trymestrze zwiększa się libido – jeśli lekarz nie zaleci inaczej, nie ma konieczności wstrzemięźliwości seksualnej. Ponieważ w ciąży dochodzi do przekrwienia błon śluzowych, może się pojawić niewielkie plamienie po stosunku.  

Kolejnym nowym objawem ciąży jest świąd skóry na brzuchu i na piersiach. Jest to spowodowane rozciąganiem się skóry, dlatego należy ją jak najczęściej nawilżać – nawet kilka razy dziennie specjalnymi emolientami dla kobiet w ciąży. 

Do innych objawów zaliczamy pojawienie się dziwnych snów, które mają związek z dużą emocjonalnością ciężarnych oraz z poziomem hormonów. Sny mogą być groteskowe, koszmarne lub erotyczne – bardzo wyraziste, ale nie należy się nimi przejmować. 

Do dolegliwości związanych z 2. trymestrem ciąży zaliczamy także: 

• hemoroidy; 

• wystający pępek, który jest wypchnięty na zewnątrz – pojawia się on wraz z powiększaniem się obwodu brzucha; 

• obrzęki wokół kostek i dłoni, ogólne uczucie obrzęknięcia i gromadzenia wody w organizmie; 

• skurcze Braxtona – Hicksa, czyli skurcze przygotowujące macicę do porodu, zwykle nasilające się podczas aktywności fizycznej i słabnące po odpoczynku.  

Wiele ciężarnych uskarża się także na problem nietrzymania moczu lub konieczność częstych wizyt w toalecie. Ma to związek nie tylko z powiększającą się macicą i uciskiem na pęcherz moczowy, ale i z faktem, że w ciąży zwiększa się objętość krwi, a nerki filtrują jej dużo więcej. Stąd też potrzeba częstszych wizyt w toalecie.

Jakie badania wykonuje się w 2. trymestrze ciąży?

Do standardowych badań wykonywanych w 2. trymestrze ciąży zaliczamy: 

• morfologię krwi i badanie ogólne moczu (zlecaną po każdej wizycie u ginekologa); 

• kontrolę ciśnienia krwi; 

• kontrolę przyrostu masy ciała; 

• oznaczenie przeciwciał anty-D u kobiet z czynnikiem Rh (-); 

• test stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu 75 g glukozy – tzw. krzywą cukrową, wykonywaną między 24. a 28. tygodniem ciąży; 

• badanie w kierunku toksoplazmozy – należy je wykonać między 21. a 26. tygodniem ciąży – dotyczy ono kobiet, które uzyskały w pierwszym trymestrze ciąży ujemny wynik w kierunku toksoplazmozy w zakresie przeciwciał klasy IgM. 

W ciąży nie wolno bagatelizować badania moczu – u wielu ciężarnych zakażenie układu moczowego nie daje początkowo żadnych objawów, a wykryć je może tylko badanie ogólne moczu. W przypadku zdiagnozowania obecności bakterii w moczu najlepiej jest wykonać posiew. W większości przypadków za zakażenie odpowiadają bakterie E.coli.

Krzywa cukrowa w 2. trymestrze ciąży

Wykonanie krzywej cukrowej pokazuje, jak organizm kobiety radzi sobie z przetwarzaniem i przyswajaniem glukozy. Na jego podstawie lekarz może stwierdzić lub wykluczyć cukrzycę ciążową, która, jeśli nie jest odpowiednio leczona, może zwiększać ryzyko poronienia oraz przedwczesnego porodu, rozwój wad u dziecka, występowanie hiperglikemii i hipoglikemii u płodu oraz makrosomię, czyli nadmierną masę ciała noworodka.

Badanie wykonuje się na czczo, w godzinach porannych. Przebiega ono następująco: 

1.  najpierw pobiera się próbkę krwi w celu oceny poziomu glukozy na czczo; 

2. następnie ciężarna w ciągu pięciu minut powoli wypija roztwór około 250-300 ml wody z 75 g rozpuszczonej glukozy; 

3. po godzinie ponownie pobiera się próbkę krwi; 

4. po dwóch godzinach znowu jest pobranie.   

Kobieta nie powinna w czasie oczekiwania na kolejne pobrania wykonywać żadnej aktywności. Normy dla kobiet ciężarnych wynoszą:

• na czczo: poniżej 92 mg/dl (<5,1 mmol/l), 

• w 60 minucie: poniżej 180 mg/dl (<10,0 mmol/l), 

• w 120 minucie: poniżej 153 mg/dl (≤8,5 mmol/l). 

USG w 2. trymestrze ciąży

USG w trakcie ciąży powinno być wykonane obowiązkowo trzy razy:

• między 11. a 14. tygodniem ciąży,  

• między 18. a 22. tygodniem ciąży,  

• między 27. a 32. tygodniem ciąży, 

wykonuje się także USG w 40. tygodniu ciąży. 

Oznacza to, że jeśli pierwsze USG prenatalne nie zostało wykonane w pierwszym trymestrze, należy je wykonać w II trymestrze, w 14 tygodniu. Badanie pozwala określić, czy płód rozwija się prawidłowo. Lekarz wykonuje wtedy następujące pomiary: 

• przezierność karkowa polegające na pomiarze odległości między skórą, a tkanką podskórną w okolicach szyi; 
• kość nosową – sprawdza się jej obecność u płodu. W przypadku niektórych zespołów wad może występować opóźnione kostnienie; 
• przepływ krwi w przewodzie żylnym (DV); 
• przepływ krwi przez zastawkę trójdzielną (TR). 

Lekarz dokonuje także oceny pracy serca dziecka oraz oceny innych narządów – żołądka, pęcherza moczowego, kręgosłupa oraz przepływu krwi. USG pozwala ocenić także, czy nie pojawiły się wady rozwojowe, m.in. rozszczep cewy nerwowej. 

Drugie badanie USG, nazywane genetycznym, wykonywane między 18. a 22. tygodniem ciąży, ocenia: 

• BPD, z ang. biparietal diameter - wymiar dwuciemieniowy, 

• HC z ang. head circumference - obwód główki płodu, 

• TCD z ang. transcerebellar diameter – szerokość móżdżka, 

• CM z ang. cisterna magna – zbiornik wielki mózgu,  

• NF z ang. nuchal fold  - fałd karkowy, jeden z markerów wystąpienia zespołu Downa 

• AC z ang. abdominal circumference - obwód brzuszka płodu, 

• FL z ang. femur length - długość kości udowej płodu, 

• HL z ang. humerus length - długość kości ramiennej płodu. 

Ocenia także budowę: 

• głowy – budowę struktur mózgowia, ilość płynu mózgowo-rdzeniowego, budowę twarzy;  

• szyi – pod kątem obecności wola tarczycowego; 

• serca - pod kątem anatomicznym i funkcjonalnym (poszukuje się m.in. wad zastawek); 

• płuc; 

• jamy brzusznej – budowę i wielkość żołądka pod kątem np. atrezji przełyku, niedrożności dwunastnicy lub dalszej części przewodu pokarmowego; 

• nerek i pęcherza moczowego; 

• pępowiny – jej budowę anatomiczną; 

• narządy rodne dziecka – nie tylko pod kątem płci, ale i prawidłowego ich rozwoju; 

• kończyny górne i dolne – z oceną kości, paliczków u dłoni i stóp oraz ich ruchomości; 

• kręgosłupa – pod kątem stosunkowo częstej wady jaką jest rozszczep kręgosłupa. 

W badaniu USG można uwidocznić potencjalne wady płodu oraz określić płeć dziecka. 

Brzuch w 2. trymestrze ciąży

Kobieta na koniec II trymestru ciąży obserwuje już u siebie duży brzuch i wyraźne zaokrąglenie sylwetki. Należy jednak pamiętać, że wielkość brzucha jest kwestią indywidualną – w razie niepokoju o zbyt mały lub za duży brzuch najlepiej porozmawiać o tym z lekarzem. 

Co powinno zaniepokoić w 2. trymestrze ciąży?

Kobietę powinno zaniepokoić twardnienie brzucha połączone z silnym bólem oraz pojawiającymi się skurczami lub krwawieniem – objawy te powinny skłonić do jak najszybszego szukania pomocy medycznej. 

Dodatkowo zaniepokoić powinien silny ból głowy połączony z problemami z widzeniem, bólem pod żebrami, wymiotami oraz nagłym obrzękiem twarzy, dłoni, stóp lub kostek – należy w takiej sytuacji jak najszybciej zgłosić się do szpitala.