Yerba mate – co ma w sobie słynny napar z ostrokrzewu paragwajskiego?

Co to jest yerba mate?

Yerba mate, inaczej herbata misyjna, herbata jezuitów czy ziele świętego Bartłomieja, to napar z liści ostrokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis). W Ameryce Południowej – Paragwaju, Urugwaju, Brazylii czy Argentynie, gdzie ostrokrzew rósł naturalnie, napar jest popularny od setek lat. Cenne właściwości yerba mate prawdopodobnie pierwsi poznali indianie Guarani – traktowali ją jako antidotum na ból żołądka, brak apetytu i jako środek odurzający. Napar początkowo odcedzali przez zęby. Z czasem yerba mate zaczęto pić przez rurkę z trzcinowej łodygi, dziś stosowana jest do tego rurka metalowa. Nazwę nadali naparowi jezuici (herba – zioło, mate – wydrążona tykwa, czyli naczynie, w którym parzy się zioło), którzy rozpowszechnili napój w świecie i Europie.

Co zawiera yerba mate?

Ostrokrzew paragwajski to roślina o wielkim bogactwie składników odżywczych. Przypuszcza się, że sporządzony z niej napar ma w sobie około 200 różnych substancji chemicznych, m.in.:

• alkaloidy purynowe (głównie kofeina i teobromina)
• flawonoidy (kwas kawowy, kwas chinowy, glukoza kawoilowa, rutyna)
• polifenole
• saponiny (kwas ursolowy)
• witaminy A, C, E, B1, B2, B3 i B5
• minerały (chlor, wapń, siarka, magnez, fosfor, potas, sód, żelazo, mangan, cynk i azot)

>> Kakao – skarbnica polifenoli

Właściwości yerba mate

Spożywanie produktów na bazie yerba mate przynosi naszemu organizmowi wiele korzyści:

• pobudza układ nerwowy, dodaje energii, orzeźwia, stymuluje do działania, rozjaśnia umysł i niweluje zmęczenie – dzięki zawartości kofeiny i teobrominy,
• działa przeciwutleniająco – niszczy wolne rodniki tlenowe,
• wykazuje właściwości moczopędne, wzmacnia siłę skurczu serca, obniża ciśnienie krwi, wspomaga działanie estrogenów – dzięki obecności flawonoidów,
• przyspiesza przemianę materii, zmniejsza uczucie głodu, zapobiega otyłości i wspomaga procesy odchudzania – dzięki zawartości kofeiny,
• działa przeciwmiażdżycowo, przeciwzapalnie i przeciwnowotworowo, obniża poziom złego cholesterolu – dzięki zawartości polifenoli i flawonoidów,
• może być pomocne w zapobieganiu powikłaniom cukrzycowym – dzięki obecności polifenoli,
• wspomaga aktywność układu odpornościowego, działa odkażająco i przeciwbakteryjnie – dzięki saponinom,
• działa wykrztuśnie i zwiększa wydzielanie soku żołądkowego – dzięki obecności saponin.

>> Ekstrakt z liści ostrokrzewu paragwajskiego znajdziesz w preparatach na zwiększenie energii a także tych na odchudzanie i oczyszczanie

Skąd się bierze dymny smak yerba mate?

Ostrokrzew paragwajski, z którego pozyskuje się yerba mate, to wiecznie zielone drzewo, rosnące dziko jedynie w subtropikalnych lasach Ameryki Południowej. Do produkcji yerba mate ścina się gałęzie 4-6-letnich drzew i poddaje kilkuetapowej obróbce, która wpływa na charakterystyczny smak naparu.

1. Gałęzie ostrokrzewu ścina się wiosną – wówczas wykazują najlepsze właściwości sensoryczne i pobudzające.
2. Pozyskane pędy poddaje się krótkotrwałemu prażeniu w temperaturze 400˚C, co zapobiega procesowi fermentacji, niszczy mikroorganizmy i pozwala zachować właściwości odżywcze.
3. Następnie surowiec suszy się nad ogniem lub w bębnowych suszarkach przez 10-24 godzin, dzięki czemu uzyskuje się charakterystyczny aromat yerba mate.
4. W następnym etapie oddziela się liście od pędów, rozdrabnia na małe fragmenty (2,5-5 mm) lub mieli na drobny proszek. Yerba mate może też zawierać fragmenty gałązek, pędów lub łodyg kwiatowych ostrokrzewu. Susz zawierający dużą ilość pyłu ma silny smak i działanie, susz składający się tylko z liści jest łagodniejszy.
5. Gotowy produkt pakuje się w worki jutowe lub saszetki z odmierzoną porcją ziela do przygotowania naparu.

Jak pić yerba mate?

Zgodnie z tradycją picie naparu z yerba mate to swoisty rytuał i ważny element spotkań towarzyskich, dlatego nie powinno się odbywać w samotności. Yerba mate można zaparzyć w kubku czy szklance z użyciem zaparzacza, jednak tradycyjnie napar przygotowuje się w specjalnie wyprofilowanym naczyniu, tzw. matero lub guampa. Wykonane było ono z drewna albo z wydrążonych, zdrewniałych owoców tykwy, co nadawało napojowi dodatkowego aromatu. Obecnie często spotyka się matero ceramiczne, które łatwiej myć. Do yerba mate używa się także bombilli, czyli rurki zakończonej filtrem, oddzielającej susz od naparu. Dziś wykonuje się ją najczęściej z metalu (stali, niklu czy srebra), choć są i bombille bambusowe lub drewniane.
Do sporządzenia naparu z ostrokrzewu paragwajskiego przyda się także termos i termometr, dzięki któremu można dokładnie określić temperaturę wody, którą zalewamy susz.

>> Co pić rano zamiast kawy, żeby się obudzić?

Jak parzyć yerba mate? Tradycyjny przepis

1. Wsyp susz do matero. Im większej ilości użyjesz, tym mocniejszy napar uzyskasz. Na początek zaleca się 2-3 łyżeczki suszu (ok. 15 g).

2. Przechyl matero tak, aby susz ułożył się w kopiec na jednej ze ścianek i aby odsłoniło się dno matero.

3. Na suszu ułóż bombillę filtrem do dołu.

4. Zalej susz niewielką ilością wody, celując w odsłonięte dno naczynia. Poczekaj, aż susz wchłonie płyn.

5. Wypełnij matero wodą o temperaturze 70 - 80 ˚C. Chłodniejsza woda wydłuży proces parzenia, a zbyt gorąca woda spowoduje gorycz naparu.

6. Zaparzaj susz przez około 5 minut.

Co dodać do yerba mate?

Sporządzony napar można pić na ciepło lub na zimno, a każdą porcję suszu można zalewać wodą nawet kilkanaście razy, uzyskując coraz mniej intensywny napar. Napar z yerba mate można wzbogacić dodatkiem soku z cytryny lub pomarańczy, lodu, cukru czy miodu, przez co sprawdzi się jako chłodzący napój idealny na upalne dni.

>> Tauryna – co to jest i gdzie występuje? Pochodzenie, działanie, dawkowanie

Yerba mate – środki ostrożności

• Yerba mate to bogate źródło kofeiny – napary mogą zawierać nawet 2% tego związku. Dlatego należy stosować je z umiarem. Za bezpieczne uznaje się dawki 100-400 mg kofeiny na dobę. Dostarczenie do organizmu większych dawek może wywoływać objawy zatrucia, jednak określenie dawki toksycznej jest trudne ze względu na różną szybkość przemiany materii i wrażliwość receptorów u poszczególnych ludzi. Spożycie dawki toksycznej wywołuje silne pobudzenie psychoruchowe, przyspieszenie akcji serca, niemiarowość serca, silne zwiększenie diurezy, nudności, wymioty, biegunkę, osłabienie. W skrajnych przypadkach dochodzi do drgawek, porażenia ośrodka oddechowego w mózgu, a nawet migotania komór serca i zgonu.
• Osoby chorujące na wrzody żołądka i dwunastnicy powinny unikać yerba mate, ponieważ wzmaga wydzielanie soków żołądkowych i może nasilać objawy choroby.
• Należy unikać spożywania naparu jednocześnie z alkoholem i paleniem tytoniu, ponieważ zwiększa to zachorowalność na nowotwory krtani i przełyku.
• Yerba mate zawiera pewną ilość glinu, który uznaje się za czynnik predysponujący do zaburzeń neurologicznych, wapnienia tkanek miękkich i niedokrwistości, jednak spożywana w rozsądnych ilościach nie jest z tego powodu szkodliwa dla zdrowia.

Czy dzieci mogą pić yerba mate?

Yerba mate powinni spożywać tylko dorośli – z uwagi na zawartość kofeiny nie jest polecana dla dzieci.

>> Zakaz sprzedaży energetyków nieletnim