Swędząca wysypka na ciele u dorosłego i dziecka – co oznacza?

Wysypka nie zawsze musi być swędząca

Wysypka (inaczej osutka, wykwit) to zmiana mogąca występować na skórze, błonach śluzowych jamy ustnej, na narządach płciowych. Może przybierać formę plam, grudek, krostek lub bąbli, mieć charakter pokrzywki albo nadmiernego rogowacenia skóry. Wysypki występują na konkretnym obszarze ciała, np. w zgięciu łokci, na twarzy, ale obejmują też większą powierzchnię skóry (wysypka rozlana o nieregularnym kształcie). Nie każdej wysypce towarzyszy świąd skóry, jednak zdarza się często.

Swędząca wysypka na ciele – przyczyny

Najczęstsze przyczyny wysypki ze świądem to alergia - wysypka jest reakcją na kontakt z alergenem – lub choroba zakaźna o podłożu wirusowym (jak odra, ospa) lub bakteryjnym (np. szkarlatyna).

Wysypka alergiczna będąca objawem alergii pokarmowej lub kontaktowej może powstać w kontakcie z różnymi czynnikami, jak:

• substancje chemiczne – leki (nadwrażliwość na substancje czynne i/lub pomocnicze), kosmetyki, chemia gospodarcza, detergenty (mydła, środki do prania), wyroby gumowe i lateksowe, niektóre metale, np. nikiel, chlor (np. wysypka po basenie)
• środowisko – nadwrażliwość na światło, tzw. fotodermatoza (alergia na słońce, czyli swędząca wysypka od słońca)
• rośliny – trujący bluszcz, sumak, barszcz Sosnowskiego (fitofotodermatoza, gdzie oprócz czynnika roślinnego istotne znaczenie ma promieniowanie słoneczne)
• owady – ukąszenie i/lub użądlenie i związana z nim alergia na jad

Wysypkę przy chorobach zakaźnych mogą zaś wywołać:

• bakterie (szkarlatyna, liszajec)
• wirusy (choroby zakaźne jak ospa, odra, półpasiec, opryszczka, różyczka, choroba dłoni, stóp i ust - inaczej bostonka, rumień zakaźny)
• grzyby (wywołane przez dermatofity lub drożdżaki)
• pasożyty jak świerzbowiec.

Swędząca wysypka to również typowy objaw chorób autoimmunologicznych jak:

• atopowe zapalenie skóry (łuszcząca się, swędząca i czerwona wysypka na ciele zlokalizowana w zgięciach łokci i pod kolanami)
• łuszczyca – czerwone i łuszczące się plamy, np. w okolicy stawów
• toczeń rumieniowaty (charakterystyczna zmiana w kształcie motyla - obejmuje grzbiet nosa i policzki)
• reumatoidalne zapalenie stawów, szczególnie młodzieńcze.

Wysypka może mieć także pochodzenie idiopatyczne, czyli trudne do ustalenia.

Swędząca wysypka na ciele u dorosłych i dzieci

Niekiedy swędzącą wysypka jest spowodowana schorzeniem występującym zwykle w określonym wieku, np.:

• u dorosłych przyczyną swędzącej wysypki może być półpasiec (wywoływany przez wirusa ospy wietrznej) - wysypka pojawia się wówczas zwykle po jednej stronie ciała
• u dzieci częstą przyczyną swędzącej wysypki są choroby zakaźne wieku dziecięcego, jak: ospa wietrzna, odra, różyczka, szkarlatyna i mononukleoza zakaźna.

Objawy swędzącej wysypki

Poza świądem typowe objawy swędzącej wysypki to:

• zaczerwienienie
• plamy i plamki na skórze (np. przy szkarlatynie, łupieżu różowym, ospie, różyczce)
• łuszczenie się skóry (łuszczyca, rybia łuska, zmiany polekowe)
• obrzęk (w okolicy stawowej znamionują RZS)
• grudki (np. w fotodermatozie)
• krostki i krosty (np. zakażenie gronkowcem, świerzb, zapalenie mieszków włosowych)
• pęcherze lub pęcherzyki wypełnione płynem (ospa wietrzna, opryszczkowe zapalenie skóry, półpasiec, potnica)
• owrzodzenie (toczeń rumieniowaty, owrzodzenia cukrzycowe lub niedokrwienne)
• gorączka (w chorobach zakaźnych jak szkarlatyna, ospa, odra).

Swędząca wysypka na nogach, brzuchu, rękach

W procesie diagnostycznym dużą rolę odgrywa lokalizacja swędzącej wysypki, ponieważ może ułatwić określenie przyczyny i ustalenie terapii. 

Wysypka rozlana

To obszerna i rozsiana zmiana skórna obejmująca duże powierzchnie ciała. Może zająć np.:

• głównie kończyny (jeśli pojawia się w zgięciach – może sugerować  wyprysk, bez wybiórczego zajęcia – alergiczne zapalenie skóry, na powierzchniach wyprostnych – łuszczycę, z gorączką – rumień wielopostaciowy)
• tułów i kończyny (np. szkarlatyna, zmiany polekowe, opryszczkowe zapalenie skóry, odra)
• głównie twarz i tułów – klatka piersiowa, brzuch, plecy (np. łupież różowy lub pstry – bez gorączki, ospa wietrzna lub różyczka – z gorączką).

>> Co na łupież różowy Giberta – czy są domowe sposoby?

Wysypka zlokalizowana

To wysypka na skórze ograniczona do konkretnego miejsca. Może obejmować:

• głównie kończyny (np. kontaktowe zapalenie skóry, fotodermatozy, świerzb, potnica, ropne zapalenie skóry)
• tułów (np. półpasiec)
• głównie głowa i twarz (np. łojotokowe zapalenie skóry, opryszczka, fotodermatoza, kontaktowe zapalenie skóry, grzybica skóry głowy).

>> Wysypka na brzuchu to nie tylko przejaw alergii

Swędząca wysypka – czym ją smarować?

Dla łagodzenia świądu stosuje się doustne leki przeciwalergiczne, żele przeciwalergiczne (np. z dimetyndenem) lub silniej działające sterydy jak maść z hydrokortyzonem o stężeniu 0,5 lub 1%.

W przypadku wirusowego, pasożytniczego, bakteryjnego podłoża wysypki wprowadza się leczenie przyczynowe. Są to odpowiednio:

• leki przeciwwirusowe, np. acyklowir w ospie,
• leki przeciwpasożytnicze na świerzb, np. z iwermektyną lub maści robione w aptece na bazie siarki,
• antybiotyki stosowane miejscowo lub doustnie,

Gdy swędząca wysypka jest objawem nadwrażliwości (alergii) na daną substancję, należy unikać kontaktu z czynnikami drażniącymi. Jeśli świąd pojawił się w czasie stosowania, np. substancji chemicznych, preparat zmywa się dużą ilością wody i przyjmuje leki przeciwalergiczne na zlecenie lekarza.

>> Problemy skórne, problemy dermatologiczne - szampony, kremy, emulsje dermatologiczne

Domowe sposoby na swędzącą wysypkę

Ważna jest pielęgnacja skóry dotkniętej swędzącą wysypką:

• unikaj ostrego szorowania skóry,
• w chorobach skóry przebiegających ze świądem jak AZS, łuszczyca stosuj delikatne i niedrażniące środki myjące z emolientami, np. kokamidopropylobetainą, magnesium laureth sulfate, sodium cocosulfate, i dodatkami przeciwzapalnymi i łagodzącymi swędzenie, jak olej konopny,
• oczyszczaj skórę w lekko ciepłej wodzie (unikaj gorącej wody),
• delikatnie osuszaj ręcznikiem skórę do sucha – bez tarcia,
• pomocna może się okazać kąpiel w płatkach owsianych lub krochmalu, co łagodzi swędzenie skóry w przypadku atopii.

Kiedy zgłosić się do lekarza ze swędzącą wysypką?

Skontaktuj się z lekarzem, jeśli objawy istotnie się zaostrzą i/lub pojawią się objawy ogólnoustrojowe jak gorączka. Inne warunki, które powinny skłonić do wizyty u lekarza, to:

• bóle i opuchnięcia stawów
• niedawne ukąszenie przez kleszcza lub innego owada
• zażywanie nowego leku
• nieskuteczność domowego leczenia bez recepty
• opuchlizna, zaczerwienione i tkliwość miejsca z wysypką

>> Swędzenie skóry – z czego wynika, które domowe sposoby pomogą?