Zapalenie mieszków włosowych to jedna z najpowszechniejszych chorób skóry. Do stanu zapalnego może dojść na głowie, na nogach, w miejscu intymnym. Zmiany na skórze zazwyczaj nie są groźne, ale mogą nawracać i pogłębiać się do postaci czyraków. Większość przypadków zapalenia mieszków włosowych ma podłoże bakteryjne, dlatego leczenie polega zwykle na stosowaniu maści z antybiotykiem.
Zapalenie mieszków włosowych – czy leczenie domowe pomoże?
Co to jest mieszek włosowy
Mieszki włosowe to wąskie kanaliki w skórze, w których umiejscowione są korzeń włosa i ujścia gruczołów łojowych. W wyniku uszkodzenia ujścia mieszków, najczęściej przez nieostrożne golenie się i inne urazy mechaniczne, drobnoustroje znajdują drogę do wnętrza i namnażają się tam, a organizm uruchamia procesy immunologiczne i wytwarza stan zapalny.
Jakie drobnoustroje wywołują zapalenie mieszków włosowych?
Najpowszechniejszym czynnikiem etiologicznym zapalenia mieszków włosowych jest gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), w rzadszych przypadkach przyczyną choroby mogą być bakterie Gram-ujemne, grzyby (np. Candida albicans) lub pasożyty, zwłaszcza nużeniec ludzki (Demodex folliculorum). Co ciekawe, patogeny odpowiedzialne za infekcje mieszków włosowych w większości przypadków wchodzą w skład naturalnej mikrobioty ludzkiej skóry (bytują w pachwinach i pod pachami, na skórze twarzy czy pleców, na błonach śluzowych). Ich obecność w normalnych warunkach nie jest szkodliwa.
Może się zdarzyć, że za infekcję odpowiedzialna jest bakteria ze środowiska zewnętrznego – najczęściej to pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), bytująca w nieprawidłowo zdezynfekowanej wodzie basenowej i w brudnym jacuzzi.
Zapalenie mieszków włosowych – przyczyny niebakteryjne
Pośród przyczyn zapalenia mieszków włosowych wymienia się również czynniki nieinfekcyjne, np. stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów powodujących wysypkę skórną o podłożu zapalanym oraz reakcję skórną na promieniowanie UV.
Zapalenie mieszków włosowych może wystąpić nie tylko po goleniu
Wystąpieniu zapalenia mieszków włosowych sprzyja przerwanie ciągłości skóry i osłabienie odporności organizmu. Wśród czynników ryzyka wymienia się:
- urazy mechaniczne (golenie, depilacja)
- noszenie zbyt ciasnych spodni lub bielizny
- długotrwałe siedzenie (np. kierowcy dalekodystansowi)
- nadpotliwość
- podrażnienie skóry substancjami chemicznymi
- trądzik młodzieńczy
- stosowanie opatrunków okluzyjnych
- gorący i wilgotny klimat
- nadwaga i otyłość
- cukrzyca
- zakażenie wirusem HIV
- alkoholizm lub narkomania prowadzące do wyniszczenia organizmu
Zapalenie mieszków włosowych – objawy
Zapalenie mieszków włosowych niezależnie od etiologii objawia się występowaniem drobnych wykwitów skórnych o wymiarach 1–4 mm: początkowo przypominających podrażnienia, w zaawansowanej fazie przybierających formę żółtych, przebitych włosem krost, często otoczonych rumieniową obwódką. Wykwity mogą występować pojedynczo lub w skupiskach i zlewać się w większe zmiany wypełnione treścią surowicza lub ropną, mogą wywoływać ból lub silny świąd i potrzebę drapania, pocierania skóry.
Zapalenie mieszków włosowych na głowie, na nogach, w miejscu intymnym
Do zapalenia mieszka włosowego najczęściej dochodzi na twarzy (u mężczyzn może pojawiać się po goleniu). Inne powszechne miejsca występowania stanu zapalnego to owłosiona skóra głowy, pachy, okolice łonowe, pośladki, ramiona, plecy, uda i podudzia. Szczególnie uciążliwe i bolesne bywa zapalenie mieszków włosowych pod pachami lub w pachwinach, ponieważ w wyniku rozwijającego się stanu zapalnego powiększeniu mogą ulegać także węzły chłonne.
Zapalenie mieszków włosowych na brodzie (figówka brody)
Częstą odmianą zapalenia mieszków włosowych u mężczyzn jest zapalenie mieszków włosowych brody, znane również jako figówka brody (sycosis barbae). Wykwity obejmują przede wszystkim owłosioną skórę brody, ale również boczne strony szyi. Dotknięci figówką mężczyźni zgłaszają ból oraz pieczenie podczas golenia, a choroba ma charakter przewlekły – może towarzyszyć pacjentowi przez wiele tygodni czy miesięcy. Leczenie figówki jest trudniejsze niż sporadycznych infekcji mieszków włosowych, a pacjentom poza farmakoterapią zaleca się stosowanie jednorazowych maszynek do golenia oraz miejscowych środków odkażających bezpośrednio po goleniu.
>> Preparaty do dezynfekcji ran
Zapalenie mieszków włosowych – powikłanie w postaci czyraków
Intensywne zapalenie mieszków włosowych, zwłaszcza zaniedbane i nieleczone, może wikłać się do postaci czyraków, czyli odgraniczonych, tkliwych guzków zapalnych o średnicy sięgającej 3 cm (wielkość wiśni). Najczęstszą lokalizacją czyraków są pośladki, szyja, klatka piersiowa, plecy i twarz, a zmianę skórą charakteryzuje czop martwiczy znajdujący się pod guzkiem. Czyrak jest zmianą bolesną, pęka samoistnie po kilku dniach. Po pękniętych czyrakach na skórze zazwyczaj pozostaje niewielka blizna. Czyraki niestety często nawracają (to zjawisko tzw. czyraczności), mogą też występować w skupiskach (czyrak gromadny).
>> Porowatość włosów – co to jest i jak ją sprawdzić? Domowy test
Zapalenie mieszków włosowych – antybiotyk czy leczenie domowe?
Większość przypadków zapalenia mieszków włosowych ma podłoże bakteryjne, dlatego leczenie choroby domowymi sposobami nie jest skuteczne. Zalecona przez lekarza farmakoterapia zazwyczaj polega na stosowaniu miejscowych maści z antybiotykiem, najczęściej:
- mupirocyny
- kwasu fusydowego
- retapamuliny
U niektórych pacjentów antybiotykoterapia miejscowa nie przynosi poprawy, wówczas włącza się antybiotykoterapię ogólną – leczenie tego typu wskazane jest również u mężczyzn z figówką brody.
Zapalenie mieszków włosowych – dlaczego maść przeciwgrzybicza nie zadziała
Wielu pacjentów próbuje samodzielnie leczyć infekcje mieszków włosowych maścią z clotrimazolem – jest to maść o działaniu przeciwgrzybicznym, nie jest więc skuteczna na zakażenia bakteryjne. W niektórych przypadkach wskazane jest natomiast stosowanie roztworów odkażających, np. 1% chlorheksydyny, 2% triclosanu, jodyny.
>> Co to jest grzybica? Gdzie może występować?
Zapalenie mieszków włosowych – jak je leczyć, by nie pogłębiać stanu zapalnego
Poważnym błędem jest drapanie i wyciskanie krost z ropną lub surowiczą wydzieliną – chorobotwórcze drobnoustroje rozsiewają się wówczas i może dojść do rozszerzenia obszaru objętego chorobą.
Podczas zapalenia mieszków włosowych pacjent powinien rygorystycznie dbać o higienę, zmienić sposób usuwania włosów (np. nie stosować maszynki elektrycznej), a w przypadku wykwitów na korpusie czy kończynach – zmienić garderobę na mniej obcisłą lub wyprodukowaną z naturalnych włókien, by nie podrażniać zainfekowanej skóry i nie zwiększać potliwości. U pacjentów z nadwagą i otyłością wskazane jest włączenie aktywności fizycznej i odpowiedniej diety w celu przywrócenia prawidłowego wskaźnika BMI.
