Szyjka macicy – jak się zmienia w ciąży? Co oznacza, gdy jest skrócona?

Szyjka macicy w ciąży – jak wygląda? 

Szyjka macicy łączy jamę macicy z pochwą. W okresie ciąży w kanale szyjki tworzy się czop śluzowy. Jest to gęsta wydzielina, która uniemożliwia przedostawanie się do jamy macicy drobnoustrojów chorobotwórczych, mogących zagrażać dziecku. Przez większość ciąży aż do okresu przedporodowego długość szyjki macicy powinna wynosić około 3-5 cm. Szyjka w tym czasie powinna być również twarda i zamknięta. Ze względu na silne przekrwienie, do którego dochodzi w wyniku działania hormonów ciążowych, szyjka przybiera barwę niebieskawo-fioletową.

Szyjka macicy przed porodem 

W miarę zbliżania się terminu rozwiązania szyjka ulega zmianom przygotowującym do porodu. Skraca się, rozwiera, staje się miękka i układa się do przodu w stosunku do osi pochwy. Zmiany te nie powinny jednak wystąpić przed 37. tygodniem ciąży, inaczej mogą powodować ryzyko przedwczesnego porodu lub nawet poronienia.  

>> Kalendarz ciąży Apteline - jak dbać o siebie w ciąży?

Skrócona szyjka macicy w ciąży  

Zdarza się, że szyjka macicy zaczyna się skracać zbyt wcześnie. Stan taki nazywany jest niewydolnością cieśniowo-szyjkową, czyli niewydolnością szyjki macicy. Jest to niebezpieczne, ponieważ zbyt krótka szyjka nie jest w stanie utrzymać ciąży do planowanego terminu porodu. Stanowi to ryzyko przedwczesnego porodu lub nawet poronienia. Zazwyczaj niewydolność szyjki macicy pojawia się w II trymestrze ciąży lub na początku III trymestru. 

Skracanie się szyjki macicy – objawy 

Skracanie szyjki macicy często przebiega bezobjawowo i ciężarna nie jest w stanie sama zauważyć problemu. Rzadziej zdarza się, że krótkiej szyjce macicy towarzyszą bóle podbrzusza i odcinka lędźwiowego kręgosłupa, skurcze macicy, krwawienia lub plamienia z dróg rodnych. Aby rozpoznać krótką szyjkę macicy, konieczna jest wizyta u lekarza ginekologa. Wykonuje on badanie palpacyjne oraz USG przezpochwowe, podczas którego ocenia długość szyjki macicy, kształt kanału szyjki oraz szerokość ujścia wewnętrznego, a także położenie i twardość szyjki.

>> USG ciąży – na czym polega badanie? Jakie są jego rodzaje i kiedy je wykonać?

Krótka szyjka macicy w ciąży – przyczyny 

Przyczyny skracania się szyjki macicy w ciąży można podzielić na wrodzone i nabyte. Do przyczyn wrodzonych należą przede wszystkim wady anatomiczne – mało elastyczna lub krótka szyjka. Do nabytych czynników ryzyka skracania szyjki należą: 

• przebyte urazy oraz zabiegi na szyjce macicy; 

• ciąża mnoga; 

• duża waga i rozmiar noszonego dziecka; 

• zaburzenia hormonalne, takie jak niedobór progesteronu; 

• zbyt intensywny tryb życia w ciąży, nadmierny wysiłek fizyczny i stres; 

• nieleczone infekcje układu moczowego, zakażenia wewnątrzmaciczne 

Ryzyko niewydolności cieśniowo-szyjkowej ponoszą również problemy z szyjką macicy w poprzednich ciążach. 

Skrócona szyjka macicy w ciąży – leczenie 

Metody leczenia skracającej się szyjki macicy można podzielić na farmakologiczne, mechaniczne i zabiegowe. Są to kolejno:  

• terapia progesteronem – hormon ten przeciwdziała przedwczesnym skurczom macicy, powodującym skracanie się szyjki; 

• założenie pessara – jest to elastyczny krążek, który zakłada się na szyjkę najczęściej między 20. tygodniem ciąży a 28. tygodniem ciąży. Zabieg jest bezbolesny i nieinwazyjny, nie wymaga stosowania żadnych środków przeciwbólowych. Kobieta może odczuwać jedynie niewielki dyskomfort podczas zakładania pessara. Gdy obejmie on już szyjkę, staje się niewyczuwalny. Pessar skutecznie zapobiega dalszemu skracaniu się szyjki i przedwczesnemu porodowi, jednak jako ciało obce zwiększa ryzyko infekcji, więc przyszła mama powinna wszystkie niepokojące objawy konsultować z lekarzem. Krążek usuwa się zwykle w okolicach 38. tygodnia ciąży;

• założenie szwu szyjkowego – metoda ta polega na założeniu specjalnego szwu przechodzącego przez szyjkę macicy dla jej zaciśnięcia i wzmocnienia. Jest bardziej inwazyjna i przeprowadzana w narkozie, wymaga pobytu w szpitalu. Szew powinien zostać założony przed 24. tygodniem ciąży.  

Jak zapobiec skracaniu się szyjki macicy w ciąży? 

Krótka szyjka macicy to poważny stan, którego nie można bagatelizować. Należy zgłaszać się regularnie na kontrole lekarskie oraz przestrzegać wszystkich zaleceń. Niestety nie istnieje żadna metoda, która mogłaby wydłużyć skróconą już szyjkę macicy. Można jednak ten proces spowolnić, a nawet zatrzymać. Przede wszystkim przyszła mama powinna się oszczędzać. Należy ograniczać aktywność fizyczną, zwłaszcza zrezygnować z podnoszenia ciężarów. W trudniejszych przypadkach lekarz może zalecić reżim łóżkowy. 

>> Wyprawka do szpitala – lista rzeczy dla noworodka i mamy. Co się przyda do porodu i po nim?

Otwarta szyjka macicy w ciąży 

Rozwieranie się szyjki macicy zaczyna się w okresie okołoporodowym. Pierwszym jego objawem jest odejście czopa śluzowego. Jego oddzielenie się można zauważyć przez obecność na bieliźnie wydzieliny o podłużnym kształcie (odpowiada kształtowi kanału szyjki). Następuje to niedługo przed porodem (może być to zarówno kilka dni, jak i kilka godzin przed).  

Początki rozwierania się szyjki bywają trudne do rozpoznania, jednak może im towarzyszyć:  

• przyspieszenie występowania skurczów (pod koniec pierwszej fazy porodu skurcze występują co 5 minut, a rozwarcie szyjki wynosi od 4 do 6 cm);  

• ból podbrzusza; 

• ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa; 

• biegunka i wymioty; 

• duża ilość gęstego śluzu; 

• odejście wód płodowych. 

Gdy skurcze pojawiają się co 5-7 minut, należy już koniecznie zgłosić się do szpitala. Rozwarcie wynoszące 10 cm uznaje się za pełne i świadczy ono o rozpoczęciu drugiego etapu porodu, podczas którego dochodzi do wydania na świat dziecka. 

Szyjka macicy rozwierająca się przedwcześnie świadczy o wspominanej już niewydolności szyjki macicy i jest wskazaniem do założenia pessara lub szwu szyjkowego. 

>> Biegunka w ciąży: w którym trymestrze się zdarza, co wtedy stosować i co można jeść

Miękka szyjka macicy w ciąży 

Twardość szyjki macicy również zmienia się w czasie ciąży. Początkowo twarda i nieelastyczna szyjka przed porodem staje się miękka, rozpulchniona oraz elastyczna, tak aby umożliwić dziecku przyjście na świat. 

Samobadanie szyjki macicy w ciąży 

Wiele kobiet zastanawia się, czy mogą same ocenić rozwarcie lub długość swojej szyjki. Choć może wydawać się to wygodne, zdecydowanie nie jest to dobry pomysł. Nie da się samodzielnie ocenić stanu szyjki macicy. Badanie palpacyjne powinien wykonywać jedynie doświadczony lekarz ginekolog. Dodatkowo, aby ocenić długość szyjki, konieczne jest wykonanie przezpochwowego badania USG. Próbując samodzielnie zbadać szyjkę macicy, można jedynie zaszkodzić sobie i dziecku. 

>> Opalanie w ciąży: w którym trymestrze można się opalać, o czym pamiętać