Zadławienie i zachłyśnięcie – jaka powinna być pierwsza pomoc?

Zadławienie i zachłyśnięcie – definicja

W medycynie mianem zadławienia określamy ciało obce w drogach oddechowych (mechanizm korka w drogach oddechowych). Jeśli mówimy o zachłyśnięciu, chodzi o obecność płynu w drogach oddechowych (skurcz dróg oddechowych, które są niedrożne). Nie zawsze jednak wiemy, czy ktoś zadławił się płynem czy pokarmem, i do samego działania ratunkowego ta wiedza nie jest nam potrzebna. Zarówno zadławienie, jak i zachłyśnięcie stanowi bowiem zagrożenie i wymaga natychmiastowej reakcji. Działanie jednak w obu przypadkach jest identyczne.

Ryzyko zadławienia u dzieci

Zadławieniom najczęściej ulegają dzieci. Nieuważne jedzenie, przetrzymywanie jedzenia w ustach czy w ogóle bieganie z jedzeniem stanowią duże ryzyko wystąpienia niedrożności lub skurczu dróg oddechowych.

Ważny czas reakcji – kiedy dzwonić po pomoc?

W zadławieniach bardzo ważny jest czas. Jeżeli jesteśmy sami z poszkodowanym, powinniśmy najpierw działać, a dopiero potem wezwać pogotowie ratunkowe. Jeżeli jest więcej świadków zdarzenia, jedni ratują, pozostali wzywają pomoc.

Zadławienia i zachłyśnięcia – pierwsza pomoc

1. Wyjęcie jedzenia

Jeżeli pokarm wystaje z ust, możemy go wyciągnąć. W innym wypadku odradza się wkładanie palców do ust duszącego się.

2. Zachęcanie do efektywnego kaszlu i uderzanie w plecy

Najmniej inwazyjnym działaniem jest uderzanie w plecy oraz zachęcanie do mocnego kaszlu (jeśli człowiek może kaszleć, zakładamy, że jeszcze nie jest tak źle). To najczęściej wyczerpuje działanie ratunkowe – zadławiona osoba zaczyna oddychać i mówić. 

Pilnując, asekurując poszkodowanego, zachęcamy do kaszlu i uderzamy go w plecy między łopatkami – mocno płasko ułożoną dłonią, uderzenie za uderzeniem, tak długo, aż pojawi się wydolny oddech, głos lub pojawią się świsty i brak solidnego efektywnego kaszlu. Te ostatnie objawy będą sugerowały, że powinniśmy przejść dalej, ponieważ rozpoznaliśmy kaszel nieefektywny, a nasze działania nie przyniosły efektu.

3. Manewr Heimlicha

Kiedy usłyszymy świsty, człowiek przestanie wypowiadać słowa, powinniśmy zastosować manewr Heimlicha. To działanie bardziej inwazyjne, zalecane zawsze wtedy, kiedy zachęcanie do kaszlu i poklepywanie w plecy nie przyniosło efektu. Również jeżeli w następstwie kaszlu efektywnego pacjent zaczyna sinieć, przestaje mówić, nie ma już sił kaszleć, należy zastosować manewr Heimlicha.

• Jak wykonać manewr Heimlicha

Z uderzeń międzyłopatkowych przechodzimy do ucisków nadbrzusza. O ile uderzenia nie są skomplikowane, o tyle uciśnięcia są trudniejsze do wykonania. Duszący się pacjent zazwyczaj jest pochylony do przodu, często opiera się o stół bądź krzesło. Nie powinniśmy siłować się z poszkodowanym i prostować go na siłę, by było nam wygodnie, tylko dostosowujemy się do niego i pochylamy, by sięgnąć jego brzucha.

Zaciskając pięść, kierujemy ją kciukiem w kierunku brzucha – prawidłowym miejscem ułożenia naszej pięści są okolice nad pępkiem. Następnie drugą dłonią, obejmując poszkodowanego, szybko i dynamicznie dociskamy naszą pięść ku górze – w kierunku przepony poszkodowanego. Tym działaniem próbujemy wykorzystać struktury w jamie brzusznej, by przesunąć ciało obce ruchem powietrza wyżej i wydostać je z dróg oddechowych.

Prawidłowy schemat to 5 uciśnięć nadbrzusza, 5 uderzeń między łopatki, 5 uciśnięć nadbrzusza, 5 uderzeń między łopatki i tak w kółko. Działamy tak do uzyskania pozytywnego efektu, czyli możliwości samodzielnego oddychania bądź utraty przytomności i osunięcia się na ziemię.

4. Działanie w przypadku utraty przytomności przez poszkodowanego

Jeżeli manewry ratunkowe nie przyniosłoby efektu i poszkodowany straciłby przytomność, należy ocenić oddech. Obecność oddechu będzie wskazywała na pacjenta nieprzytomnego oddychającego, którego trzeba ułożyć na boku i wezwać pomoc. Jeżeli stwierdzilibyśmy brak oddechu, należy powiadomić o tym dyspozytora oraz rozpocząć działania ratunkowe na poziomie instrukcji dyspozytora 999.

Zadławienie, zachłyśnięcie u kobiet w ciąży i osób otyłych

U kobiet w ciąży oraz osób otyłych zamiast ucisków nadbrzusza możemy wykonać podobne uciski klatki piersiowej. Obejmując osobę od tyłu, szybko, dynamicznie staramy się ucisnąć klatkę piersiową. Następnie pięć razy uderzamy między łopatki. Jeśli nie jesteśmy w stanie objąć poszkodowanego, działania ratunkowe powinny zmierzać do jak najbardziej efektywnych uderzeń między łopatki.

>> Sylwestrowa pierwsza pomoc

Zadławienie i zachłyśnięcie u leżącego

Jeżeli pacjent upadnie i będzie dusił się na podłodze, na czworaka, również staramy się działać dalej. Dostosowujemy się do ciała poszkodowanego i uderzamy 5 razy między łopatki oraz 5 razy uciskamy nadbrzusze.

>> Zawał serca – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc. Czy zawał serca boli?

Zadławienie u dziecka

Z dziećmi postępujemy ostrożniej, ale jednak też prowadzimy działania ratunkowe w określony sposób. Przy mniejszych dzieciach zmieniamy po prostu pozycję naszego ciała, by dostosować się do wzrostu dziecka, i również zastosować uderzenia między łopatki i uciśnięcia nadbrzusza (możemy na przykład usiąść na krześle). Jeżeli będą to jeszcze mniejsze dzieci, na przykład trzy-, czterolatek, możemy uklęknąć na kolana i pochylić się jeszcze niżej. Siła uderzeń i ucisków powinna być dostosowana do sytuacji oraz do wielkości dziecka.

Zadławienia u niemowląt

Działań na poziomie manewru Heimlicha nie możemy wykonywać u dzieci do pierwszego roku życia. Tu stosujemy zmodyfikowany manewr, układając na ręce dziecko głową w dół, przytrzymując ręką żuchwę, uderzamy między łopatki 5 razy, a następnie, przewracając dziecko na drugą stronę, plecami do dołu a klatką piersiową do góry, pięć razy uciskamy dwoma palcami klatkę piersiową. Każdorazowo trzeba pilnować, by ciało dziecka było skierowane ku dołowi. Czynność powtarzamy do uzyskania efektu, to jest płaczu. 

Postępowanie po udzieleniu pierwszej pomocy zadławionemu

Po zadławieniu warto w szpitalnym oddziale ratunkowym wykonać diagnostykę, szczególnie jeżeli manewr Heimlicha wykonywany był bardzo dynamicznie. 

Bardzo dobrym pomysłem jest przejście kursu pierwszej pomocy, który przygotuje nas na takie wydarzenie.

Pierwsza pomoc przy zadławieniu i zachłyśnięciu – czego nie robić

Również kiepskim pomysłem, w szczególności u małych dzieci, jest podnoszenie ich do góry nogami i wytrząsanie ciała obcego z dróg oddechowych. Podnoszenie rąk do góry nie ma żadnych naukowych podstaw.

>> Pierwsza pomoc – najczęściej popełniane błędy