Wyprysk potnicowy – jaka maść ci pomoże? Leki i domowe sposoby

Wyprysk potnicowy – co to jest?

Wyprysk potnicowy to obok wyprysku kontaktowego czy łojotokowego jedna z odmian wyprysku (egzemy), czyli choroby skóry o nieinfekcyjnym podłożu. Przebiega z powstawaniem bolesnych pęcherzy i nadżerek na wierzchnich warstwach skóry. W przypadku wyprysku potnicowego symetrycznie, głęboko osadzone, swędzące pęcherzyki zajmują gównie powierzchnię dłoni, zwłaszcza boczne powierzchnie drugiego i piątego palca, oraz podeszwy stóp. W większości chorują ludzie młodzi i w średnim wieku, choroba praktycznie nie występuje u dzieci.

Wyprysk potnicowy na stopach i dłoniach – jak wygląda?

Ta odmiana egzemy występuje głównie na dłoniach i stopach, a objawy to głęboko osadzone pęcherzyki o mocno napiętej pokrywie. Najbardziej charakterystyczny przebieg i cechy wyprysku potnicowego to:

• początkowo pacjent odczuwa świąd skóry dłoni i stóp niewiadomego pochodzenia
• następnie pojawiają się małe, mocno swędzące pęcherze z surowiczą treścią: najczęściej na bocznych powierzchniach palców, na wnętrzu dłoni, na podeszwach stóp, między palcami stóp
• pęcherze po jakimś czasie pękają, a w ich miejscu dochodzi do powstania bolesnych nadżerek
• wykwity nie występują na innych częściach ciała
• wykwity często są symetryczne
• przebieg choroby może być ostry lub przewlekły
• w najbardziej przewlekłych postaciach dominuje łuszczenie się i powstawanie pęknięć w skórze
• nierzadko dochodzi do wtórnego zakażenia bakteryjnego, treść surowicza pęcherzy staje się wówczas ropna

Przyczyny wyprysku potnicowego

Wyprysk potnicowy to dermatoza, której przyczyny nie są do końca jasne, jednak wielu specjalistów wskazuje na reakcje alergiczne bądź inne formy nadwrażliwości skóry, co wydaje się potwierdzać większy odsetek zachorowań u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry i innymi atopiami.  Pośród czynników mogących mieć związek z pojawieniem się choroby lub nasilaniem jej objawów wymienia się m.in.:

• zakażenia gronkowcami i innymi bakteriami ropnymi (potwierdzone dodatnimi testami skaryfikacyjnymi i śródskórnymi z antygenami tych drobnoustrojów)
• grzybica skóry i odległa reakcja alergiczna na obecność antygenów grzyba (tzw. odczyn idowy)
• atopia, w tym atopowe zapalenie skóry (AZS)
• alergie kontaktowe, szczególnie alergia na nikiel, kobalt, mieszanki zapachowe i diaminodifenylometan, a także alergia na metale przyjmowane doustnie, np. sole niklu w żywności
• alergie pokarmowe, w tym m.in. uczulenie na tuńczyka, ananasa, pomidory, czekoladę, kawę, niektóre przyprawy
• kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia (wyprysk kontaktowy niealergiczny) spowodowane np. przez mydła alkaliczne lub środki czyszczące
• przewlekły stres
• przyjmowanie niektórych leków (np. inhibitorów ACE)

Wyprysk potnicowy u dzieci i dorosłych

U dzieci ten typ dermatozy praktycznie nie występuje. Większość pacjentów z wypryskiem potnicowym to młodzi dorośli (20-30 lat) oraz osoby w średnim wieku, w równym stopniu chorują mężczyźni i kobiety. Nieznana jest częstość występowania tej choroby w Polsce – dane epidemiologiczne z krajów nordyckich wskazują na jeden przypadek na 5 tysięcy dorosłych, specjaliści jednak uważają, że dane te mogą być mocno niedoszacowane. Uważa się ponadto, że wyprysk potnicowy może częściej występować w ciepłym klimacie oraz wiosną i latem. 

>> Antybiotyk a słońce. Czy biorąc antybiotyk, można się opalać?

Wyprysk potnicowy a grzybica i inne choroby – diagnostyka

Wyprysk potnicowy, podobnie jak pozostałe egzemy, to dolegliwość, którą zdiagnozować może lekarz dermatolog. Specjalista przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad, uwzględniający m.in. występowanie różnego typu atopii i innych alergii, a także dokładnie obserwuje zmiany skórne na dłoniach lub stopach. Diagnostyka powinna wykluczyć inne dermatozy, przede wszystkim grzybicę dłoni i stóp (wyprysk potnicowy może jednak z nią współwystępować), łuszczycę krostkową, rumień wielopostaciowy (zmiany mogą się pojawić nie tylko na dłoniach i stopach, lecz także na błonach śluzowych), AZS, opryszczkę czy liszajec pęcherzowy. Wśród badań, które można wykonać dla wykluczenia innych chorób skóry są:

• badanie mikologiczne stóp (w przypadku zmian tylko na stopach)
• ocena histopatologiczna wycinka ze zmian skórnych
• testy płatkowe (najczęściej w przypadku zmian na dłoniach i w podejrzeniu alergii kontaktowej)
• testy prowokacji doustnej

Leczenie wyprysku potnicowego: maści, leki

Wyprysk potnicowy trudno się leczy, u części pacjentów choroba przechodzi w fazę przewlekłą z nasilonym łuszczeniem się i pękaniem skóry dłoni czy stóp. Stosuje się:

• przecinanie pęcherzy, osuszanie i odkażanie nadżerek za pomocą płynów (kąpiel w nadmanganianie potasu, okłady z fizjologicznego roztworu NaCl, roztworu azotanu srebra)
• miejscowo kremy, maści i aerozole z antybiotykami i kortykosteroidami
• doustne leki przeciwhistaminowe (łagodzące świąd) oraz leki immunomodulujące (zmniejszające aktywność układu immunologicznego w skórze)
• fototerapię PUVA
• jednoczesne leczenie przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne u pacjentów z współwystępującą grzybicą skóry oraz z nadkażeniami bakteryjnymi pęcherzyków
• maści bez recepty pomagające zredukować świąd oraz łagodzące podrażnienia i suchość skóry, np. maść aloesowa lub maść ichtiolowa, preparaty propolisowe

Wyprysk potnicowy – domowe sposoby

Pacjenci z wypryskiem potnicowym często otrzymują od dermatologa zalecenia postępowania domowego, by wzmocnić farmakoterapię i przynieść ulgę w okresach szczególnie nasilonych objawów. Pomóc może:

• stosowanie kremów barierowych i rękawiczek jako ochrony przed wilgocią i substancjami drażniącymi (ponieważ rękawiczki lateksowe i gumowe mogą zaostrzać objawy, wskazane jest stosowanie wodoodpornych rękawiczek wykonanych z materiału przyjaznego dla skóry)
• unikanie częstego mycia i dezynfekowania rąk
• nawilżanie skóry rąk i stóp
• unikanie gorąca i wilgoci (uważane za czynniki nasilające objawy)
• stosowanie pasty z sody oczyszczonej na wyprysk potnicowy (po konsultacji z lekarzem)

>> Kosmetyki dla alergików: balsamy do ciała, kremy nawilżające, emolienty, emulsje