Likopen, czyli o walorach zdrowotnych przetworów pomidorowych. Co to jest likopen i jakie ma właściwości?

Likopen – co to jest

Likopen jest silnym przeciwutleniaczem z grupy karotenoidów – czerwonych, pomarańczowych i żółtych barwników występujących naturalnie w roślinach i odpowiadających za ich kolor. Nie wykształcamy likopenu w organizmie, musimy go dostarczać wraz z pożywieniem. Po wchłonięciu z jelit rozprowadzany jest do różnych tkanek, przy czym najwięcej likopenu znajduje się w wątrobie, jądrach, nadnerczach, gruczołach prostaty i tkance tłuszczowej. W mniejszych ilościach obecny jest również w nerkach, jajnikach, płucach i mózgu. Likopen przechodzi z krwi matki do mleka.

Właściwości zdrowotne likopenu

• Likopen, tak jak inne karotenoidy, działa neutralizująco na wolne rodniki. To inaczej reaktywne formy tlenu, atomy lub cząsteczki z niesparowanymi elektronami. Niewielka ich ilość w organizmie stymuluje transport glukozy do komórek, serotoniny do płytek krwi oraz pośredniczy w przekazywaniu sygnałów do komórek. Jednak gdy wolnych rodników jest za dużo, prowadzą do rozwoju tzw. stresu oksydacyjnego, który może być przyczyną chorób nowotworowych, miażdżycy, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego oraz chorób o podłożu zapalnym. Dietę bogatą w likopen zaleca się więc osobom, które ze względów genetycznych są bardziej narażone na wystąpienie chorób nowotworowych oraz palącym papierosy.
• Likopen jest związkiem o silnym działaniu przeciwutleniającym, przeciwzapalnym oraz stymulującym układ immunologiczny – działa także przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie.
• Do właściwości likopenu zaliczany jest także korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Likopen poprawia funkcjonowanie śródbłonka oraz powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszając tym samym ryzyko udaru mózgu lub zawału serca. Likopen zapobiega stanom zapalnym w obrębie naczyń krwionośnych, zwiększa elastyczność tętnic oraz normalizuje ciśnienie krwi.
• Dodatkowo obecność likopenu hamuje syntezę cholesterolu i pomaga w usuwaniu szkodliwego cholesterolu LDL z krwi.
• Likopen zwiększa także gęstość mineralną kości oraz podwyższa odporność skóry na działanie promieniowania UVA i UVB.
• Liczne badania wskazują także, że likopen ma wpływ na liczbę oraz aktywność plemników w nasieniu, przez co oddziałuje korzystnie na płodność.

Dieta bogata w likopen stanowi profilaktykę wielu chorób, zwłaszcza raka prostaty, raka jajnika, raka trzustki, raka żołądka, raka piersi, guza mózgu oraz chorób sercowo-naczyniowych.

>> Granat – bomba z przeciwutleniaczami

Gdzie jest najwięcej likopenu?

Likopen występuje naturalnie w roślinach – jest barwnikiem, więc znajdziemy go w czerwonych warzywach i owocach. W największych ilościach w pomidorach i przetworach pomidorowych, ale także w:

• papryce,
• arbuzach,
• grejpfrutach,
• papai,
• czerwonej kapuście,
• burakach,
• jagodach i borówkach.

>> Sok z buraków – jakie ma właściwości? Przepis na sok z buraka świeży i kiszony

Likopen w pomidorach

Obecność likopenu w pomidorach sprawia, że zaliczane są one do żywności prozdrowotnej, czyli takiej, której spożycie może istotnie wpływać na zdrowie i przyczyniać się do profilaktyki. Więcej substancji zawierają jednak przetwory pomidorowe niż surowe warzywa – obróbka termiczna i rozdrabnianie zwiększają ilość likopenu (a dokładnie jego biodostępność). Szacuje się, że na 100 gramów produktu znajdziemy*: 

•  od 38 do 49,3 mg likopenu – w koncentracie pomidorowym
• 45,90 mg – w pomidorach suszonych, 
• 28,80 mg – w przecierze pomidorowym,
• 21,80 mg – w passacie pomidorowej,

• 7,5 mg – w soku pomidorowym,  

*Podane dane są szacunkowe, wiele zależy od odmiany pomidorów, jakości gleby, nawodnienia itp.

Aby likopen dobrze się wchłaniał z pożywienia, należy połączyć go z tłuszczami, np. łyżeczką oliwy (likopen rozpuszcza się w tłuszczach). Z kolei dieta wysokobłonnikowa, picie alkoholu i palenie papierosów ograniczają wchłanianie likopenu. 

>> Syropy i soki: sok pomidorowy, sok z czarnego bzu, sok z aronii, sok z malin

Likopen w tabletkach jako suplement diety

W przemyśle farmaceutycznym i spożywczym likopen oznaczony jest symbolem E160d i stosuje się go jako dodatek do żywności poprawiający barwę produktu. Znajdziemy go w tej formie w sosach, przetworach, dżemach, marmoladach, a nawet w wędlinach. Likopen wykorzystywany jest także do produkcji suplementów diety oraz do produkcji kremów nawilżających.

>> Dermokosmetyki do twarzy, ciała i włosów

Czy likopen powoduje skutki uboczne?

W licznych badaniach nie stwierdzono, żeby likopen miał działanie mutagenne ani w żaden inny sposób szkodliwe dla organizmu. W przypadku spożywania likopenu w dużych ilościach może nastąpić zabarwienie skóry na pomarańczowo-czerwony kolor, wynikające z naturalnej barwy likopenu. Wiadomo natomiast, że dzienne spożycie likopenu powinno być wyższe niż 5-10 mg. Oznacza to, że wystarczy zjeść dziennie dwa pomidory. Należy też pamiętać, że likopen jest wrażliwy na działanie światła słonecznego, dlatego produkty bogate w ten związek powinny być przechowywane w ciemnych naczyniach.

Likopen a tarczyca

Nie ma dowodów naukowych na szkodliwość likopenu u pacjentów z niedoczynnością tarczycy. Jednak w przypadku chorób tego narządu warto skonsultować dietę z lekarzem. W przypadku zażywania suplementów z likopenem należy zapoznać się z ulotką informacyjną.  

>> Szkorbut – co to za choroba? Objawy to nie tylko zły stan skóry i wypadające zęby