E-papierosy i ich wpływ na zdrowie. Czy elektroniczne papierosy są szkodliwe?

Elektroniczne papierosy (e-papierosy) opracowane w 2003 r. przez chińskiego farmaceutę Hon Lik z założenia miały pomagać w rzucaniu palenia papierosów tradycyjnych. Zawarta w nich stężona nikotyna miała być antidotum na głód nikotynowy, rytuał inhalacji miał zastępować rytuał sięgania po papierosy. Dlaczego e-papierosy są coraz częściej uznawane za niebezpieczne dla zdrowia? Jakie mogą być skutki palenia elektronicznych papierosów? 

>> Tabletki, plastry i środki na rzucanie palenia 

Jak działa e-papieros? 

Działanie e-papierosa opiera się na inhalacji. Użytkownicy wdychają aerozol wytworzony dzięki podgrzaniu specjalnego płynu (e-liquidu) do temperatury około 200 stopni Celsjusza. Aerozol ten zawiera nikotynę, związki toksyczne podobne do tych zawartych w dymie papierosowym oraz różne aromaty. Ich ilość jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku palenia tradycyjnego papierosa, przez co można spotkać się ze stwierdzeniem, że wytwarzany w e-papierosach aerozol to „nieszkodliwa para wodna”. Im dłużej jednak elektroniczne papierosy są na rynku i im więcej badań przeprowadzono na ich użytkownikach, tym wyraźniej widać, że nie są one zupełnie obojętne dla zdrowia. 

Czy e-papierosy są zdrowe? 

Wpływ e-papierosów na zdrowie należy rozpatrywać w dwóch kontekstach: w porównaniu z tradycyjnym paleniem tytoniu oraz w odniesieniu do palenia wyłącznie papierosów elektronicznych. 

Zgodnie z obecną wiedzą na temat używania nikotyny należy powiedzieć, że: 

• e-papierosy są mniej szkodliwe od papierosów tradycyjnych; 

• nie można jednak uznać je za „zdrowe” – zawierają nikotynę i mogą przyczynić się do uzależnienia; 

• palenie e-papierosów ma negatywny wpływ na układ oddechowy oraz rozwój mózgu; brak badań na temat długotrwałego palenia i jego wpływu np. na rozwój chorób nowotworowych; 

• negatywny wpływ e-papierosów jest szczególnie widoczny u najmłodszych palaczy (poniżej 20 roku życia). 

Różnice w oddziaływaniu na organizm papierosów i e-papierosów wynikają przede wszystkim z faktu, że w przypadku tych pierwszych dochodzi do spalania tytoniu, a w przypadku tych drugich nie. E-papierosy nie generują tlenku węgla i wielopierścieniowych węglowodorów smolistych, stąd uznaje się, że ich działanie rakotwórcze jest ograniczone. Ale nie zupełnie wyeliminowane. Dym papierosowy zawiera ponad 52 związków o różnym działaniu rakotwórczym, w tym 9 kancerogenów o udowodnionym, najbardziej szkodliwym działaniu dla człowieka. W aerozolu spalanym w urządzeniu elektrycznym występują 3 związki rakotwórcze, w tym jeden (formaldehyd) o wysokim potencjale szkodliwości. 

Jednak zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów nie jest jedynym, na jakie narażeni są palacze. Palenie tytoniu działa bardzo niekorzystnie także na układ sercowo-naczyniowy, przyspiesza rozwój miażdżycy, niszczy komórki nerwowe, znacząco zwiększa ilość wolnych rodników tlenowych, przez co przyspiesza starzenie się organizmu, uszkodzenia narządów i rozwój chorób. 

Patrząc szerzej na działanie papierosów i e-papierosów (nie tylko w kontekście ryzyka nowotworów) wydaje się, że tu także te drugie są bezpieczniejsze. Poza związkami rakotwórczymi, dym papierosowy zawiera kilka tysięcy substancji toksycznych, z których około 93 zostało uznane za szkodliwe lub potencjalnie szkodliwe dla zdrowia. W aerozolu powstającym w e-papierosie występuje pięć substancji toksycznych szkodliwych dla zdrowia: nikotyna, acetaldehyd, aceton, akroleina i formaldehyd. 

Bezpieczniejsze nie musi jednak oznaczać całkowicie bezpieczne. Trudno określić, o ile mniej jest powyższych substancji toksycznych w e-papierosie w porównaniu z papierosem tradycyjnym. Wynika to z faktu, że stężenie niektórych z nich (formaldehydu, acetaldehydu i akroleiny) zależy od temperatury, do jakiej podgrzewany jest e-liquid. Użytkownicy e-papierosów mogą zmieniać parametry urządzenia. Przy wyższej temperaturze, ilość wytwarzanych substancji szkodliwych jest większa, szacuje się, że może być ona nawet porównywalna do tej, jaka występuje podczas spalania tytoniu. 

Szkodliwość e-papierosów zależy nie tylko od temperatury, do której podgrzewany jest e-liquid, ale też od jego rodzaju (smaku). Przykładowo liquidy o smaku wiśniowym dostarczają duże ilości benzaldehydu, który może wywoływać łzawienie i ból oczu, zaczerwienienie spojówek, uczucie pieczenia w nosie i gardle, kaszel oraz uczucie duszności. Inhalujący liquidy o słodkim smaku będą wdychać diacetyl i acetylopropionyl. Związki te mogą przyczyniać się do utraty funkcji oddechowych.  

E-papierosy a palenie bierne 

Tak, efekt biernego zaciągania się również występuję, ale w znacznie bardziej ograniczonym zakresie niż ma to miejsce przy tradycyjnym paleniu. Ponieważ w e-papierosach nie zachodzi spalanie, nie występuje też tzw. boczny strumień dymu. Powietrze zanieczyszczane jest natomiast wydychanym aerozolem, z którego odkłada się zdecydowanie mniej szkodliwych cząstek w układzie oddechowym, porównując go do dymu papierosowego. 

E-papierosy – wpływ na młodzież 

Cały czas trwają badania nad bezpieczeństwem e-palenia, a wiele z nich skupia się na wpływie elektronicznych papierosów na zdrowie młodzieży i młodych dorosłych. Statystki pokazują że w ostatnich latach ilość nastolatków stosujących e-papierosy zwiększyła się parokrotnie. Wyodrębniono kilka zagrożeń, wynikających z używania e-papierosów w tej grupie wiekowej: 

• e-papierosy a rozwój mózgu: 

Mózg rozwija się do ok. 25 roku życia. W okresie nastoletnim nie jest jeszcze w pełni rozwinięta część mózgu odpowiedzialna za podejmowanie decyzji i kontrolę impulsów. W tym okresie życia mózg szybciej uzależnia się od nikotyny. Nikotyna i substancje zawarte w aerozolu e-papierosów zmieniają także sposób, w jaki powstają synapsy (połączenia w mózgu), które odpowiadają za koncentrację uwagi i proces uczenia się, upośledzając przy tym pamięć.  

• e-papierosy a ryzyko chorób układu oddechowego 

O ile osobom palącym tradycyjne papierosy zmiana na e-papierosa zwykle poprawia stan zdrowia, o tyle u osób wcześniej niepalących elektroniczny papieros może przyczynić się do rozwoju chorób. Badania przeprowadzone w kilkutysięcznej populacji młodzieży w wieku 12–18 lat wykazały, że używanie e-papierosów przez nastolatki jest związane z ryzykiem rozwoju astmy. 

• e-papierosy a uzależnienie od nikotyny 

Młode osoby palące e-papierosy często przechodzą po pewnym czasie do palenia tradycyjnych papierosów. Zjawisko to nazywane jest efektem bramki.

E-papierosy w stosunku do tradycyjnych papierosów są uważane za mniejsze zło. Tymczasem łatwość inhalacji, dostępność różnych form e-papierosów, rosnąca pojemność baterii, brak brzydkiego zapachu i posmaku w ustach sprawiają, że e-papierosa można „palić” praktycznie cały czas. Takie systematycznie dostarczanie podgrzanych substancji zawartych w urządzeniu prowadzi do wykształcenia się nieodwracalnej choroby płuc zwanej popcornowymi płucami. Trwałe szkody wywołane chorobą objawiają się suchym kaszlem i dusznościami.  

Farmaceuta Apteline Tomasz Patro