Łysienie androgenowe u kobiet i mężczyzn – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Zdrowy człowiek ma na głowie przeciętnie około 100 tysięcy włosów, z czego codziennie traci od 50 do 100 sztuk – jest to zjawisko całkowicie naturalne, związane z cyklem życia włosa. Każdy włos na naszej głowie przechodzi różne fazy rozwoju:

• Faza anagenowa – to najdłuższa, aktywna faza wzrostu włosa. W fazie anangenowej znajduje się przeciętnie 80-90 proc. włosów na owłosionej skórze głowy i trwa ona (zależnie od predyspozycji genetycznych) od 2 do 7 lat.
• Faza katagenowa – krótka, trwająca od 2 do 3 tygodni faza przejściowa, podczas której w korzeniu włosa zachodzą procesy przebudowy. Macierz włosa zanika, a on sam jest stopniowo wypychany w kierunku powierzchni skóry. W fazie katagenowej jest zazwyczaj około 3 proc. włosów na głowie.
• Faza telogenowa – etap umierania i wypadania włosa trwa zazwyczaj od 1 do 3 miesięcy. Cebulka włosa staje się coraz cieńsza, a włos wypada podczas mycia czy szczotkowania lub zostaje wypchnięty przez nowy, świeżo wytworzony w mieszku włos. Człowiek ma na głowie przeciętnie ok. 13 proc. włosów w fazie telogenowej.

Dynamika wzrostu włosa zależy od różnych czynników, przede wszystkim jednak od wieku człowieka – największy przyrost notuje się u osób między 16. a 24. rokiem życia, gdy włosy wydłużają się nawet o 1,5 cm miesięcznie. Z czasem proces podziału komórek w macierzy staje się wolniejszy, skraca się faza wzrostu, a średnica nowo wytwarzanych włosów jest coraz mniejsza – to efekt miniaturyzowania się ujścia mieszków włosowych. Włosy seniorów stają się coraz słabsze i delikatniejsze, a także coraz bardziej siwe – z wiekiem aktywność melanocytów w cebulce włosa zanika, nowo wytwarzane włosy są więc pozbawione barwnika.     

Dlaczego włosy nadmiernie wypadają?

Pośród wszystkich możliwych przyczyn łysienia, najpowszechniejsze jest łysienie androgenowe. Uważa się, że stanowi nawet 95 proc. wszystkich przypadków utraty włosów, a inne przyczyny to m.in. niedobory mineralne (np. żelaza i cynku), grzybica, choroby zakaźne, endokrynologiczne i układowe, zaburzenia psychiczne, przewlekły stres, nieprawidłowa pielęgnacja, zatrucia czy przyjmowanie niektórych leków. U osób tracących włosy diagnozuje się też:

• łysienie plackowate (choroba skórna o nieustalonej dotąd etiopatogenezie)
• łysienie całkowite i rozlane (o różnym przebiegu i miejscu występowania, za jedną z przyczyn uważa się choroby autoimmunologiczne).

>> Wypadanie włosów – kiedy powinno niepokoić? Przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny łysienia androgenowego

W łysieniu androgenowym kluczową rolę odgrywają hormony, a konkretnie genetyczna nadwrażliwość organizmu na dihydrotestosteron DHT, związek chemiczny będący pochodną męskiego hormonu testosteronu. Związek ten może wpływać na fazy życia włosa – na głowie zmniejsza się liczba włosów w fazie anagenowej (wzrostu), a nawet do 30 proc. zwiększa się liczba włosów w telogenie, czyli fazie obumierania i wypadania.

DHT oddziałuje na receptory androgenowe  mieszków włosowych, prowadząc do ich zanikania, co skutkuje stopniowym przerzedzeniem, osłabieniem i skracaniem się nowych włosów, aż do całkowitego ustania ich produkcji. U mężczyzn łysienie najczęściej zaczyna się od okolic skroni (charakterystyczne zakola) oraz czubka głowy (tzw. korona). Inaczej natomiast łysieją kobiety – żeńska odmiana łysienia androgenowego (FAGA – female AGA) pojawia się u pań dotkniętych hiperandrogenizmem, czyli zaburzeniem hormonalnym towarzyszącym takim chorobom, jak zespół policystycznych jajników (PCOS), nadczynność kory nadnerczy, nowotwory nadnerczy czy jajników. Zaburzenia hormonalne skutkujące łysieniem mogą pojawiać się też w okolicach menopauzy, a nawet w okresie ciąży, mogą wywołać je także niektóre hormonalne środki antykoncepcyjne. Najnowsze badania wskazują jednak, że hiperandrogenizm nie musi występować u wszystkich kobiet cierpiących na FAGA, a przyczyna choroby w poszczególnych przypadkach może nie być do końca zdefiniowana. To, co łączy panie cierpiące na łysienie androgenowe, to inna niż u mężczyzn lokalizacja przerzedzeń – kobiety  rzadko tracą włosy na skroniach i w koronie, rzadko też łysieją do całkowitej utraty włosów. FAGA objawia się wypadaniem włosów w okolicy czołowo-ciemieniowej, a rozpoznać je można po coraz bardziej poszerzającym się i przerzedzającym się przedziałku na głowie.

Składniki aktywne zawarte w każdej fiolce kuracji Radical intensywnie stymulują mikrokrążenie w skórze, by ułatwić wnikanie substancji aktywnych do mieszka włosowego, przyspieszając tempo wzrostu włosa i wzmacniając zakotwiczenie cebulek włosów. Zamów kurację

Trycholog to nie zawsze lekarz

Z problemem łysienia pacjent powinien udać się do trychologa – specjalisty diagnozującego i leczącego dolegliwości związane z ludzkimi włosami i skórą głowy. Choć wydaje się oczywiste, że zajmować się tym powinna osoba o wykształceniu medycznym, polskie prawo nie reguluje zawodu trychologa i może zostać nim zarówno lekarz (na ogół o specjalizacji dermatologicznej lub endokrynologicznej), jak i kosmetolog czy kosmetyczka, a nawet przypadkowa osoba po weekendowym kursie. Warto sprawdzać, jakie wykształcenie ma wybrany specjalista i wziąć pod uwagę fakt, że jedynie lekarz ma uprawnienia do prowadzenia właściwej i skutecznej farmakoterapii. Trychologia kosmetyczna może być jedynie uzupełnieniem podstawowego leczenia. 

Jak zdiagnozować łysienie androgenowe?

Szczegółowy wywiad z pacjentem (predyspozycje rodzinne, początki i przebieg choroby, choroby współistniejące) oraz obraz kliniczny zazwyczaj wystarczają do zdiagnozowania łysienia androgenowego u mężczyzn. U kobiet sprawa jest bardziej skomplikowana, gdyż łysienie może świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, a lekarz powinien odnaleźć ich przyczynę. Paniom zazwyczaj zleca się więc badania krwi – najczęściej morfologię, stężenie żelaza i ferrytyny, poziom wolnego i całkowitego testosteronu, dihydroepitestosteronu, estrogenów, hormonów tarczycy, kortyzolu. U pacjentów obu płci z trycholog może wykonać trichogram, czyli laboratoryjne badanie włosów pod kątem ilości i jakości cebulek (pacjent oddaje około 100 włosów z najbardziej łysiejących obszarów głowy) oraz podstawowe badanie zwane trichoskopią (szczegółowa obserwacja skóry głowy przy pomocy dermatoskopu). W bardziej złożonych przypadkach możliwe jest wykonanie biopsji owłosionej skóry głowy. Wszystkie te badania powinny jednoznacznie wskazać rodzaj i przyczynę łysienia oraz ułatwić wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Leczenie łysienia androgenowego

Zahamowanie, a czasami nawet cofnięcie łysienia androgenowego zasadniczo jest możliwe i pacjenci nie muszą już bezradnie patrzeć na coraz mocniej przerzedzającą się czuprynę. Istnieje szereg możliwości leczenia, a lekarze trycholodzy zalecają łączenie farmakoterapii, zabiegów trychologicznych, odpowiedniej pielęgnacji oraz działań wspomagających leczenie, np. zmianę diety. W wielu przypadkach daje to dobre efekty, ale może się zdarzyć, że terapia rozpoczęta zbyt późno nie przyniesie zadowalających rezultatów.

Leki na łysienie androgenowe

Leczenie konwencjonalne to podawanie leków działających miejscowo oraz ogólnie. W Polsce pośród zarejestrowanych leków przeciwko łysieniu androgenowemu znajdują się: minoksydyl 2% i 5% (dla kobiet i mężczyzn) oraz finasteryd w dawce 1 mg (dla mężczyzn).

Pozostałe wykorzystywane substancje są stosowane poza wskazaniami, ale badania potwierdzają ich skuteczność i bezpieczeństwo w leczeniu AGA/FAGA. Poza wcieranym w skórę głowy minoksydylem (pierwotnie stosowanym w terapii nadciśnienia tętniczego) i podawanym doustnie finasterydem, lekarze mogą przepisać np. spironolakton, cyproteron, flutamid, dutasteryd czy finasteryd (dla kobiet). Stosowanie leków przeciwdziałających AGA/FAGA może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych (np. wyprysku kontaktowego, ginekomastii czy odwracalnych dysfunkcji seksualnych), o czym pacjenci zawsze powinni być uprzedzeni przed rozpoczęciem terapii.

Większość leków stosuje się długoterminowo, gdyż odstawienie powoduje nawrót choroby.

Nie wolno podawać leków przeciwko łysieniu androgenowemu kobietom w ciąży (możliwe działanie teratogenne, czyli szkodliwe dla płodu), a u kobiet leczonych m.in. finasterydem konieczna jest antykoncepcja. 

Trycholog przy łysieniu androgenowym

Zabiegi trychologiczne zalecane są jako uzupełnienie farmakoterapii oraz w sytuacjach, gdy leczenie nie jest możliwe z przyczyn zdrowotnych. Niektóre badania wskazują na korzystne oddziaływanie mezoterapii igłowej (koktajlami wzmacniającymi cebulki lub osoczem bogatopłytkowym), karboksyloterapii (iniekcyjnym podaniu dwutlenku węgla) oraz laseroterapii (przy pomocy laserów niskoenergetycznych LLLT). Od wielu lat możliwa jest też inwazyjna, ale zazwyczaj satysfakcjonująca metoda chirurgicznej transplantacji włosów – zabieg polega na pobraniu fragmentu skóry z tyłu lub boku głowy pacjenta (z miejsc o stałym wzroście włosów) i podzieleniu go na mikroskopijne elementy zawierające pojedyncze zespoły mieszkowe, które następnie umieszcza się precyzyjnie w miejscach łysych lub przerzedzonych zachowując naturalny kąt wzrostu włosa i naturalną linię czołową. Pacjenci po przeszczepie powinni kontynuować farmakoterapię.

Pacjentom w terapii przeciwko AGA/FAGA zaleca się prowadzenie zdrowego trybu życia – stosowanie dobrze zbilansowanej diety (bogatej w żelazo, cynk, miedź i selen, wartościowe białko czy witaminy z grupy B, D i E), dbanie o prawidłowy wskaźnik BMI, rzucenie nałogów (zwłaszcza palenia), wprowadzenie aktywności fizycznej, nawadnianie organizmu, minimalizowanie stresu. 

Trycholodzy w niektórych przypadkach zalecają stosowanie kosmetyków pielęgnacyjnych z linii dla pacjentów dotkniętych łysieniem androgenowym. To produkty zawierające substancje stymulujące wzrost włosów, takie jak nukleozyd adenozyny, inozytol, kofeina, pochodne puryny i pirymidyny. Interesującym składnikiem jest palma sabałowa, dostępna np. w formie szamponu i wcierki. Produkty te powinny być stosowane jako wsparcie farmakoterapii i innych metod, stosowane samodzielnie mogą nie przynieść oczekiwanych rezultatów.