Hirsutyzm najczęściej obserwuje się na piersiach, na brzuchu, pod nosem. Świadczy o zaburzeniach w gospodarce hormonalnej, może być wywołany przyjmowanymi lekami. Nowoczesne metody usuwania owłosienia w wielu przypadkach pomagają zwalczyć problem.
Hirsutyzm – nadmierne owłosienie typu męskiego u kobiet. Jakie badania wykonać, jak przebiega leczenie?
Hirsutyzm – co to jest? Hirsutyzm na piersiach, brzuchu, pod nosem
Hirsutyzmem określa się występowanie u kobiet w nadmiernej ilości owłosienia typu męskiego. Najczęściej występuje ono na wewnętrznych powierzchniach ud, klatce piersiowej, plecach, brzuchu i wardze górnej. W większości przypadków za niechciane włoski na ciele odpowiadają zaburzenia hormonalne w postaci nadmiaru androgenów. Zdarza się jednak, że przyczyna hirsutyzmu pozostaje nieznana.
Hirsutyzm – przyczyny
Choroby przebiegające ze wzrostem stężenia androgenów powodujących nadmierny wzrost owłosienia typu męskiego u kobiet to:
- Zespół policystycznych jajników – oprócz podwyższonego stężenia androgenów dla choroby tej typowe są zaburzenia miesiączkowania, zazwyczaj w postaci rzadkich miesiączek i długich cykli, nadmierna masa ciała, insulinooporność i hiperinsulinemia oraz zaburzenia płodności.
- Wirylizujący guz jajnika – guzy jajnika mogą powodować dolegliwości bólowe w podbrzuszu, zwiększenie obwodu brzucha, wzdęcia i brak apetytu, a nawet palpacyjnie wyczuwalne zmiany. Do innych objawów należą zaburzenia miesiączkowania, bolesne stosunki płciowe, częste oddawanie moczu i zaburzenia oddawania stolca. Do nowotworów mogących produkować androgeny należą: ziarniszczak, sertolioma, leydigioma, androblastoma oraz gonadoblastoma.
- Zespół Cushinga – określa grupę objawów, których przyczyną jest nadmiar glikokortykosteroidów w organizmie. Oprócz hirsutyzmu i trądziku charakterystyczna jest zaokrąglona twarz z tendencją do zaczerwienienia, otyłość brzuszna połączona z zanikiem mięśni i tkanki tłuszczowej na kończynach dolnych, tkanka tłuszczowa odkładająca się w okolicy karku, przebarwienia w obrębie skóry, zmęczenie, zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca), nadciśnienie tętnicze i dyslipidemia.
- Wrodzony przerost nadnerczy – prowadzi do zaburzeń wytwarzania hormonów steroidowych, czyli niedoboru kortyzolu i aldosteronu oraz zwiększania produkcji androgenów. Wyróżnia się kilka postaci choroby, które różnią się objawami. Podejrzenie choroby budzić może maskulinizacja narządów płciowych u dziewczynek, zaburzenia miesiączkowania, łojotok, hirsutyzm, trądzik, przyspieszenie wzrastania, nadciśnienie tętnicze.
Inne przyczyny hirsutyzmu
Hirsutyzm a leki
Hirsutyzm może być również wywołany przyjmowanymi lekami. Należą do nich doustne środki antykoncepcyjne z lewonorgestrelem lub octanem medroksyprogesteronu, kwas walproinowy, danazol, androgeny lub steroidy anaboliczne.
Hiperprolaktynemia
Kolejną przyczyną hirsutyzmu jest hiperprolaktynemia. W większości przypadków jest ona wywołana przez guza przysadki produkującego ten hormon. Zdarza się jednak, że dochodzi do niej w przebiegu innych chorób, przykładowo może pojawić się u osób z zespołem policystycznych jajników. Do innych objawów podwyższonego stężenia prolaktyny należą zaburzenia miesiączkowania, mlekotok, zmniejszone libido oraz trudności z zajściem w ciążę.
Hirsutyzm idiopatyczny
Hirsutyzm idiopatyczy rozpoznaje się wtedy, gdy pomimo dokładnej diagnostyki nie udało się odnaleźć przyczyny nadmiernego owłosienia. Stężenia badanych hormonów mieszczą się w granicach normy i nie występują inne niepokojące objawy. Przypuszcza się, że u zdrowych kobiet cierpiących na hirsutyzm mieszki włosowe są bardziej wrażliwe na działanie androgenów i nawet prawidłowy ich poziom działa silnie pobudzająco na wzrost włosa.
Hirsutyzm wywołany hiperandrogenizmem – inne objawy
W przypadkach zwiększonego stężenia androgenów w organizmie u kobiet mogą pojawić się również inne objawy. Należą do nich:
- łojotok oraz trądzik
- łysienie typu męskiego
- zmiany sylwetki charakterystyczne dla mężczyzn
- wzrost masy mięśniowej
- nadmierna masa ciała
- zaburzenia miesiączkowania
- bezpłodność
- atrofia sutków
- zmniejszenie piersi oraz macicy
- przerost łechtaczki
- obniżenie głosu
>> Zespół Cushinga - jak się objawia, na czym polega leczenie
Hirsutyzm – skala Ferrimana – Gallweya
Skala ta umożliwia określenie stopnia zaawansowania hirsutyzmu. Ocenie podlega w niej owłosienie w dziewięciu strefach: na wardze górnej, brodzie, klatce piersiowej, brzuchu, podbrzuszu, ramionach, udach, oraz górnej i dolnej części pleców. Za każdy element można uzyskać od 0 do 4 punktów. Całkowity brak owłosienia w danej okolicy to 0 punktów. Łączna punktacja w zakresie 8-15 sugeruje hirsutyzm łagodny. Wyższe wartości odpowiadają silnemu nasileniu objawów.
Hirsutyzm – do jakiego lekarza się udać?
Problem nadmiernego owłosienia bardzo często zgłaszany jest dermatologom. Nie jest to najlepszy wybór lekarza, bo choć zmiany pojawiają się na skórze, to mają zazwyczaj podłoże hormonalne. Dużo więcej wnieść może wizyta u endokrynologa oraz ginekologa. Po ustaleniu diagnozy pomocna może być również konsultacja z dietetykiem.
Hirsutyzm – badania hormonalne
Rozpoczynając poszukiwania przyczyny hirsutyzmu, należy najpierw wykonać badania hormonów. Warto oznaczyć stężenie:
- 17-OH-progesteronu
- siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEAS)
- testosteronu całkowitego oraz wolnego
- kortyzolu
- prolaktyny
>> Kortyzol, czyli hormon stresu – badanie poziomu, norma, jak obniżyć kortyzol
Hirsutyzm – wyniki badań
Podwyższony poziom prolaktyny może być wskazaniem do wykonania testu z metoklopramidem lub rezonansu magnetycznego.
Nadmiar kortyzolu wymaga określenia, co produkuje hormon w tak dużej ilości. Pomocny jest w tym celu dobowy profil wydzielania ACTH. Niski poziom rano świadczy o wydzielaniu kortyzolu niezależnym od ACTH, czyli wywołanym przez guza lub rozrost nadnercza. Zalecony może być też test hamowania z 8 mg deksametazonu. Określa on stężenie kortyzolu przed i po podawaniu deksametazonu. Spadek hormonu sugeruje, że przyczyną jego nadprodukcji jest gruczolakorak przysadki.
Hirsutyzm – inne badania
Istotnymi badaniami obrazowymi są rezonans magnetyczny przysadki oraz tomografia komputerowa nadnerczy.
Wzrost testosteronu i DHEAS pojawia się w zespole policystycznych jajników. W jego diagnostyce konieczne jest wykonanie badania USG przezpochwowego. Wykorzystuje się je również w rozpoznawaniu guzów jajnika.
Hirsutyzm – leczenie
Usuwanie włosów za pomocą zabiegów kosmetycznych przynosi oczywiście najszybszą poprawę wyglądu skóry. Jednak bez odpowiedniego leczenia przyczyny problemu, owłosienie będzie dalej odrastać w nadmiernej ilości. Decyzję o sposobie leczenia podejmuje lekarz specjalista w zależności od zdiagnozowanego schorzenia.
Hirsutyzm – leki
Często poprawę przynosi stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych i leków antyandrogenowych.
Guzy jajnika, nadnercza lub przysadki wymagają często zabiegu chirurgicznego i usunięcia. Farmakoterapia wrodzonego przerostu nadnerczy opiera się na podawaniu hydrokortyzonu i fludrokortyzonu.
Hirsutyzm – depilacja
W przypadku hirsutyzmu idiopatycznego nie ma wskazań do stosowania leczenia farmakologicznego, więc wiele kobiet decyduje się na depilację. Na szczęście istnieją nowoczesne metody, które w bardzo skuteczny i trwały sposób ograniczają nadmiar owłosienia. Należą do nich laseroterapia oraz elektrokoagulacja.
Hirsutyzm – dieta
Wiele chorób powodujących nadmierne owłosienie skutkuje również przyrostem masy ciała oraz nieprawidłową gospodarką cukrową. Zdrowa dieta może w tym przypadku pomóc zmniejszyć uciążliwe objawy i pozytywnie wpłynąć na wygląd.
Pozbycie się nadwagi
Nadwaga jest wskazaniem do wprowadzenia diety niskokalorycznej i zredukowania masy ciała. Istotna jest również regularna aktywność fizyczna. Ułatwia ona tworzenie deficytu kalorycznego oraz poprawia wrażliwość komórek na insulinę.
Zdrowe źródła tłuszczów i białka
Ograniczać należy wysokoprzetworzone, słodkie oraz słone i tłuste przekąski. Źródłem tłuszczy powinny być oliwa z oliwek, ryby lub orzechy. Istotne jest odpowiednie spożycie kwasów omega-3, unikać należy natomiast tłuszczy nasyconych oraz utwardzanych tłuszczy typu TRANS, obecnych w wielu margarynach i masłach. Białko w diecie pozyskiwać można z chudych mięs, takich jak kurczak lub indyk.
Warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste
Warzywa i owoce są doskonałym źródłem witamin i błonnika, których z pewnością nie powinno zabraknąć w codziennych posiłkach. Osoby z insulinoopornością powinny jednak wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Należą do nich między innymi agrest, borówki, kiwi i jabłka. Ważnym źródłem błonnika są również pełnoziarniste pieczywa, kasza gryczana, płatki owsiane i otręby.
Regularność posiłków i nawadnianie się
Posiłki powinny być spożywane regularnie. Zdecydowanie lepiej jest zjeść mniejsze objętości pokarmów 4-5 razy dziennie niż dwa bardzo duże dania. Niewskazane jest też podjadanie między posiłkami. Podstawą zdrowego stylu życia jest też odpowiednio duże spożycie wody.
>> Łysienie androgenowe u kobiet i mężczyzn – przyczyny, objawy i sposoby leczenia
