Krztusiec (koklusz) – objawy, leczenie, szczepionka

Krztusiec – czym jest tzw. koklusz? Jak dochodzi do zarażenia?

Krztusiec to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie – pałeczki krztuśca (Bordetella pertussis), wydzielające w organizmie toksyczne substancje. Pałeczki krztuśca przedostają się do organizmu drogą kropelkową – znajdują się w powietrzu wydychanym przez osobę zakażoną. To najczęstsza i najprostsza droga przenoszenia się tych bakterii, dlatego osoby zakażone powinny w miarę możliwości izolować się na czas choroby i unikać kontaktu z innymi.

Przyczyny choroby

Za obecność rozwój krztuśca odpowiadają bakterie, przedostające się do wnętrza organizmu. W związku z tym, głównym czynnikiem ryzyka jest przebywanie w towarzystwie osób zakażonych. Najbardziej narażone są na to dzieci i młodzież, szczególnie w okresie ogólnego osłabienia odporności (jesień, zima). Jednym z działań profilaktycznych jest wzmacnianie odporności malucha oraz szczepienie przeciw krztuścowi.

>> Szczepienia obowiązkowe – kiedy je wykonać i jakie są ich rodzaje?

Objawy krztuśca. Jak rozpoznać chorobę?

Krztusiecatakuje przede wszystkim układ oddechowy, dlatego jednym z głównych jego objawów jest bardzo intensywny i męczący kaszel. Warto jednak wiedzieć, że krztusiec przebiega w 3 etapach, a im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym lepiej.

Etap I – nieżytowa faza krztuśca

To faza, w której pojawiają się objawy typowe dla klasycznej infekcji – występuje gorączka, katar, ból mięśni i gardła. Faza ta utrzymuje się przez 7–14 dni.

Etap II – faza napadów kaszlu

Jest to najcięższy etap w przebiegu całej choroby. Pojawiają się dolegliwości takie jak męczący i napadowy kaszel, bardzo wymagający zwłaszcza dla maluchów. W tym okresie warto maksymalnie ograniczyć aktywność dziecka, gdyż dodatkowy ruch lub wysiłek będą nasilać ataki kaszlu. U niemowląt może pojawić się łzawienie oczu, zaczerwienienie twarzy, a nawet – bezdech. U nieszczepionych dzieci krztusiec ma zdecydowanie cięższy przebieg. Podczas kaszlu słychać świszczący wydech.

Etap III – faza zdrowienia

Fazę tę można rozpoznać przede wszystkim po stopniowym wygaszaniu objawów i zmniejszaniu częstotliwości oraz intensywności napadów kaszlu. Mimo wszystko kaszel może utrzymywać się bardzo długo. Zwykle ma postać kaszlu suchego. Utrzymywanie się kaszlu jest konsekwencją uszkodzenia dróg oddechowych pod wpływem obecności pałeczek krztuśca (powodują częściową martwicę nabłonka dróg oddechowych).

Krztusiec, określany również jako koklusz, trudno na początku odróżnić od klasycznej infekcji. Dlatego często się zdarza, że choroba zostaje zbyt późno zdiagnozowana. Leczenie krztuśca jest wówczas trudniejsze, a przebieg choroby bardziej uciążliwy – szczególnie dla dzieci.

Szczepienie na krztusiec w ciąży – czy jest bezpieczne? Kiedy je wykonać?

Krztusiec w ciąży na szczęście nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla płodu, gdyż bakterie nie są w stanie do niego przeniknąć. Nie oznacza to jednak, iż przyszłe mamy mogą zlekceważyć tę chorobę. Okazuje się, że dorosłe kobiety zaszczepione w dzieciństwie przeciwko krztuścowi zdecydowanie łagodniej przechodzą chorobę. Oprócz tego kobietom w ciąży zaleca się dodatkowe szczepienie na etapie planowania ciąży oraz pomiędzy 27. a 36. tygodniem ciąży. Szczepionka przeciwko krztuścowi jest bezpieczna w ciaży i zalecana.

>> Kalendarz ciąży Apteline

Krztusiec – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Dopiero kaszel utrzymujący się przez bardzo długi czas nasuwa podejrzenie zakażenia pałeczkami krztuśca. Podstawą w diagnozie tego zakażenia są więc badania serologiczne i mikrobiologiczne. W badaniu serologicznym oznacza się obecność przeciwciał IgA w surowicy krwi. Ich obecność jest typowa dla pałeczek krztuśca. Największe stężenie tych przeciwciał widoczne jest w fazie napadowej choroby, czyli na drugim etapie. Do diagnozy wykorzystuje się również badanie mikrobiologiczne, wiążące się z pobraniem wymazu z gardła lub nosa. Na bazie tego wymazu w laboratorium hoduje się bakterie Bordetella pertussis, co pozwala potwierdzić jej obecność w organizmie. Każdy przypadek zdiagnozowania tej bakterii powinien być zgłoszony do stacji sanitarno–epidemiologicznej.

Leczenie krztuśca. Jak poradzić sobie z chorobą?

• Ponieważ krztusiec ma podłoże bakteryjne, jedyną skuteczną metodą jego leczenia jest antybiotykoterapia, trwająca zwykle 14 dni. Należy pamiętać o tym, aby przyjmować lekarstwa regularnie i zgodnie z zaleceniami lekarza – pominięcie nawet jednej dawki leku może wpłynąć na brak skuteczności antybiotykoterapii.
• Jako leczenie wspierające stosuje się leki łagodzące kaszel, np. w postaci syropu. Można również wykonać domową inhalację, np. z dodatkiem olejku eukaliptusowego, aby udrożnić drogi oddechowe. Trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że takie domowe sposoby mogą jedynie pomóc złagodzić objawy, nie mają jednak działania leczniczego.
• Nieustanne napady kaszlu o dużej intensywności mogą powodować również odruch wymiotny. Dlatego w trakcie leczenia, szczególnie w fazie napadów kaszlu, przydatne mogą być preparaty hamujące wymioty.
• W trakcie leczenia warto również postawić na izolację i ograniczyć kontakt z innymi ludźmi, aby uniknąć rozprzestrzeniania zakażenia.
• Domownicy w tym okresie również powinni zachować szczególną ostrożność, wzmocnić dodatkowo odporność i pilnować, aby nie korzystać z tych samych naczyń czy przedmiotów. Choć intensywne objawy krztuśca trwają ok. 14. dni, to bakterie wylęgają się przez prawie 1,5 miesiąca. Zakażenie krztuścem jest szczególnie niebezpieczne dla noworodków, gdyż ich układ odpornościowy jest bardzo słaby i nierozwinięty.

>> Potrzebny pulmonolog? Sprawdź w placówce Świat Zdrowia

Krztusiec – jak wygląda leczenie domowe?

Domowe leczenie krztuśca może mieć jedynie charakter wspierający i odnosić się do objawów towarzyszących chorobie. Kolkusz jest poważną infekcją, która niesie ze sobą groźne powikłania zdrowotne. Dlatego nie można jej lekceważyć i podejmować leczenia wyłącznie domowymi sposobami, takimi jak np. ciepłe mleko z miodem. Sposoby te pomogą złagodzić śluzówkę gardła, jednak nie są sposobem na zwalczenie infekcji. Krztusiec zawsze wymaga konsultacji lekarskiej i antybiotykoterapii.

>> Leki na kaszel suchy dla dzieci i dorosłych - syropy, syropy, tabletki, kapsułki

Powikłania po krztuścu

Krztusiec to nie tylko infekcja powodująca męczące i intensywne napady kaszlu. To przede wszystkim zakażenie bakteryjne, mogące spowodować poważne skutki zdrowotne. Dlatego też nie wolno tej choroby lekceważyć i należy natychmiast podjać leczenie oraz przeprowadzić je zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

Koklusz może powodować powikłania w postaci:

• zapalenia płuc,
• odmy płucnej,
• zapalenia oskrzeli,
• zapalenia nerek,
• problemów z trzymaniem moczu,
• pęknięcia naczyń krwionośnych, w tym również tętniaków;
• utratę słuchu,
• zapalenie opon mózgowych.

Napady kaszlu towarzyszące chorobie są bardzo gwałtowne i mają wysokie natężenie. Dlatego też mogą powodować m.in. pęknięcia naczyń krwionośnych. Częstotliwość kaszlu utrudnia również podstawowe czynności, takie jak np. jedzenie, co może spowodować niedożywienie chorego. W przebiegu choroby może dojść również do niedotlenienia mózgu i omdleń.

Jak się nie zarazić krztuścem? Szczepienie

Podstawową metodą profilaktyki krztuśca są regularne szczepienia ochronne. Szczepionka występuje jako szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi DTP (z całokomórkowym składnikiem krztuśca), DTaP (z bezkomórkowym składnikiem krztuśca) i Tdap (z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy –

dla nastolatków i dorosłych).

Czas ochrony po zaszczepieniu dzieci szczepionką DTP wynosi ok. 10–12 lat, a szczepionką DTaP ok. 5 lat. Szczepienie przeciwko krztuścowi podaje się co kilka lat wedle schematu:

• szczepionki DTP lub DTaP podaje się dzieciom w 2., 3.–4., 5., 1.–18. miesiącu życia
• szczepionki DTaP w 6. roku życia
• szczepionki Tdap nastolatkom w 14. roku życia.

Aby utrzymać odporność przeciw krztuścowi, zaleca się szczepienie przypominające szczepionką Tdap w 19. roku życia oraz dla osób dorosłych – co 10 lat.

>> Zalecane szczepienia dla dorosłych. Przeciwko jakim chorobom się zaszczepić?