Mizofonia – co to jest? Jakie są objawy nadwrażliwości na dźwięki?

Mizofonia – czy to choroba?

Mizofonia (z greckiego misos – nienawiść, fonia – dźwięk) nie jest chorobą ani sklasyfikowanym zaburzeniem, lecz rodzajem silnie obniżonej tolerancji na dźwięki. Część badaczy proponuje zaliczenie jej do grupy zaburzeń związanych z przetwarzaniem bodźców sensorycznych. Osoby z mizofonią nie doświadczają nieprzyjemnych doznań, słysząc wszystkie dźwięki – zazwyczaj są to odgłosy wydawane przez innych ludzi, takie jak mlaskanie, gryzienie, siorbanie, przełykanie, chrząkanie i inne.

Nie lubisz mlaskania? To jeszcze nie jest mizofonia

Mizofonia to coś więcej niż niechęć do odgłosów wydawanych przez innych. To bardzo silne obrzydzenie wywołujące napięcie mięśni, przyspieszenie tętna czy gwałtowne czerwienienie się skóry.

Osoby z mizofonią cierpią z powodu znienawidzonych dźwięków i za wszelką cenę starają się ich unikać – napastliwie domagając się ciszy lub zamykając się w domu i odcinając od innych ludzi.

Mizofonia – objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem mizofonii jest nieproporcjonalnie silna, często natychmiastowa reakcja emocjonalna i fizjologiczna na określone dźwięki. U większości mizofoników te skrajne emocje są odpowiedzią na odgłosy towarzyszące jedzeniu, a u części odrazę budzą inne powtarzalne dźwięki, nawet te stosunkowo ciche. Mizofonik może mieć alergię na następujące odgłosy:

• mlaskanie, przełykanie, gryzienie i inne dźwięki związane z jedzeniem,
• głośne oddychanie i chrapanie,
• pociąganie nosem, chrząkanie, cmokanie,
• chrzęst jedzenia (np. chrupanie chipsów, jabłka, marchewki),
• stukanie długopisem, klawiaturą komputera,
• stukanie obcasami podczas chodzenia,
• strzelanie palcami,
• płacz dziecka.

Osoby doświadczające mizofonii zazwyczaj reagują bardzo gwałtownie na znienawidzone dźwięki. Objawy, które mogą świadczyć o mizofonii, to np.:

• frustracja, złość, irytacja – pojawia się nagła chęć wyeliminowania źródła dźwięku, np. poproszenie (czasem wręcz zażądanie) o zaprzestanie danego zachowania lub gwałtowne wyjście z pomieszczenia, w którym przebywa inna osoba;
• niepokój lub lęki – dźwięk wywołuje uczucie zagrożenia przypominające atak paniki;
• dyskomfort fizyczny i objawy somatyczne – może pojawić się ucisk w klatce piersiowej, przyspieszone bicie serca, napięcie mięśniowe, bóle głowy, mdłości, podwyższona temperatura, uderzenia gorąca, zimne poty, niekontrolowane drżenie.

Na uwagę zasługuje skala tych reakcji i ich automatyczny charakter – osoby z mizofonią często same zauważają, że ich reakcje są nadmierne, jednak nie są w stanie ich zatrzymać. Z tego powodu nierzadko towarzyszy im wstyd, strach i poczucie winy. Jeśli objawy są bardzo nasilone i trwają długo, u mizofonika mogą pojawić się trudności w życiu społecznym: unikanie wspólnych posiłków, seansów kinowych i innych spotkań towarzyskich. Z biegiem czasu osoba z mizofonią może rozwinąć wtórne zaburzenia lękowe lub depresyjne.

>> Zespół lęku uogólnionego

Mizofonia – przyczyny problemu

Mizofonią w zależności od objawów zajmują się specjaliści z różnych dziedzin medycyny, takich jak audiologia, otolaryngologia, neurologia czy psychiatria. Podłoże zaburzenia jest wieloczynnikowe i wciąż jeszcze nie do końca zrozumiałe.

• Neurologiczne badania obrazowe sugerują zwiększoną aktywność niektórych obszarów mózgu w reakcji na określone bodźce dźwiękowe – chodzi przede wszystkim o struktury związane z procesami emocjonalnymi, takimi jak ciało migdałowate, kora wyspy czy kora przedczołowa.
• Z psychologicznego punktu widzenia znaczenie mogą mieć utrwalone wzorce myślowe i przekonania związane z konkretnymi dźwiękami. Wielu pacjentów z mizofonią wskazuje, że problem często nasila się w sytuacjach stresowych i przy przeciążeniu emocjonalnym.
• Istnieją przesłanki, że pewne predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia mizofonii u osób spokrewnionych (badania nad bliźniętami jednojajowymi wskazują, że rodzeństwo może w podobnym stopniu reagować negatywnie na określone dźwięki, co może mieć podłoże w zbliżonej strukturze mózgu oraz w funkcjonowaniu układu nerwowego)
• Audiolodzy mizofonię zaliczają do szerszej grupy zaburzeń przetwarzania dźwięków, w skład których wchodzą także hiperakuzja (nadwrażliwość na głośne dźwięki) i fonofobia (lęk przed określonymi dźwiękami). W większości przypadków u osób z mizofonią standardowe badania słuchu nie wykazują nieprawidłowości w zakresie progu słyszenia, a do rozwoju mizofonii może przyczyniać się nieprawidłowa filtracja bodźców słuchowych oraz wzmożona uwaga nakierowana na wybrane dźwięki, powodująca nadmierną aktywację układu limbicznego.
• Psychiatrzy zauważają, że w rodzinach, w których występują zaburzenia lękowe, depresyjne czy obsesyjno-kompulsyjne, zwiększa się podatność na różnego rodzaju nadwrażliwości sensoryczne, w tym mizofonia. Mizofonia może być też powiązana z innymi zaburzeniami, zwłaszcza z ADHD, spektrum autyzmu, OCD, zespołem Tourette’a.

Mizofonia u dzieci – jak rozpoznać problem?

Mizofonia u małych dzieci bywa trudna do wykrycia, gdyż niektóre zachowania (np. złość czy niepokój przy głośnych lub powtarzalnych dźwiękach) można łatwo pomylić z typowymi reakcjami rozwojowymi lub obniżonym nastrojem. W przypadku nastolatków nierozpoznana i nierozumiana mizofonia często prowadzi do konfliktów rodzinnych i towarzyskich. Jak rozpoznać objawy mizofonii u swojego dziecka?

• Skrajne rozdrażnienie przy dźwiękach jedzenia (płacz, krzyk, bicie, rzucanie rzeczami),
• unikanie posiłków przy wspólnym stole albo zakrywanie uszu w towarzystwie jedzących osób,
• silna reakcja emocjonalna na dźwięk pisania, stukania ołówkiem, szurania krzesłem – zwłaszcza w sali lekcyjnej, gdzie trudno o eliminację tych dźwięków,
• wycofanie społeczne – dziecko może trzymać się z dala od grupy, boi się grupowych aktywności, w których pojawiają się drażniące dźwięki, nie chce jeść obiadów w stołówce lub jest podczas nich agresywne wobec do innych dzieci,
• w przypadku nastolatków – możliwe samookaleczanie się w reakcji na drażniące dźwięki (szczypanie się, drapanie, gryzienie się, wyrywanie włosów).

Zdiagnozowanie mizofonii u najmłodszych wymaga współpracy psychologa dziecięcego, pedagoga, zazwyczaj też audiologa lub otolaryngologa. Wsparcie dziecka z mizofonią opiera się przede wszystkim na dostosowaniu otoczenia i nauce strategii radzenia sobie z niepożądanymi dźwiękami (dobrym rozwiązaniem są np. słuchawki wyciszające noszone w domu i podczas przerw w szkole). Dzieci z mizofonią, której towarzyszą silne reakcje lękowe czy agresja, mogą skorzystać z psychoterapii w nurcie poznawczo-behawioralnym.

>> Jak rozpoznać objawy ADHD u dziecka?

Mizofonia – jak leczyć nadwrażliwość na dźwięki?

Niestety nie istnieje żaden lek, dzięki któremu mizofonicy staliby się niewrażliwi na znienawidzone dźwięki. Nie oznacza to jednak, że nie można im pomóc. Choć wciąż brakuje oficjalnych wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych w międzynarodowych klasyfikacjach chorób (DSM, ICD), coraz więcej badań i praktyk klinicznych pozwala wskazać terapie i strategie, które przynoszą korzyści w leczeniu mizofonii:

• formy psychoterapii (m.in. terapia poznawczo-behawioralna) – pozwalają pacjentowi na zrozumienie mechanizmu reakcji mizofonicznej, rozpoznaniu jej na początku trwania i modyfikacji automatycznych myśli wyzwalających negatywne emocje;
• leczenie w gabinetach audiologicznych – tzw. metoda przekwalifikowania szumów usznych opracowana dla osób z szumami, bywa stosowany przy zmniejszonej tolerancji na dźwięki, a jego celem jest odwrażliwianie układu słuchowego na bodźce wywołujące nieprzyjemne reakcje;
• urządzenia maskujące i słuchawki wyciszające – pomocne w niektórych sytuacjach (np. w biurze, szkole, komunikacji miejskiej, stołówce);
• leki i wsparcie farmakologiczne – farmakoterapia bywa rozważana w sytuacjach współwystępowania zaburzeń lękowych, depresyjnych lub obsesyjno-kompulsywnych. Wówczas możliwe jest krótkotrwałe stosowanie leków przeciwlękowych, przeciwdepresyjnych i innych.

>> Konsultacje z psychiatrą w Centrach Medycznych Świat Zdrowia

Mizofonia – jak sobie radzić na co dzień?

• Stworzenie przyjaznej akustyki w domu – stosowanie w przestrzeni domowej miękkich materiałów (dywany, zasłony, obicia ścian), które pochłaniają część dźwięków.
• Stosowanie słuchawek wyciszających – przydatnych zarówno w warunkach pracy biurowej lub podczas podróży komunikacją miejską, jak i w miejscach „trudnych” dla mizofonika, czyli np. w restauracjach i stołówkach.
• Korzystanie z aplikacji dźwiękowych – aplikacje na telefon z tzw. białym szumem lub dźwiękami natury pomagają zniwelować dominujący bodziec i odwracają od niego uwagę.
• Ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe – krótkie sesje ćwiczeń oddechowych (np. oddychanie przeponowe, box breathing) pomagają odzyskać spokój w chwilach, gdy dźwięk staje się nieznośny.
• Szukanie wsparcia w bliskim otoczeniu – pomocna może być rozmowa z bliskimi i wyjaśnienie im, na czym polega mizofonia i jak się objawia. Pomaga to uniknąć nieporozumień i konfliktów.
• Uczestnictwo w grupach wsparcia – daje poczucie wspólnoty i zrozumienia, obniżając poziom stresu i wstydu. Pozwala również wymieniać się praktycznymi wskazówkami na radzenie sobie z problemem.

>> Jak się uspokoić? Metody relaksacyjne, leki i zioła na uspokojenie