Ból brzucha w ciąży – w I, II i III trymestrze. O czym świadczy?

Ból brzucha w ciąży – możliwe przyczyny

W ciąży ból brzucha może występować już od pierwszego trymestru i utrzymywać się całą ciążę. To rzadka, ale możliwa sytuacja, wynikająca z przyczyn fizjologicznych – powiększająca się macica powoduje dyskomfort pacjentki. Wśród możliwych przyczyn bólu brzucha należy wymienić także:

• zatrucia pokarmowe,
• zaparcia,
• zgagę,
• choroby ciężarnej, jak zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie trzustki, kamienie nerkowe, zapalenie pęcherza (w ciąży często przebiegające bezobjawowo, dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań moczu).

Za ból podbrzusza oraz wzgórka łonowego może być z kolei odpowiedzialne rozejście się spojenia łonowego.

Żadnych dolegliwości bólowych nie powinno się bagatelizować, zawsze warto porozmawiać o nich podczas wizyty lekarskiej.

Ból brzucha w I trymestrze ciąży

W pierwszym trymestrze ciąży ból brzucha może pojawić się już na samym początku, a dokładnie między 6. a 12. dniem od zapłodnienia. Jest to na ogół termin spodziewanej miesiączki, a bóle mogą przypominać te zwiastujące okres. Wiele kobiet nie wie jeszcze, że doszło do zapłodnienia. Zagnieżdżaniu zarodka w macicy może towarzyszyć lekkie plamienie, co jest sytuacją fizjologiczną (tzw. implantacja).
W pierwszym trymestrze ciąży ból brzucha ma związek na ogół ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety. Zwiększa się ciśnienie w jamie brzusznej, macica stopniowo się powiększa, kobieta może odczuwać dodatkowo nadmierną senność oraz mdłości.

• Silny ból brzucha i przedłużające się krwawienie mogą sugerować rozwój ciąży pozamacicznej. Ginekolog jest w stanie określić, czy doszło do rozwoju patologii poprzez wykonanie USG przezpochwowego.
• Powodem do niepokoju oraz pilnej konsultacji medycznej powinna być także sytuacja, w której kobieta odczuwa skurcze brzucha lub doszło do krwawienia. Może to wskazywać na to, że doszło do poronienia.

Ból brzucha w II trymestrze ciąży

Drugi trymestr ciąży to czas, kiedy macica powiększa się wraz z intensywnym rozwojem płodu. Powoduje to powiększenie obwodu brzucha oraz ucisk na narządy wewnętrzne. Mogą pojawić się zaparcia (powiązane ze wzrostem stężenia progesteronu w organizmie), zgaga, uczucie parcia na pęcherz. Ma to właśnie związek z uciskiem macicy.
W drugim trymestrze, mniej więcej od 20. tygodnia ciąży, zaczynają być odczuwalne ruchy dziecka, co może powodować dodatkowy dyskomfort. Powiększają się także piersi, co w połączeniu z przyrostem masy i dużym brzuchem może powodować bóle kręgosłupa promieniujące do brzucha.
Bardzo często kobiety odczuwają także ciągnięcie w pachwinach lub ból wzgórka łonowego, co może wskazywać na rozejście się spojenia łonowego. Jest to naturalny stan, za który odpowiadają hormony, głównie relaksyna, mający przygotować organizm do porodu naturalnego. Ból wzgórka łonowego może nasilać się przy chodzeniu lub podnoszeniu nóg do góry.

• Nasilanie się dolegliwości może być wskazaniem do wizyty u fizjoterapeuty uroginekologicznego, który wykona badanie USG  pomagające określić wielkość szpary między kośćmi łonowymi, a także zaleci odpowiednie ćwiczenia mające złagodzić dolegliwości bólowe.
• Silny ból brzucha w II trymestrze ciąży nie powinien być bagatelizowany, ponieważ może wskazywać na rozwój powikłań, mianowicie na stan przedrzucawkowy lub odklejające się łożysko.

Ból brzucha w ciąży wywołany stanem przedrzucawkowym

O wystąpieniu stanu przedrzucawkowego, inaczej gestozy, można mówić, kiedy u kobiety po 20. tygodniu ciąży wzrasta ciśnienie tętnicze, które do tej pory było prawidłowe, i występuje jeden z objawów:

• białkomocz,
• ostre uszkodzenie nerek,
• powikłania wątrobowe,
• małopłytkowość,
• powikłania neurologiczne (najczęściej zaburzenia widzenia oraz silny ból głowy),
• nieprawidłowości w rozwoju płodu, np. nieprawidłowe przepływy w badaniu USG.

Stan przedrzucawkowy ma prawdopodobnie związek z zaburzeniami czynności łożyska. Może prowadzić do poważnego powikłania, jakim jest rzucawka – napad drgawek lub śpiączka u ciężarnej. Rzucawka wymaga natychmiastowego zakończenia ciąży. Stan przedrzucawkowy leczy się w zależności od wieku ciąży oraz stanu kobiety, a dolegliwości ustępują wraz z porodem.

Ból brzucha w ciąży przez odklejenie się łożyska

Fizjologicznie łożysko powinno odkleić się dopiero w trzecim etapie porodu, po wypchnięciu dziecka przez kanał rodny. Jest narządem tymczasowym, wykształcającym się około 12. tygodnia ciąży. Razem z pępowiną zapewnia łączność organizmu płodu i matki, umożliwiając odżywianie, dotlenianie oraz usuwanie zbędnych produktów przemiany materii płodu. Przedwczesne odklejenie się łożyska objawia się silnym bólem brzucha oraz towarzyszącymi temu skurczami, nieprawidłowym tętnem u płodu oraz pojawiającym się krwawieniem z pochwy (jednak krwawienie nie zawsze występuje). Oddzielenie się łożyska jest stanem zagrażającym życiu kobiety i dziecka, wymaga pilnej interwencji medycznej. Do przyczyn odklejenia łożyska zaliczane są:

• wiek matki powyżej 35. roku życia,
• krótka pępowina,
• stosowanie używek w ciąży,
• nadciśnienie tętnicze lub stan przedrzucawkowy,
• ciąża mnoga,
• występowanie mięśniaków macicy,
• przedwczesne oddzielenie się łożyska w poprzedniej ciąży,
• uraz brzucha, 
• nieprawidłowości w budowie macicy.

Ból brzucha w III trymestrze ciąży

W trzecim trymestrze ciąży pojawiają się tzw. skurcze Braxtona-Hicksa (mogą się pojawić już od 20. tygodnia ciąży). Ich zadaniem jest przygotować macicę do porodu poprzez napinanie mięśni. Skurczom mogą towarzyszyć dolegliwości bólowe, a wraz ze zbliżającym się terminem porodu mogą być coraz dłuższe i trwać nawet kilka minut. Na początku 9. miesiąca ciąży u większości kobiet pojawiają się tzw. skurcze przepowiadające, którym może towarzyszyćból i twardnienie brzucha. Są one dużo wyraźniejsze niż skurcze Braxtona-Hicksa, ale też nie są ciągłe. To skurcze, które pojawiają się raz na jakiś czas.
Dodatkowo ból brzucha w III trymestrze ciąży może być efektem coraz większej męczliwości oraz znacznego rozmiaru brzucha. Organizm jest bardzo obciążony zwiększającym się ciężarem, potęgują się także inne dolegliwości, jak zgaga czy zaparcia. Czasem ból brzucha może wynikać z trudności z wypróżnianiem się i uczucia pełności. W III trymestrze ciąży oprócz bólu brzucha może pojawić się także ból kręgosłupa w okolicy lędźwiowej.

• Silny ból brzucha w III trymestrze ciąży może mieć związek z rozwijającymi się chorobami u ciężarnej, np. niedrożnością jelit, kamieniami nerkowymi, zakażeniem pęcherza moczowego oraz wspomnianym już stanem przedrzucawkowym albo odklejaniem łożyska.
• Należy być także czujnym na możliwość ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, które w ciąży może być niebezpieczne – objawia się silnym bólem brzucha po prawej stronie, gorączką i nudnościami. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego wymaga operacji.

>> Zapalenie wyrostka robaczkowego – jaki test przeprowadza lekarz, jak rozpoznać objawy?

Ból a kłucie w brzuchu w ciąży

Wiele ciężarnych odczuwa w ciąży kłucie brzucha lub podbrzusza. Najczęściej ma to związek z rozciąganiem się macicy lub uciskiem macicy na układ pokarmowy. Kłucie w brzuchu, jeśli jest sporadyczne i przemijające, nie stanowi powodu do niepokoju.

Kiedy z bólem brzucha w ciąży pójść do lekarza?

Ponieważ ciąża jest szczególnym stanem w życiu kobiety, tak naprawdę zalecane jest każdorazowe skonsultowanie swoich obaw z lekarzem. Przyszła mama powinna pamiętać, że kobiecie w ciąży lekarz nie może odmówić przyjęcia, nawet jeśli nie jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym. Gdy ból brzucha w ciąży jest powodem silnego stresu, należy jechać do najbliższego oddziału ginekologiczno-położniczego. 

Silny ból brzucha połączony z drętwieniem, plamieniem, krwawieniem, ogólnym złym samopoczuciem, gorączką, skurczami, twardnieniem brzucha, brakiem odczuwania ruchów płodu są wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem.

Co na ból brzucha w ciąży?

Silny ból brzucha powinien zostać omówiony z lekarzem. Natomiast delikatny ból można próbować łagodzić, stosując domowe sposoby. Należą do nich przede wszystkim relaks i odpoczynek (także ciepłe kąpiele). Stres i duża aktywność fizyczna mogą nasilać dolegliwości bólowe, dlatego odpoczynek w ciąży zawsze jest wskazany. 

W przypadku, kiedy ból powodują zaparcia, należy próbować walczyć z nimi dietą – zalecane jest picie dużych ilości wody, stosowanie diety lekkostrawnej oraz bogatej w produkty przyspieszające przemianę materii (kiszonki, suszone śliwki, morele). W przypadku zgagi należy unikać tłustych potraw oraz najadania się na noc. Przyjmowanie preparatów na zgagę nie jest wskazane w ciąży. Ciężarna na własną rękę nie powinna też przyjmować żadnych środków przeciwbólowych ani przeczyszczających.

Po 36. tygodniu ciąży regularne występowanie skurczów może wskazywać na rozpoczęcie się porodu. W tej sytuacji należy udać się do szpitala, gdzie zostanie wykonane KTG oraz badanie lekarskie mające ocenić, czy doszło już do rozwarcia szyjki macicy.

Ból brzucha w ciąży przy zatruciu pokarmowym

Ból brzucha, biegunka, nudności i wymioty oraz gorączka mogą wskazywać na zatrucie pokarmowe. W przypadku lekkiego zatrucia należy leczyć je poprzez uzupełnianie płynów oraz stosowanie ziołowych naparów (np. z mięty, lipy lub rumianku). Natomiast kiedy zatrucie jest ostre, należy udać się do szpitala. Na ogół zatrucia pokarmowe nie są groźne dla dziecka, należy jednak zadbać o prawidłowe nawodnienie, a w przypadku silnej biegunki lub wymiotów jedyną skuteczną opcją nawadniania będzie kroplówka.

>> Kalendarz ciąży Apteline - wszystko o zdrowiu przyszłej mamy