Wymaz z gardła – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Na czym polega wymaz z gardła?

Badanie określane jako wymaz z gardła jest powszechnie stosowane w diagnostyce infekcji górnych dróg oddechowych u osób z objawami zakażenia. Przydaje się przy podejrzeniu chorób głównie bakteryjnych, ale też grzybiczych i wirusowych, występujących u dzieci oraz u dorosłych.

Pobrany z gardła materiał jest wykorzystywany w szybkich testach antygenowych, których wynik uzyskuje się w ciągu kilku minut, lub transportowany do laboratorium mikrobiologicznego celem wykonania posiewu z ewentualną oceną wrażliwości na antybiotyki (antybiogramem) albo przeprowadzenia badań genetycznych.

>> Angina – co wywołuje anginę i jak można się zarazić? Czy anginę leczy się tylko antybiotykami?

Wymaz z gardła – kiedy należy wykonać badanie?

Na wymaz z gardła najczęściej wysyłane są dzieci, bo to właśnie ich głównie dotykają choroby górnego układu oddechowego, zwłaszcza wywołana przez bakterie angina ropna, którą pomaga rozpoznać badanie. Pediatra może zlecić pobranie wymazu przy bakteryjnym zapaleniu gardła, któremu towarzyszą objawy takie jak silny ból gardła, wysoka gorączka, powiększone węzły chłonne oraz nalot na migdałkach.

Najważniejsze wskazania do wykonania wymazu z gardła u dzieci i dorosłych to podejrzenie zakażenia:

• paciorkowcem ropotwórczym odpowiedzialnym za rozwój anginy ropnej;
• bakterią H. influenzae wywołującą zakażenia układu oddechowego oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• Moraxella catharralis przyczyniającą się do nawracających zapaleń dróg oddechowych, ucha środkowego czy zapalenia opon mózgowych;
• pneumokokami powodującymi głóownie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, ale też zapalenie płuc czy zapalenie zatok;
• gronkowcem złocistym powodującym ropne zakażenia skóry, tkanek podskórnych i miękkich, a także zapalenie płuc czy zapalenie mięśnia sercowego;
• maczugowcem błonicy wywołującym błonicę.

>> Szczepienia obowiązkowe - rodzaje, kiedy wykonać?

Co wykrywa wymaz z gardła?

Wymaz z gardła pozwala zidentyfikować czynnik chorobotwórczy odpowiedzialny za rozwój choroby górnych lub dolnych dróg oddechowych. Dzięki badaniu można wykryć:

• wirusy – głównie wirusy grypy typu A i B, koronawirusy, RSV, adenowirusy, wirusy paragrypy;
• bakterie – w tym paciorkowiec typu A Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Haemophilus influenzae czy Moraxella catarrhalis;
• grzyby – przede wszystkim drożdżaki z rodzaju Candida.

Z pobranego podczas wymazu z gardła materiału można wykonać posiew w kierunku obecności bakterii i grzybów. Badanie to jednak wymaga czasu, dlatego na jego wynik czeka się tydzień lub niekiedy dłużej. Posiew określa wrażliwość patogenu na antybiotyki, co ułatwia dobór odpowiedniej antybiotykoterapii.

Warto wiedzieć, że nie każdy dodatni wynik jest zjawiskiem nieprawidłowym, podobnie jak nie każdy wynik ujemny wyklucza występowanie infekcji, dlatego interpretację wyników wymazu z gardła powinien przeprowadzić lekarz.

>> Syrop na kaszel mokry, tabletki na kaszel, pastylki do ssania

Wymaz z gardła – jak się przygotować do badania?

Do pobrania wymazu z gardła trzeba się odpowiednio przygotować, by móc uzyskać wiarygodny wynik. Na co najmniej 3 godziny przed zgłoszeniem się na badanie (a najlepiej wcześniej) zaleca się:

• unikać spożywania posiłków i picia płynów;
• zrezygnować z mycia zębów i płukania jamy ustnej;
• powstrzymać się od stosowania tabletek do ssania, cukierków, gum do żucia itp.;
• unikać palenia papierosów.

Bardzo ważne jest również to, by wymaz wykonać jeszcze przed włączeniem antybiotyku, ponieważ jego zażycie może zafałszować wynik badania w przypadku infekcji bakteryjnej. Jeśli jednak lekarz zdecyduje inaczej, należy zastosować się do jego zaleceń.

Jak przebiega wymaz z gardła?

Osoba pobierająca wymaz z gardła postępuje według ściśle określonego schematu. Zaczyna od umycia i zdezynfekowania rąk, następnie wkłada jednorazowe rękawiczki. W dalszej kolejności otwiera zestaw do pobierania wymazu, postępując zgodnie z instrukcją producenta, i przechodzi do właściwej części badania.

Lekarz lub pielęgniarka wykonująca wymaz z gardła:

• przytrzymuje język szpatułką;
• pobiera materiał, dokładnie przesuwając i obracając aplikator wymazówki z tylnej ściany gardła, migdałków podniebiennych i miejsc zmienionych chorobowo, zmian zapalnych czy ropnych;
• otwiera specjalną probówkę i umieszcza w niej wymazówkę z pobranym materiałem;
• zdejmuje rękawiczki, myje i dezynfekuje ręce;
• opisuje probówkę w odpowiedni sposób i wysyła ją do laboratorium mikrobiologicznego.

Wymaz z gardła – interpretacja wyniku

Wynik wymazu z gardła może być dodatni lub ujemny. Dodatni oznacza, że mamy do czynienia z zakażeniem bakteryjnym. Warto dodać, że wynik wymazu z gardła może być również zarówno fałszywie dodatni, jak i fałszywie ujemny.

Wynik fałszywie dodatni – przyczyny

Przyczyną wyniku fałszywie dodatniego może być nosicielstwo bakterii S. pyogenes, która może kolonizować drogi oddechowe, nie wywołując objawów choroby. Stan ten określa się jako bezobjawowe nosicielstwo i najczęściej dotyczy on osób na co dzień przebywających w dużych skupiskach ludzi (np. w żłobku, przedszkolu, szkole, pracy itp.).

Wynik fałszywie ujemny – przyczyny

Wśród możliwych przyczyn uzyskania wyniku fałszywie ujemnego wymienia się:

• nieprawidłowy sposób pobrania wymazu;
• pobieranie wymazu bezpośrednio po posiłku;
• pobieranie wymazu po rozpoczęciu antybiotykoterapii;
• nieprawidłowe warunki hodowli i zbyt krótki czas inkubacji.

Przy rozpoznaniu jednej ze wskazanych nieprawidłowości konieczne jest ponowne wykonanie wymazu z gardła.

Wymaz z gardła – co po badaniu?

W przypadku rozpoznania zakażenia bakteryjnego konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii. Lekarz może zlecić badanie z antybiogramem, który pomoże mu w dobraniu odpowiedniego antybiotyku, jednak wtedy na wynik badania trzeba będzie nieco dłużej poczekać (ok. tygodnia).

>> Duszący kaszel. Co robić z uczuciem duszności w trakcie kaszlu

Wymaz z gardła – możliwe powikłania po badaniu

Pobieranie wymazu z gardła uważane jest za bezpieczną dla zdrowia procedurę. Mimo to istnieje pewne ryzyko, że podczas badania dojdzie do powikłań. Jednym z nich jest odłamanie się końcówki wymazówki w trakcie pobierania materiału do badania, co może np. przestraszyć dziecko i doprowadzić do podrażnienia śluzówki. Lekkie podrażnienie błony śluzowej w obrębie jamy ustnej i gardła może też na pewien czas nasilić przykre dolegliwości bólowe występujące przy chorobie.

Wymaz z gardła – cena

Mając skierowanie na wymaz gardła od lekarza, osoba ubezpieczona w ramach NFZ takie badanie może wykonać za darmo w wybranym punkcie diagnostycznym. Pobranie wymazu z gardła w prywatnym laboratorium mikrobiologicznym kosztuje od 20 do 50 zł.