Gęsta krew – przyczyny, objawy trombofilii. Co zagęszcza krew?

Gęsta krew przy pobieraniu

Bardzo często sformułowanie „gęsta krew” można usłyszeć podczas pobierania krwi do badań. Pielęgniarka określa tak krew, która bardzo powoli spływa do próbówki. Taki stan nie oznacza choroby, ale wskazuje na odwodnienie. Dlatego zawsze przed pobraniem krwi, nawet jeśli ma być ono wykonywane na czczo, należy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu. Pomoże to podczas pobrania krwi, a także zapobiegnie ewentualnym omdleniom spowodowanym byciem na czczo i pobraniem.

>> Jak się nawodnić? Sposoby na dobrze nawodniony organizm

Gęsta krew – trombofilia

Trombofilia, czyli nadkrzepliwość krwi, to wrodzona lub nabyta predyspozycja do żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, a czasem także zakrzepicy tętniczej. Dochodzi wówczas do wzrostu produkcji trombiny, która odpowiada za krzepnięcie krwi, lub upośledzenia jej inaktywacji. 

Do trombofilii wrodzonych (uwarunkowanych genetycznie) zaliczamy:

• czynnik V Leiden, 

• wariant G20210A genu protrombiny,  

• niedobór białka C,  

• niedobór białka S,  

• niedobór antytrombiny,  

• część dysfibrynogenemii, 

• homozygotyczną postać homocystynurii.  

Szacuje się, że wrodzona trombofilia występuje u około 8 proc. ogólnej populacji. Najbardziej powszechna mutacja genetyczna dotyczy czynnika V Leiden, który dotyka od 3 do 7 proc. ogólnej populacji.

Do trombofilii nabytych zalicza się:

• zespół antyfosfolipifowy,  

• hiperhomocysteinemia,  

• zwiększone stężenie czynnika IX lub XI,  

• zwiększona aktywność czynnika VIII, 

• nabyta oporność na aktywowane białko C.  

Gęsta krew – zespół nadmiernej lepkości krwi

Gęstą krwią określa się także zespół nadmiernej lepkości krwi. Powstaje w wyniku zwiększonej liczby krwinek lub stężenia białek osocza, które „zagęszczają krew”. Może do niego dochodzić w przebiegu poważnych chorób: czerwienicy prawdziwej, czerwienicy wtórnej, niektórych białaczkach, makroglobulinemii Waldenströma czy w szpiczaku plazmocytowym. W razie zwiększonej liczby erytrocytów we krwi nie należy jednak od razu wpadać w panikę i podejrzewać czerwienicy prawdziwej. Zwiększona liczba erytrocytów występuje także przy odwodnieniu, we wrodzonych wadach serca czy u osób mieszkających na dużych wysokościach. Lepkość krwi jest też zawsze wyższa u osób z zespołem metabolicznym (czyli otyłością brzuszną, zdiagnozowaną insulinoopornością, dyslipidemią i nadciśnieniem tętniczym).

Objawy trombofilii. Jak rozpoznać „gęstą krew”?

Stan nadkrzepliwości krwi nie daje charakterystycznych objawów. Należy jednak mieć świadomość, że może on prowadzić do rozwoju zakrzepicy żył głębokich. Do jej objawów zaliczane są przede wszystkim ból nogi (łydki) podczas chodzenia i ucisku, obrzęk nóg, ocieplenie kończyny, a także poszerzenie powierzchownych żył, które nie ustępuje po uniesieniu kończyny do góry. Jeśli doszło do oderwania skrzepliny z żył i dostania się jej do płuc, mówimy o zatorowości płucnej, która objawia się dusznością, bólem w klatce piersiowej, kaszlem oraz utratą przytomności. Czasem też pojawia się krwioplucie.
Nadkrzepliwość krwi będąca wynikiem choroby genetycznej zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy zatok żylnych mózgu, żył jamy brzusznej i żył kończyn górnych oraz udaru mózgu. Czasami nadkrzepliwość sprzyja także problemom położniczym (nawracające poronienia, obumarcia wewnątrzmaciczne płodu, porody przedwczesne, stan przedrzucawkowy, niewydolność łożyska czy wewnątrzmaciczne zaburzenia wzrastania płodu). 

W przypadku zespołu nadmiernej lepkości krwi mogą pojawić się: bóle i zawroty głowy, szumy uszne, nagła głuchota, zaburzenia widzenia, oczopląs, zaburzenia świadomości, a także bolesny rumień kończyn oraz częste krwawienia z nosa i dziąseł.

Rozpoznanie trombofilii 

Aby zdiagnozować nadkrzepliwość krwi, wykonuje się badania laboratoryjne z próbki krwi. Należą do nich:

• aktywność antytrombiny,  

• aktywność białka C, 

• stężenie wolnego białka S, 

• oporność na aktywne białko C, 

• aktywność czynnika krzepnięcia VIII,  

• antykoagulant toczniowy,  

• przeciwciała antykardiolipinowe i przeciw β2 – glikoproteinie I, 

• badania genetyczne.  

Zbyt gęsta krew i zakrzepica mogą być pierwszymi objawami niektórych chorób autoimmunologicznych, dlatego zwykle zalecane jest wykonanie testów na wykrycie antykoagulantu toczniowego (grupa przeciwciał antyfosfolipidowych).

Leczenie gęstej krwi

W trakcie diagnostyki i leczenia nadkrzepliwości krwi bardzo ważny jest wywiad medyczny oraz nawyki żywieniowe i stosowane przez pacjenta używki. Niektóre choroby towarzyszące predysponują do występowania gęstej krwi. Leczenie uzależnione jest od zdiagnozowanej przyczyny nadkrzepliwości. 

• Leczenie mające na celu zmniejszenie lepkości krwi jest uzależnione od stanu pacjenta. W pierwszej kolejności zalecana jest regularna aktywność fizyczna, która poprawia przepływ krwi, a także sprzyja obniżeniu ciśnienia tętniczego oraz obniżeniu poziomu cholesterolu. Zaleca się zawsze rzucenie palenia. Wśród zaleceń dotyczących stylu życia pacjenta zaleca się także utrzymywanie prawidłowej masy ciała (lub osiągnięcie jej), obniżenie tłuszczu w diecie, a także picie przynajmniej 2 litrów wody dziennie. Zaleca się unikanie spożycia alkoholu, a także czarnej herbaty w nadmiarze, ponieważ mogą one zagęszczać krew.  
• W przypadku zakrzepicy terapia farmakologiczna obejmuje przyjmowanie leków zmniejszających agregację płytek krwi (np. kwas acetylosalicylowy), terapię przeciwzakrzepową heparyną lub doustnymi lekami (warfaryna, acenokumarol). U niektórych pacjentów konieczne jest leczenie substytucyjne białkiem C lub antytrombiną.
• W przypadku zdiagnozowania nowotworu krwi decyzję o leczeniu zawsze podejmuje lekarz. Czerwienica prawdziwa, czyli nowotwór krwi, jest chorobą nieuleczalną. Leczenie obejmuje próby zmniejszenia ryzyka komplikacji wynikających z niedokrwienia mięśnia sercowego lub innych tkanek obwodowych. Inne nowotwory krwi wymagają wdrożenia chemioterapii.  

>> Jak wzmocnić naczynia krwionośne? Tabletki, zioła