Olejek goździkowy – właściwości. Dlaczego nie nadaje się do picia?

Olejek goździkowy – co to jest? 

Olejek goździkowy (Oleum caryophylli) to produkt otrzymywany z różnych gatunków goździkowców, najczęściej z goździkowca korzennego.  Jest to wiecznie zielone, wysokie drzewo rosnące w klimacie tropikalnym. Surowcem do produkcji olejku goździkowego są nierozwinięte pąki kwiatowe goździkowca – goździki, które pod skórką mają owalne zbiorniki olejowe. Po uciśnięciu trzonu z goździków wydobywa się olejek o charakterystycznym aromacie. Do produkcji olejku wykorzystuje się uszkodzone lub zanieczyszczone goździki, natomiast dorodne okazy stosuje się jako przyprawę. Najlepszej jakości olejek goździkowy uzyskuje się z goździków moluckich (pochodzących z indonezyjskich Wysp Moluckich, dawniej zwanych Goździkowymi), następnie zanzibarskich i singapurskich, najniższej jakości jest ten z goździków antylskich i gujańskich. Tańszy olejek otrzymuje się także z gałązek i liści goździkowca. 

Jak powstaje olejek z goździków? 

Proces pozyskiwania olejku goździkowego obejmuje kilka etapów: 

1. Goździki zbiera się z drzew tuż przed kwitnieniem, w okresie od sierpnia do lutego, gdyż wtedy jest w nich najwięcej olejku (od 19 do 25%). 

2. Pączki kwiatowe goździkowca poddaje się suszeniu – stają się wówczas brunatne. W takim stanie mogą być przechowywane nawet 2 lata. 

3. Wysuszone goździki rozdrabnia się. Do produkcji olejku wykorzystuje się uszkodzone lub zanieczyszczone goździki, natomiast dorodne okazy stosuje się jako przyprawę. 

4. Goździki poddaje się destylacji parą wodną przez 8 do 24 godzin. Jest to najczęstsza metoda pozyskiwania olejku goździkowego, choć można go również pozyskać w procesie ekstrakcji etanolem i dwutlenkiem węgla. 

>> Właściwości zdrowotne goździków

Olejek goździkowy – jak wygląda? 

• bezbarwny lub jasnożółty 

• ciemnieje podczas przechowywania 

• cięższy od wody 

• ma intensywny korzenny zapach 

• gorzki i palący w smaku 

Olejek goździkowy – właściwości 

Szacuje się, że olejek goździkowy może być mieszaniną ponad 100 związków chemicznych w różnych proporcjach. Skład olejku goździkowego i uwarunkowane nim właściwości uzależnione są od pochodzenia goździków, a także od okresu wegetacji roślin, temperatury i wilgotności powietrza podczas zbiorów, pory dnia zbiorów oraz okresu przechowywania goździków. Do najważniejszych składników olejku goździkowego zalicza się: 

• eugenol – główny składnik warunkujący właściwości lecznicze olejku goździkowego; występuje w ilości od 30 do 95%; poraża przewodnictwo nerwowe i wykazuje efekt znieczulający, a ponadto zwalcza drobnoustroje; 

• octan eugenylu – pochodna eugenolu występująca w ilości do 22% olejku; wraz z eugenolem odpowiada za korzenny, słodki, balsamiczno-owocowy zapach olejku; 

• wanilina – najbardziej popularny związek zapachowy, który pogłębia korzenny aromat olejku; 

• kariofilen – nadaje olejkowi drzewno-ziołowego aromatu; 

• pochodne krezolu, gwajakolu i metylogwajakolu – związki warunkujące ostry, drażniący zapach fenolowy. 

Działanie olejku goździkowego 

Właściwości lecznicze goździków opisywano już w czasach starożytnych. Trwające wiele lat badania nad olejkiem goździkowym pozwoliły stwierdzić, że wykazuje on działanie: 

• przeciwbakteryjne – hamuje rozwój lub zabija większość bakterii chorobotwórczych, m.in. Escherichia coli, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae oraz wielu bakterii powodujących choroby przyzębia 

• przeciwgrzybicze – eugenol zawarty w olejku jest wysoce aktywny wobec grzybów drożdżopodobnych, pleśniowych i dermatofitów 

• przeciwwirusowe i przeciwpasożytnicze 

• przeciwutleniające – zapobiega skutkom działania wolnych rodników 

• przeciwpadaczkowe – wykorzystywano go kiedyś w leczeniu epilepsji 

• przeciwbólowe 

• rozgrzewające 

• pobudzające trawienie 

• zwiększające koncentrację 

• rewitalizujące

Zastosowanie olejku z goździków  

Ze względu na liczne właściwości lecznicze i charakterystyczny aromat olejek goździkowy jest wykorzystywany:

• w stomatologii jako środek przeciwbólowy, składnik wypełnień tymczasowych w ubytkach zębowych (po zmieszaniu z tlenkiem cynku), składnik płynów i past do zębów zapobiegających próchnicy i chorobom dziąseł oraz preparatów zwalczających stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej; 

• w farmacji jest składnikiem preparatów wspomagających trawienie, zwiększających apetyt; 

• na skórę i bóle mięśni – rozcieńczony, nałożony miejscowo na skórę olejek goździkowy łagodzi świąd, a dzięki właściwościom antyseptycznym redukuje trądzik i wspomaga gojenie zmian skórnych. Masaże i kąpiele z dodatkiem rozcieńczonego olejku z goździków uśmierzają bóle reumatyczne i mięśniowe; 

• do inhalacji – inhalacje parowe przy użyciu rozcieńczonego olejku goździkowego pomagają zwalczać objawy infekcji górnych dróg oddechowych.  

Poza tym dzięki korzennemu zapachowi olejek goździkowy wykorzystywany jest do produkcji perfum i środków odstraszających komary. W przemyśle spożywczym służy do aromatyzowania potraw i zabezpieczania produktów spożywczych przed zepsuciem.

>> Olejek z oregano: jak bezpiecznie czerpać z jego właściwości?

Czy olejek goździkowy można pić? 

Olejek goździkowy nie nadaje się do picia – doustnie można go stosować w bardzo niewielkiej ilości i tylko po rozcieńczeniu. W formie nierozcieńczonej w ogóle nie nadaje się do spożycia – zagraża to zdrowiu i życiu! Spożycie wywołuje objawy zatrucia, takie jak uszkodzenie wątroby, pobudzenie psychoruchowe, utratę przytomności i śpiączkę. Chcąc wykorzystać właściwości goździkowca w problemach żołądkowo-jelitowych i przy braku apetytu, można pić napar z goździków – przyprawy.  

>> Złoto koloidalne: dlaczego nie nadaje się do picia? Jakie ma właściwości?

Jak stosować olejek goździkowy na ból zęba 

W warunkach domowych olejek goździkowy stosuje się najczęściej jako środek uśmierzający ból zębów, który pomaga dotrwać do wizyty w gabinecie stomatologicznym. Aby uśmierzyć ból zęba, należy nasączyć wacik lub patyczek kosmetyczny nierozcieńczonym olejkiem goździkowym, przyłożyć do bolącego zęba i przytrzymać kilka minut. Czynność tę można powtórzyć w miarę potrzeb. Należy uważać, aby nie nakładać czystego olejku goździkowego na błonę śluzową jamy ustnej czy dziąsła, ponieważ można w ten sposób wywołać ich podrażnienie, a nawet lekkie poparzenie.

Olejek goździkowy – środki ostrożności 

• Olejek goździkowy podany bezpośrednio na skórę w formie nierozcieńczonej może wywoływać reakcje alergiczne oraz podrażnienie. Dlatego zaleca się go aplikować po zmieszaniu z innym olejem roślinnym (np. oliwą z oliwek), olejkiem do masażu lub gliceryną, tak aby jego stężenie nie przekraczało 0,5%. 

• Stosowanie olejku goździkowego nie jest zalecane w okresie ciąży oraz karmienia piersią ani u dzieci.