Grzybica jelit – objawy. Jak rozpoznać i leczyć kandydozę jelit?

Grzybica jelit, znana również jako kandydoza jelitowa, to infekcja wywoływana przez nadmierny rozrost drożdżaków Candida albicans lub inne gatunki Candida. Gdy zdominują naszą mikroflorę, możemy odczuwać bóle brzucha, wzdęcia, niekiedy mieć objawy skórne lub grzybicę jamy ustnej.

Grzyby te stanowią naturalny składnik mikrobioty naszego układu pokarmowego i mamy z nimi nieustanny kontakt – żyją m.in. w żywności (sery pleśniowe i inne fermentowane produkty mleczne), w zawilgoconym kurzu domowym, zbiornikach słodkowodnych czy systemach wodociągowych. W sprzyjających dla grzybów okolicznościach może dochodzić do dysbiozy, czyli zaburzenia składu ilościowego i jakościowego mikroflory układu pokarmowego – drożdżaki mają wówczas skłonność do inwazji i wywoływania zakażeń. Najczęściej infekują jamę ustną i jelita, ale diagnozuje się również grzybicę przełyku, żołądka czy odbytu.     

Przyczyny grzybicy jelit

Kolonizacja bakteryjna układu pokarmowego człowieka zaczyna się tuż po narodzinach – na skład mikrobioty jelitowej dziecka wpływ ma dieta i zdrowie matki, a także technika porodu (u dzieci narodzonych przez cesarskie cięcie ekosystem jelitowy jest mniej zróżnicowany). W przypadku osób dorosłych na skład ilościowy i jakościowy bakterii jelitowych wpływają przede wszystkim procesy starzenia, dieta, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, stres, przebyte infekcje, antybiotykoterapia oraz inne farmakoterapie, a także choroby i zabiegi w obrębie układu pokarmowego. Do dysbiozy z przerostem grzybów z rodzaju Candida najczęściej prowadzą:

• nieprawidłowa dieta obfitująca w cukry proste (cukier jest podstawowym składnikiem odżywczym potrzebnym do rozwoju drożdżaków)
• nadmierne stosowanie antybiotyków, zwłaszcza o dużym zakresie działania (unicestwiają nie tylko szkodliwe bakterie, lecz także te pożyteczne, co zaburza równowagę fizjologiczną flory jelitowej)
• przewlekły stres, brak ruchu, niedobory witamin z grupy B, witaminy A i D oraz minerałów, zwłaszcza żelaza (przyczyniają się do osłabienia układu immunologicznego)
• podeszły wiek (przyjmowanie wielu leków, osłabione bariery immunologiczne, niedożywienie zmniejszają różnorodność mikrobiomu jelitowego)
• niektóre choroby, np. choroba Leśniowskiego – Crohna, celiakia, AIDS, hiperprolaktynemia, stwardnienie rozsiane, dystrofia mięśniowa, reumatoidalne zapalenie stawów
• chemio- lub radioterapia w leczeniu chorób onkologicznych
• leczenie sterydami, inhibitorami pompy protonowej (IPP), lekami immunosupresyjnymi

Grzybica jelit – objawy

Objawy kandydozy jelit mogą być niespecyficzne i wskazywać np. na zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego jak zespół jelita drażliwego. Pacjenci skarżą się przede wszystkim na:

• bóle brzucha
• wzdęcia
• nudności
• wodniste biegunki (często naprzemiennie z zaparciami)
• przelewanie i bulgotanie w jamie brzusznej
• śluz w stolcu
• zwiększony apetyt na cukier przy ogólnie słabszym łaknieniu
• powtarzające się stany podgorączkowe lub gorączka
• swędzenie okolic odbytu
• czasem też krew w stolcu

>> Gazy jelitowe – wszystko, co chcielibyście o nich wiedzieć

Grzybica jelit – objawy skórne i inne

Rozrost populacji drożdżaków Candida może prowadzić do wielu patologii w obrębie jelit, jak żylaki odbytu, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zespół nieszczelnego jelita. Co gorsza, w sytuacji uszkodzenia bariery jelitowej i osłabienia mechanizmów odpornościowych grzyby potrafią się szybko się i obejmować inne narządy. Grzybicy jelit z czasem mogą więc towarzyszyć m.in.:

• objawy skórne (trądzik, egzema)
• grzybica jamy ustnej
• nawracające zapalenia uszu
• stany zapalne pochwy i pęcherza
• stany zapalne zatok

Jak zdiagnozować grzybicę jelit

Drożdżaki Candida wykrywane są w posiewach u większości zdrowych osób, samo nosicielstwo nie jest więc powodem do niepokoju ani tym bardziej leczenia. Terapii wymagają stany nadmiernego rozrostu grzybów przebiegające z wyraźnymi objawami klinicznymi. Przy podejrzeniu kandydozy jelit lekarz może zlecić badanie endoskopowe układu pokarmowego (najczęściej kolonoskopię) z pobraniem wycinków do badania mikrobiologicznego, posiew kału czy testy immunologiczne.

Grzybica jelita – leczenie

Postępowanie terapeutyczne w grzybicy jelit zależy od stopnia rozsiania drożdżaków w organizmie, obecności inwazji grzybiczej w innych narządach oraz stanu klinicznego pacjenta. To najczęściej:

• zmiana nawyków żywieniowych – by zahamować przerost grzybów, trzeba pozbawić je paliwa poprzez odpowiednie odżywianie się. Grzybom sprzyjają przede wszystkim węglowodany proste, takie jak słodycze i słodkie napoje, owoce, produkty mleczne czy wyroby z białej mąki. Konieczne jest wyeliminowanie również produktów fermentowanych i grzybów. Wskazane są natomiast produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 i inne „dobre” tłuszcze, pieczywo razowe, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, kiszonki, nasiona roślin strączkowych, świeże warzywa i przyprawy wspomagające walkę z grzybem: oregano, cynamon, kurkuma, gałka muszkatołowa, tymianek, rozmaryn, curry;
• leczenie przeciwgrzybicze – np. fluconazol, nystatyna, itrakonazol i inne leki przeciwgrzybiczne stosowane doustnie lub w postaci wstrzyknięć w zależności od intensywności infekcji. U pacjentów z grzybicą okolic odbytu podaje się miejscowo preparaty natamycyny, klotrimazolu lub ketokonazolu;
• odbudowa prawidłowej mikroflory jelitowej poprzez stosowanie probiotyków – zadaniem dobrych bakterii jest przywracanie równowagi mikrobiologicznej i uszczelnienie jelit, a tym samym przeciwdziałanie przedostawaniu się grzybów i ich toksyn do krwiobiegu;
• zmiana stylu życia – wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej, ograniczenie stresu, prawidłowe nawadnianie organizmu i inne działania wspierające układ odpornościowy.

>> Leki na odbudowę flory bakteryjnej jelit

Nieleczona grzybica jelit jest niebezpieczna

Istnieje określenie „błędne koło zakażeń grzybiczych” dla drożdżaków infekujących kolejne narządy i układy. Długotrwałe zaburzenie równowagi jelitowej z przerostem drożdżaków może wikłać się do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego przez toksyny produkowane przez grzyby – objawy to wówczas bezsenność, bóle głowy, zaburzenia koncentracji, stany depresyjne i lękowe. Rozsiana kandydoza może być zagrożeniem dla życia.

>> Taki stolec świadczy o poważnej chorobie. Kiedy iść do lekarza, a kiedy zmienić dietę?