Olej kokosowy sprawdza się zarówno jako nawilżający składnik kosmetyków, jak i kuchenny tłuszcz do smażenia, jednak osoby z otyłością, cukrzycą albo wysokim poziomem cholesterolu LDL nie powinny go spożywać ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych i kaloryczność.
Olej kokosowy (na włosy, na twarz, do smażenia). Właściwości oleju kokosowego
Olej kokosowy jest otrzymywany z miąższu orzechów kokosowych. W rejonach naturalnego występowania palmy kokosowej, szczególnie w Azji południowo-wschodniej, od wieków był stosowany przez kobiety jako kosmetyk do pielęgnacji skóry i włosów.
W Polsce w sprzedaży dostępne są jego dwa podstawowe warianty:
- olej kokosowy nierafinowany (tłoczony na zimno)
- olej kokosowy rafinowany
W procesie rafinacji olej poddawany jest działaniu wysokiej temperatury oraz substancji chemicznych, dzięki czemu otrzymany produkt jest bardziej trwały i może być dłużej przechowywany. Jednocześnie pod wpływem rafinacji olej zmienia swoje właściwości: jest bardziej przezroczysty oraz traci charakterystyczny, kokosowy zapach.
Olej kokosowy wyróżnia się dużą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie kwasu laurynowego. Dlatego też, co nietypowe dla olei roślinnych, w temperaturze pokojowej ma postać stałą. Delikatnie podgrzany zmienia konsystencję na płynną.
Spożywczy olej kokosowy jako kosmetyk
Olej kokosowy jest jednym ze składników kremów do twarzy, balsamów do ciała i odżywek do włosów, ale bywa też stosowany samodzielnie na skórę i włosy. O ile pierwsze zastosowanie nie budzi wątpliwości dermatologów i znawców chemii kosmetycznej, o tyle pielęgnacja czystym olejem kokosowym już tak. Specjaliści podkreślają, że czysty olej kokosowy dostępny w sklepach spożywczych, ze zdrową żywnością czy przez internet, rafinowany lub nierafinowany, ekologiczny lub „zwykły”, to produkt spożywczy, nie kosmetyki, i jego działanie dla skóry nie musi być dobroczynne. By został dopuszczony do użytku, ma bowiem spełnić kryteria ustalone dla żywności, które nie są tożsame z normami kosmetycznymi.
Co więcej, olej jednego producenta może mieć zupełnie inną zawartość składników ewentualnie korzystnych dla skóry niż taki sam olej konkurencji. Inne właściwości będzie miał olej pozyskiwany mechanicznie, a inne ekstrahowany chemicznie. Dlatego też trudno mówić o właściwościach pielęgnacyjnych czystego oleju kokosowego, nie precyzując, o który chodzi.
Czy olej kokosowy może wysuszać skórę?
Entuzjaści aplikowanego czystego oleju kokosowego na skórę chwalą jednak jego właściwości nawilżające. W internecie, gdzie produkt ten ma tak dobrą sławę, niemało jest też głosów, że wcale nie nawilża, a wręcz przesusza zarówno skórę, jak i włosy. Kto ma rację?
Nawilżające działanie olejów, w tym też kokosowego, opiera się na tworzeniu na skórze tłustej warstwy ochronnej, która ogranicza odparowywanie wody z naskórka. To powłoka, która pozostaje po nałożeniu na skórę kosmetyku z olejem.
Olej kokosowy jest tłuszczem, tak jak lipidy zawarte w skórze. Tłuszcze w kontakcie ze sobą rozpuszczają się w sobie – na tej zasadzie olej kokosowy może usuwać ze skóry lipidy. W efekcie dochodzi do rozszczelnienia bariery skórnej i zwiększenia utraty wody – skóra się przesusza. Zjawisko to występuje przy częstej aplikacji olejów roślinnych (nie tylko oleju kokosowego) na skórę. Efekt ten znany jest np. masażystom, którzy na co dzień wielokrotnie nakładają olejki na dłonie, a pocieraniem skóry (masowaniem) przyspieszają proces usuwania własnej warstewki tłuszczowej.
Działanie produktów z olejem kokosowym
Oczywiście olej kokosowy jest składnikiem kosmetyków – odżywek do włosów, kremów do ciała, kremów do rąk (w tej postaci podlega ocenie bezpieczeństwa stosowania zewnętrznego i musi spełniać określone przez prawo standardy kosmetyczne). W kosmetykach pełni funkcję emolientu, czyli substancji, który zmiękcza i nawilża skórę lub włosy.
O ile czysty olej kokosowy nałożony bezpośrednio na skórę może usuwać z niej naturalną warstwę lipidów, o tyle ryzyko takie nie występuje w przypadku oleju zemulgowanego, czyli połączonego z innymi składnikami w produkcie kosmetycznym. Producenci kosmetyków sięgają po olej kokosowy, by wykorzystać w produktach jego następujące właściwości:
- jest emolientem, który chroni barierę skórną przed nadmierną utratą wody;
- zawiera witaminy E i K – ma właściwości przeciwutleniające i przeciwstarzeniowe;
- dzięki zawartości kwasu laurynowego i mirystynowego ma działanie przeciwdrobnoustrojowe.
>> Trzy kroki do zdrowych włosów – szybkie sposoby na regenerację
Czy olej kokosowy chroni przed słońcem?
Właściwości przeciwsłoneczne oleju kokosowego są znikome. Z tego powodu olej kokosowy nigdy nie jest surowcem odpowiedzialnym za ochronę przed szkodliwym wpływem promieniowania UV w kosmetykach z filtrem przeciwsłonecznym.
Wartość SPF dla czystego, nierafinowanego oleju kokosowego wynosi około 8.
Wartość ta jest szacunkowa i może się znacznie różnić w zależności od źródła pochodzenia danego oleju czy nawet partii produkcyjnej. Dodatek oleju kokosowego może jednak poprawić właściwości nawilżające kremu z filtrem, nadaje też produktowi zapach.
>> Szukasz produktu do ochrony przed słońcem? Zobacz ofertę
Olej kokosowy w kuchni
Olej kokosowy polecany jest do smażenia potraw. Ma wysoki punkt dymienia – można go rozgrzać nawet do temperatury 220 stopniu bez ryzyka przypaleń i wydzielania się związków rakotwórczych. Olej ten jest także dobrym źródłem średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są łatwo przyswajane przez organizm (trafiają prosto do krwiobiegu i stają się źródłem energii). Produkty zawierające ten rodzaj kwasów tłuszczowych są przydatne w żywieniu pacjentów w stanach chorobowych, u których wchłanianie tłuszczu jest upośledzone, np. w niewydolności trzustki, zapaleniu trzustki czy chorobie Leśniowskiego – Crohna. Jednak człowiek potrzebuje przede wszystkim długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, np. by budować struktury błon komórkowych. Kwasów z oleju kokosowego do tego nie wykorzysta.
Olej kokosowy a nasycone kwasy tłuszczowe
Wykorzystując olej kokosowy w kuchni, trzeba też pamiętać, że ponad 90 proc. kwasów tłuszczowych w nim zawartych to kwasy tłuszczowe nasycone, takie jak te w tłustym mięsie czy tłuszczach pochodzenia zwierzęcego.
W oleju kokosowym jest więcej nasyconych kwasów tłuszczowych niż w smalcu.
A zgodnie z zasadami zdrowego odżywiania się powinniśmy nasyconych kwasów tłuszczowych unikać. Spożywane w nadmiarze podwyższają poziom cholesterolu, szczególnie „złego” (LDL) i zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Dlatego np. Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne wręcz odradza spożywanie oleju z kokosa.
Olej kokosowy jest powszechnie wykorzystywany w gastronomii na Wschodzie, gdzie z kolei podkreśla się jego prozdrowotne właściwości (właśnie przeciwmiażdżycowe i przeciwzakrzepowe). Dietetycy zwracają jednak uwagę na to, że ocena wpływu na zdrowie danej substancji to wypadkowa wielu czynników, m.in. stylu życia i sposobu odżywiania się, a te Wschód i Zachód mają odmienne.
Czy olej kokosowy to sposób na odchudzanie?
Pita przez niektórych kawa z olejem kokosowym to element diety ketogenicznej, w której eliminuje się węglowodany jako źródło energii, zastępując je tłuszczami. Utrata masy ciała na takiej diecie nie wynika jednak z faktu, że to olej kokosowy odchudza, ale z przestawienia całego metabolizmu ze spalania węglowodanów na spalanie tkanki tłuszczowej (nie jest to zdrowy sposób odżywiania się i odchudzania, często prowadzi również do efektu jo-jo). Spożywanie oleju kokosowego nie sprzyja odchudzaniu. Jak każdy tłuszcz jest on bardzo kaloryczny, a kalorie dostarczane w nadmiarze prowadzą do dodatniego bilansu energetycznego i przyrostu masy ciała (organizm magazynuje to, czego na bieżąco nie jest w stanie wykorzystać).
Skuteczne odchudzanie pod kontrolą specjalisty
