Bierne palenie. Dlaczego dym papierosowy szkodzi nawet tym, którzy nie palą?

Co to jest bierne palenie?

Bierne palenie polega na pochłanianiu środowiskowego dymu tytoniowego przez osoby niepalące. Ma to miejsce w sytuacjach, gdy osoba, która sama nie pali, przebywa w pobliżu palaczy i jest narażona na mieszankę dwóch rodzajów dymu tytoniowego:

• głównego strumienia dymu wydychanego przez palacza po zaciągnięciu się;
• bocznego strumienia dymu wydobywającego się bezpośrednio z końca palącego się papierosa, cygara lub fajki.

Strumień boczny dymu jest często bardziej szkodliwy niż strumień główny. Nie przechodzi przez filtr papierosa, który zmniejsza stężenie niektórych toksyn, dym ten jest też zwykle lżejszy i ma mniejsze cząsteczki niż wydychany, więc łatwiej rozprasza się w powietrzu i dłużej może się utrzymać w pomieszczeniach.

>> Kaszel palacza – objawy, leczenie. Czy kaszel palacza zawsze oznacza raka?

Dym papierosowy – co w nim szkodzi?

Palacze czynni i bierni wdychają wraz z dymem około 7 tysięcy związków chemicznych, z których większość jest toksyczna, a około 70 ma charakter kancerogenny, czyli rakotwórczy. Toksyczne substancje zawarte w dymie papierosowym to m.in.:

• nikotyna – najbardziej czynny składnik dymu tytoniowego. Błyskawicznie wchłania się poprzez śluzówkę górnych dróg oddechowych i pęcherzyki płucne, dostaje się do krwiobiegu płucnego, następnie do aorty przez serce i dalej do krwiobiegu obwodowego. Działa obkurczająco na ściany naczyń krwionośnych (również naczyń wieńcowych zaopatrujących serce), zwiększa ciśnienie krwi, jest odpowiedzialna za niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu serca. Może sprzyjać kancerogenezie poprzez różne mechanizmy, w tym poprzez wpływ na procesy zapalne i powstawania nowych naczyń krwionośnych;
• tlenek węgla (czad, CO) – blokuje hemoglobinę transportującą tlen w organizmie, utrudnia lub uniemożliwia oddychanie i wymianę gazową żywym komórkom, utrudnia dopływ tlenu i składników odżywczych do serca, co może skutkować zawałem, chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą naczyń tętniczych i nadciśnieniem; dym tytoniowy zawiera od 1 do 5% tlenku węgla;
• cyjanowodór – pochodzi z liści tytoniowych, jest silnie toksyczny, łatwo wchłania się przez śluzówkę i skórę. Blokuje ruch rzęsek wyściełających drogi oddechowe oraz hamuje aktywność enzymów oddechowych; 
• tlenki azotu – w połączeniu z aminami związki te prowadzą do powstawania nitrozoamin, które są silnie rakotwórcze. Dwutlenek azotu, który jest jednym z tlenków, jest wchłaniany przez płuca w aż 99% i powoduje uszkodzenia błon śluzowych dróg oddechowych;
• amoniak – podrażnia górne i dolne drogi oddechowe, wpływając negatywnie na receptory odpowiedzialne za reakcje oddechowe;
• aceton – popularny rozpuszczalnik, jako składnik dymu papierosowego podrażnia drogi oddechowe, obciąża wątrobę i nerki, może działać neurotoksycznie;
• arsen – pierwiastek wykorzystywany m.in. jako składnik gazów bojowych i trutek na gryzonie; długotrwałe narażenie na arsen może prowadzić do rozwoju nowotworów skóry i nerek;

a także m.in.: chlorek winylu (uszkadza wątrobę, zwiększa ryzyko raka), naftalen (drażni drogi oddechowe, może przyczyniać się do rozwoju nowotworów), dibenzoakrydyna (rakotwórcza, stosowana w produkcji barwników), toluidyna (toksyczna, uszkadza układ nerwowy), fenole (niszczą rzęski oskrzeli, podrażniają drogi oddechowe), butan (toksyczny, wpływa na układ oddechowy i nerwowy), dichlorodifenylotrichloroetan (DDT, rakotwórczy, zaburza działanie układu hormonalnego), metanol (neurotoksyczny, uszkadza nerki i wątrobę), polon (wysoko radioaktywny, rakotwórczy), naftyloamina (silnie rakotwórcza, uszkadza DNA), formaldehyd (rakotwórczy, silnie toksyczny dla układu oddechowego), ciała smołowate (odpowiedzialne za nowotwory płuc), metale ciężkie (np. ołów i kadm, powodujące uszkodzenia nerek i układu nerwowego) oraz kilka tysięcy innych substancji, z których większość ma właściwości toksyczne, a spora część także rakotwórcze.

Dlaczego bierne palenie jest szkodliwe

Wszystkie osoby narażone na wdychanie dymu tytoniowego, a szczególnie dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze, narażone są na poważne problemy zdrowotne, mimo że nie palą. Najważniejsze skutki zdrowotne biernego palenia to przede wszystkim:

• choroby układu oddechowego – bierne palenie zwiększa ryzyko przewlekłych chorób układu oddechowego, takich jak astma, zapalenie oskrzeli oraz przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Może także przyczyniać się do częstych infekcji dróg oddechowych​ o cięższym przebiegu;
• choroby sercowo-naczyniowe – przewlekłe narażenie na dym tytoniowy zwiększa ryzyko miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału mięśnia sercowego, tętniaka aorty, zaburzeń akcji serca, udaru mózgu. Palacze (w tym bierni) znacznie częściej cierpią też na nadciśnienie tętnicze;
• nowotwór płuc i inne typy raka bierne palenie znacząco podnosi ryzyko rozwoju raka płuc,także raka jamy ustnej gardła, raka przełyku, raka trzustki, raka żołądka, raka pęcherza moczowego czy raka nerek;
• choroby układu pokarmowego – przewlekłe wdychanie dymu może przyczyniać się do powstawania wrzodów żołądka i dwunastnicy, choroby refluksowej przełyku, chorób zapalnych jelit;
• schorzenia oczu – toksyny i inne drażniące substancje z dymu mogą uszkadzać tkanki oka, powodując zespół suchego oka, podrażnienia i alergie. Mogą także zwiększać ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej, czyli choroby, która uszkadza siatkówkę i prowadzi do utraty centralnego widzenia. U osób narażonych na dym tytoniowy istnieje ponadto wyższe ryzyko rozwoju zaćmy.

>> Płuca palacza – co pokazuje rentgen? Jak oczyścić je z toksyn?

Bierny palacz – kto jest najbardziej narażony na cudzy dym?

Według Światowej Organizacji Zdrowia ogromna większość palaczy nie zwraca uwagi na bezpieczeństwo niepalących – aż 80% pali w otoczeniu bliskich lub przypadkowych osób.

• Najwięcej szkody wyrządzają niepalącym członkom rodziny osoby palące we własnych mieszkaniach, domach i samochodach.
• Ekspozycja na dym zagraża niepalącym również w miejscach publicznych z ograniczeniami w egzekwowaniu przepisów, czyli np. w ogródkach i tarasach restauracji czy kawiarni, miejscach pracy z nieprawidłowo umiejscowionymi strefami palenia.

• Szczególnymi ofiarami biernego palenia są dzieci, które nie mają możliwości odseparowania się od dorosłych aktywnych palaczy.

>> Oczyszczanie organizmu z toksyn. Po czym poznać, że organizm się oczyszcza?

Bierne palenie w ciąży i wdychanie dymu papierosowego przez dzieci

Naukowcy alarmują, że przebywanie jedynie przez godzinę w pomieszczeniu zadymionym przez palaczy dla wrażliwego organizmu dziecka oraz organizmów kobiety ciężarnej i płodu oznacza przyswojenie takiej ilości toksycznych substancji, jaką się przyjmuje,  aktywnie paląc.

• U dzieci zmuszonych do wdychania dymu papierosowego występuje większe ryzyko rozwoju astmy, przewlekłego zapalenia oskrzeli, infekcji uszu oraz nawracających infekcji dróg oddechowych. Ekspozycja na dym może również wpływać negatywnie na rozwój poznawczy oraz zwiększać ryzyko problemów behawioralnych w przyszłości. Bierne palenie jest jednym z głównych czynników ryzyka zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej​.

• W przypadku kobiet ciężarnych ekspozycja na dym tytoniowy może prowadzić do przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz poronień. Substancje zawarte w dymie mogą wpływać na rozwój płodu, powodując zaburzenia w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych​ i zwiększać ryzyko wad wrodzonych u dziecka, takich jak problemy z układem sercowo-naczyniowym oraz niedorozwój płuc.

>> Jak rzucić palenie? 10 skutecznych sposobów, jak to sobie ułatwić