Stomia – czym jest? Przyczyny, pielęgnacja i dieta przy stomii

Stomia - co to jest?

Stomia (z języka greckiego – otwór) jest to połączenie światła jelita z powierzchnią skóry brzucha. Wyróżniamy różne rodzaje stomii:

• stomie wytwarzane w obrębie jelita cienkiego to ileostomia oraz jejunostomia.
• kolostomia tworzona jest z jelita grubego.

Celem tworzenia stomii jest odprowadzanie stolca oraz gazów na zewnątrz organizmu. Koniec przetoki połączony jest z workiem, który zbiera powstałe produkty przemiany materii.

Stomia jednolufowa i dwulufowa

Sposób wykonania stomii dzieli je na jednolufowe i dwulufowe. Jednolufowa przetoka polega na wyprowadzeniu na skórę brzucha światła jednego odcinka jelita. W stomii dwulufowej przetokę tworzy się z fałdu całej pętli jelita, co skutkuje obecnością dwóch otworów na skórze. Jest ona zazwyczaj tymczasowa.

Inne rodzaje stomii

Istnieją także inne rodzaje stomii, niezwiązane z jelitami, wykorzystywane do wprowadzania do układu pokarmowego substancji odżywczych. Przykładem może być gastrostomia, wykonywana na żołądku. Przetoki tego typu mogą dotyczyć również innych układów. W obrębie układu moczowego wytwarza się urostomię, odprowadzającą na powierzchnię skóry mocz z pęcherza oraz cystostomię - wyłanianą z moczowodu.

Jakie są przyczyny stomii?

Najczęstszą chorobą prowadzącą do wyłonienia stomii jest rak jelita grubego. Guz nowotworowy może wymagać wycięcia odbytnicy i odbytu bądź zamykać światło jelita i powodować jego niedrożność. Zabieg może być też konieczny po niektórych urazach jamy brzusznej oraz w przypadku chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Wskazania do stomii mogą pojawić się w wyniku:

• uchyłkowatości jelita grubego,
• WZJG (wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
• choroby Leśniowskiego-Crohna,
• rodzinnej polipowatości jelita,
• przetoki odbytniczo-pęcherzowej i odbytniczo-pochwowej,
• wad wrodzonych jelita grubego,
• zrostów pooperacyjnych,
• rozległej endometriozy jelita grubego,
• ostrych zmian zakrzepowo-zatorowych w tętnicach krezkowych,
• martwicy ściany jelita,
• kałowego zapalenia otrzewnej.

>> Ból odbytu – przyczyny i leczenie

Czy stomia wyłaniana jest na zawsze?

Rodzaje stomii można podzielić ze względu na czas funkcjonowania przetoki. Stomie mogą być stałe oraz czasowe. Usunięcie odbytnicy wraz z aparatem zwieraczowym w raku jelita grubego skutkuje koniecznością wyłonienia stomii na zawsze.

W chorobach zapalnych jelit można wykonać stomię czasową, umożliwiającą wygojenie zmian, a następnie przywrócenie standardowej drogi pasażu jelitowego. Aby zamknięcie stomii było możliwe, aparat zwieraczowy nie może być uszkodzony, zapalenie jelit musi być wyleczone oraz szwy muszą być w pełni zagojone. Każdy przypadek jest jednak inny i o typie wyłanianej stomii decyduje lekarz specjalista.

Pielęgnacja stomii – jak dbać o stomię?

Po zabiegu wyłonienia stomii każdy chory powinien zostać przeszkolony przez pielęgniarkę w zakresie pielęgnacji przetoki. Odpowiednie postępowanie znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia podrażnień lub powikłań. Worki należy zmieniać dokładnie i bez pośpiechu, w pomieszczeniu z dostępem do bieżącej wody. Podczas wymiany należy umyć wodą z mydłem okolice przetoki. Istnieją preparaty stworzone specjalnie dla stomików, zmniejszające ryzyko nadwrażliwości. Konieczne jest ogolenie włosków, które mogą przeszkadzać w przyklejaniu worka. Unikać należy nakładania na tę okolicę wszelkich tłustych kremów i olejków. Skórę przed naklejeniem zbiornika trzeba dokładnie osuszyć czystą gazą.

Wybór worka do stomii

Znaczenie ma również odpowiedni wybór worka, który musi być dopasowany do rodzaju stomii i treści jelitowej. Wyróżniamy worki otwarte, lepsze w przypadku rzadkiej treści jelitowej lub zamknięte, przeznaczone do gęstszej treści jelit. Worki mogą być jednoczęściowe lub dwuczęściowe oraz z płaską i wypukłą płytką. Ważną czynnością przy zmianie worka jest wycięcie w płytce otworu o prawidłowej wielkości. Powinien być on większy od średnicy stomii o 1-2 mm. Zbyt duże wycięcie może skutkować podrażnieniem skóry otaczającej przetokę, która ma kontakt z treścią jelitową. Za mały otwór jest również błędem, gdyż powoduje ocieranie się błony śluzowej o krawędzie płytki. Jeśli okolica stomii jest nierówna, przed przyklejeniem worka należy uzupełnić blizny za pomocą pasty lub żelu uszczelniającego. Okolica przetoki musi być dokładnie kontrolowana i wszelkie niepokojące zmiany należy jak najszybciej konsultować z lekarzem lub pielęgniarką stomijną.

Powikłania stomii

Ze względu na moment pojawienia się powikłań dzielimy je na wczesne, występujące do 30 dni po zabiegu, i późne. Do pierwszej grupy zaliczyć można krwawienie, obrzęk, niedokrwienie i martwicę stomii, ostrą niedrożność jelit i zakażenie rany. Po 30 dniach od zabiegu pojawić się mogą natomiast żylaki okołostomijne, wznowa choroby podstawowej w obrębie przetoki, przepuklina okołostomijna, zwężenie lub wypadanie stomii. Niezależnie od czasu po operacji, ze względu na kontakt skóry z treścią jelitową lub produktami do zaopatrzenia wystąpić mogą kontaktowe lub alergiczne zapalenie skóry, infekcja grzybicza i owrzodzenia. Delikatna i odpowiednio dobrana pielęgnacja znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań.

>> Jak ułatwić gojenie blizn? Pielęgnacja skóry po oparzeniu, zranieniu lub operacji

Dieta przy stomii

Osoby ze stomią w większości nie muszą przestrzegać restrykcyjnych diet. Istotne jest uważne obserwowanie reakcji organizmu na różne pokarmy. Pomocne może być w tej sytuacji prowadzenie dzienniczka żywieniowego i zapisywanie w nim posiłków oraz ewentualnych dolegliwości. Po operacji początkowo stosowane jest żywienie pozajelitowe, następnie przechodzi się do podawania chorym kleików oraz zup bazujących na świeżych warzywach. Kolejnym etapem jest stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych. Po rozszerzeniu jadłospisu należy pamiętać jednak o kilku podstawowych zasadach: dieta musi być dobrze zbilansowana, gdyż wycięcie znacznej części jelita może ograniczać wchłaniane potrzebnych substancji (witamin i składników mineralnych). Często obserwowany jest przykładowo niedobór witaminy B12.

>> Dieta w okresie okołooperacyjnym – co można jeść przed i po operacji?

Jakich produktów powinni unikać pacjenci ze stomią

Osoby ze stomią powinny odżywiać się regularnie – tak, jak w przypadku zdrowej diety zalecane jest pięć lekkostrawnych posiłków dziennie. Niezmiernie istotne jest też wypijanie odpowiedniej ilości wody, przynajmniej 2,5 litra dziennie. Niewskazane jest częste smażenie lub duszenie pokarmów. Ostrożność należy zachować, spożywając jedzenie tłuste lub ostre oraz słodycze, gdyż mogą wywoływać one biegunkę. Zaparcia mogą natomiast być spowodowane przez zbyt małą ilość błonnika, występującego w owocach, warzywach, pełnoziarnistym pieczywie, a także płatkach owsianych i otrębach. Część osób z wyłonioną stomią uskarża się również na nadmierne gazy. Ich przyczyną mogą być wzdymające warzywa strączkowe, napoje gazowane, kawa lub alkohol. Zbyt szybkie spożywanie posiłków bądź rozmawianie w trakcie jedzenia może przyczynić się do połykania większej ilości powietrza i również nasilać gazy.

Życie ze stomią

Życie ze stomią nie musi oznaczać ciągłych wyrzeczeń i wycofania społecznego. Wyłonienie przetoki nie jest wskazaniem do rezygnacji z pracy zawodowej czy aktywności fizycznej. Unikać należy jedynie dźwigania ciężkich przedmiotów i częstego pochylania się. Istnieje specjalna bielizna dla stomików, która sprawia, że worki są niewidoczne. Obawy o brzydki zapach również są bezpodstawne, gdyż zbiorniki wykonane są z materiałów neutralizujących cząsteczki zapachowe. Dzięki tym rozwiązaniom posiadanie stomii może pozostać dla obcych osób tajemnicą.

Sławne osoby ze stomią

Warto pamiętać, że wykonany zabieg nie jest powodem do wstydu. Wśród znanych osób można znaleźć ludzi, którzy nie boją się mówić o swojej chorobie. Marianna Gierszewska, aktorka znana z seriali „Pułapka” i „Rojst”, otwarcie pisze o wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, które było przyczyną wyłonienia u niej stomii. Gierszewska stworzyła także markę bielizny, dedykowaną kobietom ze stomią. Worka stomijnego nie ukrywa również Paulina Kaszuba. Modelka pozuje z widoczną stomią do sesji zdjęciowych, dzięki czemu zwiększa świadomość na temat choroby i promuje akceptację swojego wyglądu. Kolejną osobą związaną z modelingiem i niewstydzącą się pokazywania worka stomijnego jest Bethany Townsend. Prezydent USA Dwight Eisenhower cierpiał na chorobę Leśniowskiego-Crohna i również wymagał zabiegu wyłonienia stomii. Okazuje się więc, że życie ze stomią może być normalne i pełne sukcesów.