Objawy atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry to schorzenie o bardzo zróżnicowanym obrazie i przebiegu. Inne objawy są charakterystyczne dla dzieci młodszych, inne dla dzieci starszych i dla młodzieży, jeszcze inne dla dorosłych.

Skaza białkowa

Atopowe zapalenie skóry w pierwszych 3 latach życia może objawiać się tzw. skazą białkową. Jest to alergia dziecka na mleko i jego pochodne oraz na jaja kurze. Skaza białkowa u małego dziecka może z czasem ewoluować do dziecięcej fazy AZS, choć nie jest to regułą.

Marsz alergiczny

U wielu dzieci wraz z wiekiem dochodzi do cofnięcia objawów alergicznych w postaci skazy białkowej. Jednak predyspozycje do rozwinięcia innych chorób, np. astmy atopowej czy alergicznego nieżytu nosa, nadal pozostają wysokie. Pojawiające się skórne objawy atopii są zazwyczaj początkiem dla tzw. marszu alergicznego, w którym to dochodzi do przechodzenia jednej postaci alergii w drugą, a także zmian jej lokalizacji wraz z wiekiem. Najczęściej pierwszymi objawami atopii jest alergia pokarmowa, z czasem dochodzi do rozwoju atopowego zapalenia skóry, następnie do rozwoju astmy oskrzelowej lub alergicznego nieżytu nosa.

Ostre atopowe zapalenie skóry

AZS może mieć różnoraki przebieg. W przypadku ostrego przebiegu choroby na skórze występują rumienie, grudki wysiękowe oraz pęcherzyki wypełnione płynem, którym towarzyszy świąd i pieczenie.

Przewlekłe atopowe zapalenie skóry

W przewlekłym przebiegu choroby może wystąpić złuszczanie skóry, strupki oraz lichenifikacja – inaczej zliszajowacenie skóry, czyli miejscowe pogrubienie i ściemnienie skóry i naskórka oraz pogłębienie bruzd, będące efektem wtórnego zakażenia zmian. Często dochodzi również do rogowacenia mieszków włosowych bądź rozwoju rybiej łuski.

Powyższe zmiany często prowadzą do późniejszego wystąpienia na skórze przebarwień bądź odbarwień pozapalnych, zwłaszcza u dzieci o ciemniejszej karnacji. Zmiany te nie są trwałe – leczenie i kontrolowanie zmian umożliwia całkowite cofnięcie się przebarwień po ok. 6 miesiącach.

Czytaj także: Jak diagnozowane jest atopowe zapalenie skóry? Kryteria rozpoznania AZS

Świąd, przeczosy i zakażenia ran

Uciążliwy świąd towarzyszący wypryskowi atopowemu jest przyczyną powstawania przeczosów – zdarć naskórka na skutek drapania. Obecność przeczosów zwiększa ryzyko zakażeń przez gronkowca złocistego – możemy podejrzewać, że do tego doszło, gdy z zadrapanych zmian sączy się wydzielina, zasychająca na żółtawy kolor. Aby potwierdzić zakażenie tą bakterią, należy wykonać badanie mikrobiologiczne, gdzie zostanie pobrany i przebadany wymaz wydzieliny.

Atopowe zapalenie rogówki i spojówki

Za najcięższą lokalizację zmian atopowych uważa się okolice oczu. W związku z tym wyszczególniono osobną jednostkę chorobową – atopowe zapalenie rogówki i spojówek (atopic keratoconjuctivitis, AKC).

U pacjentów cierpiących na AKC obserwuje się w okolicy powiek kilka rodzajów zmian skórnych. Jedną z najbardziej charakterystycznych jest tzw. fałd Dennie-Morgana, czyli fałd skóry poniżej brzegu powieki dolnej, charakterystyczny głównie dla dzieci. Występuje on przede wszystkim w przewlekłej postaci choroby. Osoba cierpiąca na uporczywy świąd skóry wokół oczu często miewa wytarte brwi i rzęsy oraz brązowawe cienie pod oczyma. W ostrej fazie AKC w okolicy oczu widoczne są grudki zapalne o rumieniowym podłożu z możliwym wysiękiem płynu.

Choroba ta wymaga kontroli zarówno alergologicznej, jak i okulistycznej, ponieważ niewłaściwe bądź nieskuteczne leczenie może prowadzić do utrwalonych zmian w narządzie wzroku, takich jak uszkodzenie rogówki, odklejenie siatkówki bądź zaćma.

Czytaj także: Diagnostyka atopowego zapalenia skóry (AZS): testy skórne

Charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych w AZS

Lokalizacja zmian skórnych w AZS różni się w zależności od jego fazy. W przypadku wyprysku atopowego w okresie niemowlęcym, czyli do 2. roku życia, zmiany występują przede wszystkim na twarzy (poza nosem, ustami i brodą), skórze głowy, nasadzie płatków usznych, a w postaciach ciężkich dochodzi do pojawiania się rozlanych zmian na tułowiu, pośladkach i kończynach, po ich wewnętrznej stronie.

W wyprysku późnego dzieciństwa, czyli do 12. roku życia, zmiany umiejscowione są na powierzchniach zgięciowych dużych stawów tj. kolanowych, łokciowych, na nadgarstkach i w okolicy kostek, na skórze karku, grzbietach dłoni i stóp. W przeciwieństwie do fazy niemowlęcej, zmiany na twarzy występują głównie wokół oczu i ust. Zmiany mogą również obejmować większe powierzchnie skóry.  

W fazie młodzieńczej i u osób dorosłych zmiany atopowe występują przede wszystkim na twarzy – głównie na czole, w okolicy oczodołów oraz ust, górnej części ciała, grzbietach dłoni oraz w obręczy kończyny dolnej.