Powiększona śledziona – przyczyny, objawy i leczenie. Jak rozpoznać powiększoną śledzionę?

Do czego służy nam śledziona?

Narząd ten jest zbudowany głównie z limfocytów i makrofagów i pełni funkcje filtrujące: wyłapuje i niszczy krążące we krwi patogeny, m.in. bakterie. Magazynuje również krew. Nie jest jednak niezbędna do życia – kiedy musi zostać usunięta, funkcje śledziony przejmują inne narządy. 

Powiększona śledziona, splenomegalia – jak to wyczuć?

Śledziona znajduje się w jamie brzusznej po lewej stronie, w pobliżu żołądka, pod łukiem żebrowym między 9. a 11. żebrem. Ma w przybliżeniu 4 na 7 na 12 cm przy masie około 150 g – można ją porównać do pięści. Śledziona przylega do lewej nerki, żołądka, ogona trzustki i okrężnicy. Gdy jej stan jest w normie, nie da się jej wyczuć przez powłoki brzuszne. O powiększonej śledzionie, czyli splenomegalii, mówimy wtedy, kiedy jest wyczuwalna w badaniu palpacyjnym jamy brzusznej (można ją wyczuć tuż pod żebrami) lub została wykryta podczas badania USG jamy brzusznej. 

Objawy powiększonej śledziony

Powiększona śledziona może początkowo nie dawać żadnych objawów. Jednak jeśli jest znacznie powiększona lub stale się powiększa, wywiera ucisk na tkanki i narządy sąsiednie, zaczynają więc pojawiać się:

• dolegliwości bólowe,
• nudności i wymioty,
• uczucie przepełnienia,
• ból pleców promieniujący w lewą stronę,
• ogólne zmęczenie,
• zgaga,
• utrata masy ciała,
• niedokrwistość,
• zwiększona podatność na infekcje,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• duszności. 

Objawów nie wolno bagatelizować – wymagają pogłębionej diagnostyki, na którą skierować może lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarz wyczuje także powiększenie śledziony w badaniu palpacyjnym. Jeśli została zdiagnozowana powiększona śledziona, a u pacjenta wystąpił nagły i ostry ból brzucha po lewej stronie, należy niezwłocznie udać się do szpitala lub wezwać karetkę, aby wykluczyć pęknięcie śledziony.

Przyczyny powiększonej śledziony

Splenomegalia śledziona (jeżeli powiększona jest również wątroba, mówi się o hepatosplenomegalii) może wynikać z różnych przyczyn takich jak: 

• infekcje wirusowe – m.in. cytomegalia lub mononukleoza zakaźna, 

• infekcje bakteryjne – m.in. dur brzuszny, 

• anemia hemolityczna, 

• małopłytkowość autoimmunologiczna, 

• zakrzepica, 

• zwężenie żyły wrotnej, 

• zakażenia pierwotniakami – m.in. toksoplazmoza, malaria (po podróży do regionów, gdzie występuje), 

• choroby spichrzeniowe – m.in. choroba Gauchera, Niemanna i Picka, mukopolisacharydoza, skrobiawica, 

• marskość wątroby, 

• białaczka (zwłóknienie szpiku lub białaczka szpikowa, a także białaczka limfatyczna), 

• chłoniaki, 

• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), 

• toczeń rumieniowaty układowy, 

• sarkoidoza, 

• ropień śledziony, 

• naczyniaki śledziony, 

• torbiel śledziony, 

• nowotwór śledziony (występuje rzadko, wśród objawów dodatkowych pojawiają się obrzęk węzłów chłonnych, gorączka i nocne poty, bóle kości i stawów, anemia, przewlekłe zmęczenie, częste siniaki nawet z powodu łagodnych urazów, ucisk w klatce piersiowej i kaszel). 

Śledziona może powiększać się także na skutek ilości zmagazynowanej krwi lub w reakcji na przyjmowanie niektórych leków.

Powiększona śledziona u dziecka

Powiększona śledziona może wystąpić także u dziecka. Do najczęstszych jej przyczyn zaliczane są:

• infekcje wirusowe – m. in. wirusem Epsteina - Barr (EBV), cytomegalowirusem (CMV), wirusowym zapaleniem wątroby, zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności HIV, 

• zakażenia bakteryjne (gruźlica, dur brzuszny i dury rzekome, bruceloza, podostre infekcyjne zapalenie wsierdzia, choroba kociego pazura), 

• zakażenia pierwotniakowe – m.in. babeszjoza, malarię, toksoplazmoza, schistosomatoza, leiszmanioza, 

• zakażenia grzybicze, 

• pasożyty. 

Do innych przyczyn powiększenia śledziony zaliczane są niedokrwistości hemolityczne wrodzone i nabyte (talasemia, niedokrwistość autoimmunohemolityczna, niedokrwistość w przebiegu konfliktu serologicznego, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, hemolityczna), a także nowotwory hematologiczne, takie jak białaczki i chłoniaki (ostra białaczka limfoblastyczna, ostra białaczka szpikowa, chłoniak Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze), toczeń rumieniowaty, RZS, w niektórych pierwotnych niedoborach odporności (np. w pospolitym zmiennym niedoborze odporności).

Powiększenie śledziony u dzieci może także wystąpić w konsekwencji nadciśnienia wrotnego w przebiegu marskości wątroby, zespołu Budda-Chiariego, niedrożności żyły wrotnej (zakrzep, zwężenie, jamistość wrodzona, ucisk przez węzły chłonne i guzy), niedrożności żyły śledzionowej (zakrzep, zwężenie, tętniak).

Diagnostyka powiększonej śledziony

W przypadku diagnostyki śledziony należy ustalić, jaka choroba odpowiada za splenomegalię. Podczas wizyty u lekarza POZ oceniana jest wielkość powiększonej śledziony, a także okolicznych węzłów chłonnych, obecność poszerzonych naczyń na skórze brzucha, obecność ewentualnych infekcji. Następie pacjent kierowany jest na badania dodatkowe: 

• morfologię krwi z biochemią, 

• USG jamy brzusznej z oceną wątroby i śledziony oraz oceną przepływu krwi w naczyniach krwionośnych znajdujących się w sąsiedztwie wątroby i śledziony.  

Dalsza diagnostyka uzależniona jest od najbardziej prawdopodobnej przyczyny powiększenia śledziony, ale wskazane będzie także wykonanie tomografii komputerowej i/lub rezonansu magnetycznego dla dokładnej oceny budowy narządu. Lekarz może skierować pacjenta także na biopsję szpiku. 

>> Tomografia komputerowa jamy brzusznej – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować