Uczulenie na nikiel – objawy, jak leczyć alergię na nikiel?

Uczulenie na nikiel jest częstym zjawiskiem (szacuje się, że cierpi na nie nawet 18% mieszkańców Europy), a kontaktu z alergenem nie zawsze łatwo uniknąć, ponieważ nikiel występuje na przykład w metalowych guzikach, zegarkach, biżuterii. Uczulenie na nikiel daje na ogół objawy skórne: rumień, wysypkę, łuszczenie się naskórka. Co można na to poradzić?

Uczulenie na nikiel – co może wywołać reakcję alergiczną

Nikiel wykorzystywany jest przede wszystkim do produkcji stali nierdzewnej (zawartość niklu waha się w niej od 0,5 do nawet 30%). Uczulenie u osoby nadwrażliwej na nikiel mogą wywoływać:

• guziki jeansów i sprzączki pasków
• sztuczna biżuteria
• naczynia kuchenne, w tym przede wszystkim garnki i sztućce
• nożyczki, klucze, zegarki, oprawki okularów
• igły, szpilki, naparstki
• telefony i laptopy
• materiały dentystyczne, ortodontyczne, ortopedyczne oraz metalowe części używane w rekonstrukcjach chirurgicznych

Nikiel znajduje zastosowanie również w produkcji stopów stosowanych m.in. w:

• pojazdach mechanicznych
• narzędziach elektrycznych
• armaturze domowej
• obiegowych monetach (od 10 groszy do złotówki),
• posrebrzanej i pozłacanej biżuterii, jest też składnikiem (bądź zanieczyszczeniem) białego złota.

Ponadto nikiel w różnych stężeniach może występować również w:

• wodzie wodociągowej i gruntowej
• żywności, np. w twardych margarynach, gotowych zupach, konserwach mięsnych, rybnych i warzywno-owocowych, a także w podrobach, roślinach strączkowych, produktach zbożowych, niektórych serach, świeżych i mrożonych warzywach i owocach (np. wiśniach, kukurydzy), czekoladzie, kakao, kawie, herbacie, piwie, winie, sokach owocowych, koncentracie pomidorowym czy keczupie. 

Uczulenie na nikiel – objawy

Alergia na nikiel najczęściej objawia się jako alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (Ni-ACD), a symptomy w miejscu kontaktu z alergenem to:

• rumień
• wysypka
• pęcherze
• złuszczający się naskórek.

Zmianom skórnym towarzyszy zazwyczaj silny świąd, czasem pieczenie i ból. Reakcje alergiczne na nikiel mogą manifestować się z różnym natężeniem i dotyczyć różnych części ciała – w niektórych przypadkach wyprysk kontaktowy może obejmować dużą powierzchnię skóry i nadkażać bakteryjnie sączące się nadżerki pokryte strupami, u pacjenta może pojawić się też:

• alergiczne zapalenie spojówek
• nieżyt nosa
• astma oskrzelowa
• pokrzywka współistniejąca z objawami brzusznymi
• w skrajnych przypadkach – reakcja ogólnoustrojowa (wstrząs anafilaktyczny).

Czynniki ryzyka w alergii na nikiel

Uczulenie na nikiel może dotyczyć każdego człowieka, ale niektórzy są na to narażeni w większym stopniu. Do czynników ryzyka nadwrażliwości na nikiel zalicza się:

• płeć żeńska – kobiety częściej niż mężczyźni zgłaszają objawy alergii kontaktowej, symptomy mogą mieć u nich różne nasilenie w zależności od dnia cyklu miesiączkowego. Dodatkowym czynnikiem ryzyka u pań jest palenie papierosów;
• ekspozycja zawodowa – szacuje się, że około 25% osób uczulonych na nikiel to osoby narażone na kontakt z alergenem w miejscu pracy, najczęściej: kasjerzy, maszyniści, galwanizerzy, konserwatorzy szyn, salowe, sprzątaczki, fryzjerki, krawcowe;
• młody wiek – nikiel może uczulać nawet małe dzieci, wyprysk kontaktowy po kontakcie z przedmiotami zawierającymi ten pierwiastek obserwuje się nawet u kilkulatków;
• niedobory żelaza – osoby z anemią (niedokrwistością) częściej doświadczają objawów brzusznych, gdyż niski poziom żelaza w organizmie zwiększa wchłanianie niklu z pokarmu i wody.

>> Domowe testy diagnostyczne

Jak sprawdzić, czy to uczulenie na nikiel?

Pacjenci z uczuleniem na nikiel najczęściej zauważają u siebie wysypkę i świąd skóry w charakterystycznych miejscach na ciele: na szyi, palcach lub uszach (po kontakcie z biżuterią), na brzuchu (guzik od jeansów, sprzączka od paska) lub nadgarstku (zegarek). Zdarza się jednak, że pacjent nie ma pewności, co go uczula, lub objawy kliniczne są mylące, dlatego w każdym przypadku swoje podejrzenia trzeba skonsultować z lekarzem alergologiem.

Podstawowym testem wykrywającym alergię na nikiel jest test płatkowy – alergen nakłada się na skórę za pomocą nasączonego plastra i pozostawia na dwie doby. Reakcje skórne ocenia się po zdjęciu plastra, a potem również w kolejnych dobach. U pacjentów z rozpoznanym wypryskiem kontaktowym po zetknięciu z niklem czasami stosuje się również doustną próbę prowokacyjną pozwalającą ustalić, czy zagrożeniem może być też żywność oraz woda zawierająca ten pierwiastek.

Leczenie uczulenia na nikiel

Pacjenci z uczuleniem na nikiel powinni przede wszystkim unikać przedmiotów zawierających ten alergen. Konieczna jest rezygnacja ze sztucznej biżuterii, a czasami także z białego złota oraz szukanie bezpiecznej alternatywy dla zegarków, sztućców, domowych garnków i innych przedmiotów, które mogą być przyczyną dolegliwości. W przypadku osób narażonych na kontakt z alergenem w pracy pomocne może być noszenie rękawiczek ochronnych (np. kasjerzy), ale w wielu przypadkach pacjent ostatecznie zmuszony jest do przekwalifikowania się, by zachować zdrowie.

Uczulenie na nikiel – maść

W przypadku alergii na nikiel nie istnieje niestety leczenie przyczynowe, można jedynie łagodzić skutki uczulenia – objawy skórne leczy się objawowo miejscowymi dermokosmetykami, a w bardziej dokuczliwych zmianach również preparatami zawierającymi glikokortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny (leki o właściwościach immunomodulującyh i przeciwzapalnych, sprawdzających się również w terapii AZS). W niektórych przypadkach niezbędne może być włączenie antybiotyków (skutecznych w nadkażeniach bakteryjnych podrażnionej skóry), a przy uciążliwym świądzie pomocne mogą okazać się leki przeciwhistaminowe. 

>> Kosmetyki do skóry alergicznej i z AZS

Alergia na nikiel – dieta

Całkowite wyeliminowanie niklu z diety nie jest możliwe, gdyż pierwiastek ten znajduje się w większości produktów dostępnych w sklepach (produkty pochodzenia roślinnego zawierają go więcej niż te pochodzenia zwierzęcego). W przypadku potwierdzenia nadwrażliwości na nikiel konieczne jest jednak podjęcie starań ograniczenia jego obecności w codziennym jadłospisie. Pomoże w tym:

1. rezygnacja z naczyń i sztućców ze stali nierdzewnej (bezpieczne są kuchenne sprzęty z powłoką ceramiczną, szklane, emaliowane, silarganowe, żeliwne, z powłoką tytanową lub marmurową),
2. niedopuszczanie do rozwoju anemii (niski poziom żelaza w organizmie zwiększa wchłanianie niklu z pokarmu), w diecie nie powinno więc zabraknąć produktów bogatych w żelazo, np. podrobów, jaj, pietruszki, pestek dyni,
3. dbałość o wysoką podaż witaminy C, która hamuje wchłanianie niklu w przewodzie pokarmowym (np. owoce dzikiej róży, porzeczki, brukselka, pietruszka),
4. wyeliminowanie z listy zakupów konserw mięsnych, rybnych i owocowo-warzywnych oraz napojów w puszkach ze względu na wysokie ryzyko skażenia żywności niklem z opakowań,
5. unikanie żywności kumulującej nikiel, czyli: zbóż, w tym produktów pełnoziarnistych oraz płatków owsianych, wszystkich nasion i orzechów, zielonych warzyw liściastych (np. jarmuż), wszystkich roślin strączkowych (np. soja, soczewica, fasola), produktów zawierających kakao, niektórych ryb (łosoś, tuńczyk) i owoców morza, niektórych owoców (arbuzy, wiśnie, maliny, ananasy, figi, daktyle, śliwki)
6. kupowanie żywności z pewnego źródła, w tym warzyw i owoców z upraw ekologicznych, dokładne czytanie etykiet i zapoznawanie się ze składem  produktów spożywczych.

>> Uczulenie na wodę z kranu, z jeziora, morską – objawy, jak się myć?