Pokrzywka alergiczna – przyczyny, objawy i leczenie

Jak wygląda pokrzywka

Pokrzywka (nie tylko alergiczna) może wystąpić u osób w każdym wieku, a zmiany skórne mogą być niewielkie i obejmować fragment skóry lub zlewać się w duże plamy pokrywające np. całe plecy lub kończyny. Wygląd pokrzywek mimo ich różnej wielkości i różnych przyczyn zazwyczaj jest zbliżony:

• bąbel pokrzywkowy przypomina zmianę skórną powstającą po kontakcie z pokrzywą;
• kolor bąbli jest różowy, czerwony lub porcelanowobiały;
• po ucisku bąbel na chwilę blednie;
• pokrzywka zazwyczaj powoduje intensywny świąd, może też być piekąca, ale rzadko bolesna;
• zmiany skórne otoczone są rumieniem;
• bąble są wypukłe, wzniesione ponad powierzchnię skóry, płaskie ze stromym brzegiem;
• pokrzywka powstaje w bardzo krótkim czasie;
• ustępując, nie pozostawia blizn ani innych śladów na skórze.

Ile trwa pokrzywka alergiczna

W większości przypadków pokrzywka ma charakter ostry i utrzymuje się na skórze nie dłużej niż 6 tygodni (a czasami zaledwie kilka godzin), rzadziej wchodzi w postać przewlekłą, trwającą ponad 6 tygodni (stale lub okresowo). Pokrzywki ostre najczęściej występują u dzieci i młodych dorosłych, z pokrzywką przewlekłą zmagają się przede wszystkim kobiety w wieku 20-40 lat.

>> Alergia skórna - maści na alergię, kremy, balsamy i żele

Przyczyny pokrzywki alergicznej

Pokrzywkę alergiczną wywołuje kontakt z alergenem. Wyróżnia się jej następujące rodzaje o znanych przyczynach:

• pokrzywka kontaktowa – alergiczne zmiany skórne (zazwyczaj ostre) wywoływane są przez określone materiały lub substancje, np. lateks, środki chemiczne w odzieży, nadsiarczan amonu w kosmetykach, niektóre pokarmy (np. orzechy, skorupiaki), zwierzęta
• pokrzywka pokarmowa – pokrzywka alergiczna wywołana zjedzeniem pokarmu powodującego reakcję uczuleniową. Wyróżnia się pokrzywkę IgE-zależną (natychmiastową), spowodowaną spożyciem pokarmu z alergenem, np. mleka, pszenicy, orzechów, orzeszków ziemnych lub skorupiaków oraz IgE-niezależną, w której powstawanie zaangażowane są inne komponenty układu odpornościowego i której objawy mogą pojawić się po wielu godzinach od spożycia uczulającego pokarmu (np. truskawek, sera, szpinaku, pomidorów). Trzecim typem pokrzywki pokarmowej jest pokrzywka wywołana przez reakcję organizmu na dodatki do żywności, m.in. benzoesany, siarczyny czy glutaminian sodu.
• pokrzywka polekowa – alergiczna pokrzywka wywołana uczuleniem na penicylinę i inne antybiotyki β-laktamowe czy miejscowe leki znieczulające (alergia IgE-zależna), ale też aspirynę lub NLPZ (alergia IgE-niezależna).
• pokrzywka alergiczna w wyniku ugryzienia przez owada błonkoskrzydłego (pszczoła, osa i inne)
• pokrzywka wywołana przez alergeny wziewne (np. w wyniku reakcji krzyżowej przy alergii pokarmowej)

Lokalizacja wykwitów skórnych może być wskazówką co do przyczyny pokrzywki. W przypadku pokrzywki kontaktowej bąble pojawiają się w miejscu zetknięcia skóry z uczulającym materiałem (np. lateksem), a pokrzywka zajmująca owłosioną skórę głowy i górną część tułowia może wskazywać na pokrzywkę polekową (aspirynową).

>> Preparaty łagodzące objawy alergii pokarmowej

Pokrzywka alergiczna u dziecka

Najczęstszymi przyczynami występowania pokrzywki alergicznej u małych dzieci są alergie pokarmowe (najczęściej na mleko, jaja, pszenicę, kakao, owoce cytrusowe, środki konserwujące i barwniki zawarte w żywności, w tym w słodyczach), czasami też alergie wziewne (alergeny drzew, traw, chwastów itp.). Pokrzywka u dzieci najczęściej ma postać ostrą.

Przy podejrzeniu pokrzywki alergicznej pokarmowej stosuje się dietę eliminacyjną, wykluczającą najczęściej uczulające alergeny, standardowo wykonuje się też u dziecka morfologię krwi z rozmazem, badanie ogólne moczu i badanie parazytologiczne kału. Do momentu określenia przyczyny pokrzywki leczenie skupia się na łagodzeniu świądu przy pomocy preparatów antyhistaminowych.

Pokrzywkę u dziecka trzeba pilnie pokazać lekarzowi, który zróżnicuje pokrzywkowe zmiany skórne z innymi powszechnymi u dzieci wysypkami, towarzyszącymi np. ospie wietrznej czy chorobie bostońskiej.

Czy pokrzywka jest niebezpieczna?

Bąbel pokrzywkowy rzadko jest bolesny, ale z powodu silnego świądu, a czasem też dużej powierzchni zajętej wysypką skóry bywa dla pacjenta bardzo uciążliwy. U części chorych wraz z pokrzywką pojawiają się dolegliwości pozaskórne, takie jak gorączka lub stan podgorączkowy, bóle głowy i brzucha, nudności, biegunka, zmęczenie i inne. Jeśli pokrzywce towarzyszą zawroty głowy, silne osłabienie, kołatanie serca, wymioty, duży spadek ciśnienia tętniczego czy uczucie braku powietrza w płucach, może to świadczyć o wstrząsie anafilaktycznym – w takiej sytuacji do chorego trzeba natychmiast wezwać karetkę.  W niektórych przypadkach wraz z pokrzywką pojawia się obrzęk naczynioworuchowy, obejmujący np. powieki, wargi, dłonie czy stopy, ale też tkanki gardła, przez co pacjent może mieć trudności z oddychaniem. Obrzęk i opuchlizna krtani mogą być przyczyną uduszenia się. Do pacjenta z obrzękiem głowy i szyi należy pilnie wezwać pomoc.

Pokrzywka alergiczna – jak ją leczyć?

Pokrzywka ostra najczęściej jest samoograniczająca i mija po ustąpieniu czynnika sprawczego, czyli np. po ustaniu kontaktu z alergenem. U około dwóch trzecich pacjentów z ostrą postacią choroby objawy cofają się bez żadnego leczenia. W przypadku pokrzywki przewlekłej, stałej lub nawracającej, o nieustalonej etiologii, pacjentowi mogą zostać zlecone następujące badania:

• badania krwi (pełna morfologia krwi z rozmazem, OB/CRP, autoprzeciwciała anty-TPO i anty-TG i inne, np. tarczycowe)
• badanie moczu
• testy skórne z własną surowicą chorego
• testy skórne punktowe
• testy płatkowe
• próby prowokacyjne
• biopsja skóry

Każdy pacjent z pokrzywką powinien unikać kontaktu z czynnikiem lub alergenem wywołującym lub podejrzewanym o wywoływanie reakcji skórnej. W niektórych przypadkach konieczne jest także unikanie czynników nasilających wysypkę (może to być np. alkohol, stres, niektóre leki).

Leczenie farmakologiczne pokrzywki alergicznej opiera się zazwyczaj na podawaniu pacjentowi:

• leków przeciwhistaminowych (bilastyna, cetyryzyna, desloratadyna, ebastyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, loratadyna i rupatadyna);
• kortykosteroidów – przy pokrzywce opornej na leki przeciwhistaminowe, a także w przypadkach pokrzywki ostrej z objawami ogólnoustrojowymi.

W uzasadnionych przypadkach lekarz może włączyć także inne leki, np. β-mimetyki, ketotifen, montelukast, nifedypinę, cyklosporynę, przeciwciało monoklonalne przeciwko IgE.

Pokrzywka alergiczna to jeden z rodzajów pokrzywki

Pokrzywka dzielą się na alergiczną, niealergiczną i objawową (towarzyszącą innym chorobom), jest więc to grupa chorób o zróżnicowanych przyczynach, cierpi na nią 10 – 20% populacji. Nawet 70% przypadków pokrzywki zalicza się jednak do tzw. pokrzywek idiopatycznych (samoistnych), o nieznanej etiologii. Zazwyczaj są to krótkotrwałe, znikające w 24 godziny bąble pokrzywkowe występujące w dowolnym miejscu na ciele, rzadziej – pokrzywki przewlekłe, pozostające na skórze pacjenta nawet przez wiele lat i trudne do wyleczenia (bez rozpoznania przyczyny możliwe jest jedynie leczenie objawowe).
Poza pokrzywką alergiczną wyróżnia się następujące rodzaje pokrzywek o znanych przyczynach:

• pokrzywka fizyczna – najczęściej jest to pokrzywka dermograficzna, powstająca na skutek tarcia czy ucisku skóry, ale też: pokrzywka z zimna, pokrzywka cieplna, pokrzywka słoneczna, pokrzywka wibracyjna, pokrzywka opóźniona z ucisku;
• pokrzywka cholinergiczna – powstaje w sytuacji podniesienia się temperatury ciała, np. po wysiłku fizycznym lub biernym ogrzaniu ciała;
• pokrzywka wodna – powstająca na skutek kontaktu skóry z wodą;
• pokrzywka występująca w przebiegu różnych chorób, np. niektórych nowotworów, chorób autoimmunologicznych (choroba Hashimoto, toczeń rumieniowaty układowy, mieszana choroba tkanki łącznej), chorób genetycznych (np. zespół Muckle’a i Wellsa);
• pokrzywka w przebiegu zakażeń wirusowych (np. HIV, HBV, HCV);
• pokrzywka w przebiegu infekcji pasożytniczych układu pokarmowego;
• przewlekła pokrzywka autoimmunologiczna;
• pokrzywka pojawiająca się w okresie ciąży.

>> Testy alergiczne