Propolis (kit pszczeli) - jak działa na organizm i jak go przyjmować?

Co to jest propolis?

Propolis to produkt działalności pszczół, który pełni w ulu funkcję ochronną – wzmacnia jego konstrukcję, uszczelnia wnętrze i chroni przed rozwojem drobnoustrojów. Jest to mieszanina substancji zebranych przez pszczoły z roślin oraz wytworzonych w ich organizmie z pyłku kwiatowego. W Polsce surowcami do produkcji propolisu dla pszczół są pączki drzew liściastych (kasztanowca, dębu, topoli, ochy, wierzby, brzozy, jesionu) oraz uszkodzona kora drzew iglastych (sosny, świerku, jodły).

Propolis – właściwości fizyczne

Propolis przyjmuje formę gęstej, lepkiej żywicy, która posiada charakterystyczny zapach i kolor uzależniony od roślin, z których powstała (od pomarańczowej, przez czerwoną, zielonkawą, szarą, po brunatną, a nawet czarną). W niższych temperaturach (poniżej 15˚C) jest kruchym, twardym ciałem stałym. W temperaturach wyższych staje się plastyczny (>36 ˚C), półpłynny (>70 ˚C) lub płynny (>90 ˚C). Propolis to substancja nierozpuszczalna w wodzie. Dobrze rozpuszcza się natomiast w etanolu (>60%), acetonie, amoniaku, benzynie i eterze.

>> Produkty zawierające propolis

Propolis – składniki. Co zawiera kit pszczeli?

Propolis to bogactwo różnorodnych składników – przyjmuje się, że może zawierać ponad 300 różnych związków w zależności od rodzaju roślin, z których powstał.

Biorąc pod uwagę zawartość procentową można wyróżnić następujące składniki propolisu:

• żywice (40-50% zawartości), a wśród nich terpenoidy: geraniol, farnezol, nerol, patchulen, cholinasterol, fukosterol, stigmasterol;
• woski (20-30%);
• polifenole (14-16%) – najlepiej zbadana grupa związków czynnych propolisu, a wśród nich fenolokwasy (ferulowy, kawowy, kumarowy, salicylowy, galusowy, cynamonowy, wanilinowy), flawonoidy (apigenina, kwercetyna, kemferol, galangina, pinostrobina), kumaryny, aldehydo- i ketofenole, estry i etery aromatyczne;
• zanieczyszczenia mechaniczne, ziarna pyłku (10%);
• substancje lotne (8-12%);
• polisacharydy (2-2,5%);
• mikroelementy w zmiennych proporcjach (magnez, żelazo, cynk, krzem, selen, miedź, fosfor, mangan, kobalt).

>> Cynk a odporność. Czy cynk wspiera organizm w walce z wirusami (fakt czy mit)?

Propolis – znaczenie prozdrowotne

Oprócz roli budulcowej ula propolis odgrywa istotne znaczenie prozdrowotne w odniesieniu do organizmu człowieka. Preparaty z niego otrzymywane (głównie nalewki i wyciągi etanolowe) znajdują zastosowanie w terapii wielu schorzeń. Wykorzystuje się go także jako składnik preparatów do stosowania zewnętrznego: maści, okładów, pudrów, aerozoli, czopków i globulek.

>> Produlty zaweirające miód

Propolis – właściwości przeciwdrobnoustrojowe

Przeprowadzone badania wykazały skuteczność propolisu w zwalczaniu takich patogenów jak:

• bakterie (m.in. Staphylococcus spp., Streptococcus spp., Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli);
• grzyby drożdżoidalne (Candida albicans, C. parapsilosis, C. tropicalis, C. giulliermondii);
• dermatofity (Trichophyton, Microsporum);
• wirusy (opryszczki, polio, pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej);
• pierwotniaki (Trichomonas vaginalis, Eimeria spp., Giardia intestinalis).

Za powyższe właściwości odpowiada synergistyczne działanie flawonoidów, hydroksykwasów i seskwiterpenów zawartych w propolisie.

Propolis – właściwości immunostymulujące

Wyciągi alkoholowe na bazie propolisu posiadają właściwości stymulujące układ odpornościowy – aktywują mechanizmy obronne organizmu przeciwko bakteriom i wirusom chorobotwórczym. Ponadto podawane wraz ze szczepionkami wzmagają produkcję przeciwciał. Posiadają również silny potencjał przeciwutleniający, przez co redukują ilość wolnych rodników powstających w wyniku stresu czy infekcji.

Propolis – właściwości przeciwnowotworowe

Wyizolowane z propolisu substancje z grupy diterpenów i flawonoidów posiadają właściwości cytotoksyczne wobec komórek wielu nowotworów ludzkich, m.in. szyjki macicy, wątroby i nosogardzieli, nie wpływając jednocześnie na komórki zdrowe.

>> Nowotwory kobiece – rodzaje, kalendarz badań. Profilaktyka raka piersi, jajnika, szyjki macicy

Propolis – zastosowanie w dermatologii

Preparaty na bazie propolisu przyspieszają regenerację tkanki łącznej, wspomagają ziarninowanie i tworzenie blizn. Z tego względu stosuje się je w leczeniu ran różnego pochodzenia, oparzeń i odmrożeń, odleżyn, egzemy, a także guzków krwawniczych (hemoroidów), szczeliny odbytu i owrzodzeń żylakowych. Ze względu na działanie przeciwdrobnoustrojowe propolis wykorzystuje się także w leczeniu ropnych chorób skóry, zapalenia mieszków włosowych, zajadów oraz grzybic skóry różnego pochodzenia.

Propolis – zastosowanie w laryngologii i stomatologii

Propolis ze względu na swoje właściwości przeciwdrobnoustrojowe znajduje zastosowanie w leczeniu ostrych i przewlekłych chorób gardła i krtani – najczęściej w postaci pastylek do ssania, aerozoli i roztworów do płukania. Przy jego pomocy zwalcza się także owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, pleśniawki czy powierzchniowe zapalenie języka. Propolis to również cenny preparat w stomatologii – wykorzystuje się go w przypadku próchnicy, nadwrażliwości zębowej, zapaleniu dziąseł i parodontozie. Z uwagi na działanie przeciwzapalne łagodzi ból i stan zapalny po ekstrakcji zębów.

Propolis – zastosowanie w ginekologii

Propolis wykazuje aktywność wobec drożdżaków Candida albicans i rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis), przez co niejednokrotnie znajduje się w składzie preparatów przeznaczonych do leczenia infekcji ginekologicznych (w formie globulek dopochwowych lub maści).

>> Grzybica pochwy – częsta dolegliwość, która lubi wracać. Objawy grzybicy pochwy

Propolis – bezpieczeństwo stosowania

Propolis jest surowcem o wysokim profilu bezpieczeństwa, co potwierdza jego wieloletnie zastosowanie w medycynie ludowej. Szczególną uwagę podczas jego stosowania powinny zachować osoby uczulone na inne produkty pszczele – miód lub pyłek pszczeli. W ich przypadku mogą pojawić się objawy nadwrażliwości, takie jak zaczerwienienie, obrzęk i świąd skóry (po podaniu zewnętrznym) lub obrzęk błon śluzowych, nudności i hipotensja (po podaniu doustnym).