Hipokamp – co to jest i za co odpowiada? Jakie objawy daje uszkodzony hipokamp

Hipokamp – co to za struktura? 

Hipokamp jest częścią kory mózgowej, czyli najbardziej zewnętrznej warstwy mózgu. Kształtem przypomina konika morskiego, stąd nazwa tej struktury. Znajduje się w obu półkulach mózgu w płacie skroniowym. Składa się z zakrętu zębatego, hipokampu właściwego (tzw. róg Ammona), podkładki oraz wypukłości zwanej stopą hipokampu. Pośredniczy w wymianie informacji pomiędzy korą mózgu a niższymi ośrodkami nerwowymi oraz podwzgórzem. 

Jaką funkcję pełni hipokamp? 

Hipokamp odpowiada za prawidłowe działanie pamięci, przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, naszą pamięć przestrzenną, nawigację oraz zachowania instynktowne. Ma także wpływ na poziom kortyzolu, „ hormonu stresu” (u osób z zanikiem hipokampu stężenie kortyzolu jest wyższe) oraz jest strukturą zdolną do tworzenia nowych komórek nerwowych (neuronów).

Rola hipokampa w pamiętaniu 

Można powiedzieć, że hipokamp koduje wspomnienia. Z ośrodków przedczołowych kory mózgowej trafiają do niego bieżące informacje. Ważne informacje z pamięci krótkotrwałej są następnie w hipokampie kierowane do ośrodków korowych płata czołowego i skroniowego, czyli utrwalane w pamięci długotrwałej. Hipokamp to centralny punkt pamięci, stąd jego uraz powoduje jej upośledzenie. Hipokamp odpowiada jednak nie tylko za wspomnienia, lecz sprawia także, że pamiętamy, kiedy i gdzie coś się zdarzyło, oraz orientujemy się w przestrzeni. 

Hipokamp a stres 

Ponieważ hipokamp ma wpływ na poziom kortyzolu, hamuje reakcje emocjonalne, kontroluje także nasz stres i lęk. Uszkodzenia hipokampu mogą prowadzić do nadmiernych reakcji na bodźce stresowe. Co więcej – długotrwały stres może powodować uszkodzenia hipokampu. 

>> Leki uspokajające bez recepty

Uszkodzenie hipokampu – przyczyny 

Choroby, w których obserwuje się uszkodzenia lub zanik hipokampu, to m.in.:  

• choroba Alzheimera – hipokamp zanika (szacuje się, że w chorobie o umiarkowanym przebiegu hipokamp jest mniejszy o połowę od tego u zdrowej osoby), maleje też ilość połączeń nerwowych w obrębie hipokampu, co pogarsza pamięć. Choroba Alzheimera jest przykładem choroby, która bardzo dobrze obrazuje skutki uszkodzenia hipokampu; 

• depresja, schizofrenia i padaczka – w ich przebiegu również hipokamp się zmniejsza; podczas depresji pogorszenie funkcji pamięci może utrzymywać się nawet po wyleczeniu choroby; w trakcie ataków padaczki dochodzi do czasowego niedotlenienia komórek hipokampu; 

• choroby naczyniowe, jak udar mózgu lub nadciśnienie tętnicze – zmiany w naczyniach krwionośnych spowodowane nadciśnieniem mogą prowadzić do uszkodzenia komórek nerwowych; podczas udaru mózgu dochodzi do niedokrwienia i niedotlenienia neuronów, co zaburza ich działanie; 

• zespół Cushinga (zespół objawów wywołanych nadmiarem glikokortykosteroidów w organizmie) – podczas zwiększonego wyrzutu hormonów sterydowych, m.in. kortyzolu, hipokamp nie pracuje prawidłowo i mogą wystąpić problemy z pamięcią. 

Objawy uszkodzenia hipokampu 

W przypadku uszkodzonego hipokampu zaburzone zostają funkcje poznawcze i emocjonalne, upośledzona jest pamięć (zwłaszcza epizodyczna), wystepują: 

• trudności z odtworzeniem informacji z przeszłości oraz z tworzeniem nowych wspomnień  

• utrata skojarzeń, zapomnienie niedawno nauczonych rzeczy.  

• problemy z pamięcią przestrzenną, trudności w orientacji w terenie,  

• trudności w regulacji emocji  

• zwiększona podatność na stres.  

• W przebiegu uszkodzenia hipokampu może pojawić się depresja. 

Czy hipokamp może się zregenerować? 

Hipokamp wykazuje pewną zdolność do regeneracji, a dokładnie do tworzenia nowych komórek nerwowych. Nawet u osób dorosłych jest możliwość produkcji nowych neuronów, jednak proces ten jest ograniczony i podlega regulacji wielu czynników, takich jak wiek, zdrowie ogólne, poziom stresu i styl życia. Im więcej negatywnych czynników, tym zdolność do regeneracji mniejsza. Nie ma też leków ani metod przywracania funkcji hipokampu, choć uważa się, że aktywność  fizyczna może poprawić orientację przestrzenną i pamięć. Przypuszcza się, że nawet u osób, u których hipokamp dopiero zaczyna zanikać, regularna aktywność może w pewnym stopniu odwrócić ten proces.
Opracowywane są nowe terapie, w tym terapia komórkowa obejmująca stosowanie komórek macierzystych w celu zastąpienia nimi uszkodzonych komórek hipokampu oraz terapia genowa (pobudzenie komórek do regeneracji).
Można stosować także trening kognitywny (w ramach psychoterapii), który rozwija alternatywne metody pamięciowe. 

Jak dbać o hipokamp? 

Zdrowy styl życia opóźnia procesy starzenia i zapobiega rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych czy neurodegradacyjnych.  

• W trosce o dobrą pamięć należy przede wszystkim wdrożyć aktywność fizyczną, najlepiej 45 minut dziennie, lub treningi aerobowe dwa razy w tygodniu. Aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na proces tworzenia się nowych komórek nerwowych w hipokampie.

• Ponadto ważna jest zdrowa, zbilansowana dieta, bogata w kwasy omega oraz przeciwutleniacze. Należy także zrezygnować z używek takich jak alkohol, środki psychotyczne czy nikotyna.  

• W trosce o zdrowie hipokampa, pamięć i koncentrację należy także dbać o wysypianie się. 

• Kolejnym ważnym aspektem zadbania o zdrowie hipokampu jest unikanie nadmiernego stresu. Przewlekły stres hamuje procesy neurogenezy, wpływa także na wysoki poziom kortyzolu, co może uszkadzać hipokamp.  

• Aby dbać o hipokamp, należy także ćwiczyć pamięć – aktywność umysłowa, czytanie, nauka nowych umiejętności, ćwiczenie mózgu – wszystko to wpływa na stymulację połączeń nerwowych i poprawia funkcjonowanie hipokampu.

>> Preparaty na pamięć i koncentrację