Klasterowy ból głowy – objawy, przyczyny. Jak przebiega napad klasterowy?

Klasterowy ból głowy podobnie jak migrena i napięciowe bóle głowy jest rodzajem pierwotnego bólu głowy (nie wynika ze zmian strukturalnych w mózgu). Występuje od nich jednak dużo rzadziej – szacuje się, że dotyczy 1 proc. populacji. Po tej samej stronie czaszki co ból pojawiają się też inne objawy: zaczerwienienie i łzawienie oka, zaczerwienienie i potliwość twarzy, uczucie zatkania jednej dziurki w nosie albo wyciek wodnistej wydzieliny. Dokładna przyczyna klasterowych bólów głowy nie jest znana. Nie zagrażają one życiu i zdrowiu, ale powodują cierpienie u pacjenta i utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Klasterowy ból głowy – objawy  

Klasterowy ból głowy jest opisywany jako najsilniejszy z bólów głowy, mocniejszy nawet od migren. Jest tak silny, że wybudza ze snu i bardzo utrudnia funkcjonowanie.  

• Na ogół ból ma charakter narastający – pojawia się nagle i najwyższe natężenie osiąga po 10 minutach od początku napadu. Może trwać 4 godziny, ale może również ustąpić po 15 minutach.  
• Klasterowe bóle głowy pojawiają się z różną częstotliwością, występując „klasterowo” w przedziale czasowym (tygodniowym lub miesięcznym). Pojawiają się zazwyczaj o podobnej porze, najczęściej w nocy lub tuż nad ranem, a nawet o tej samej porze roku.  
• Kolejną cechą charakterystyczną jest to, że jest to ból odczuwany po jednej stronie głowy. Często boli okolica skroni, nad oczodołem i/lub oczodół. Ból może promieniować w kierunku policzka, ucha lub potylicy.
• Przy napadzie klasterowego bólu głowy występują też objawy takie jak: łzawienie oka, przekrwienie i zaczerwienienie spojówki, zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki, zatkanie dziurki w nosie, wyciek wodnistej wydzieliny z nosa. Objawy te pojawiają się zawsze po tej samej stronie, co ból głowy.  
• W ciężkich przypadkach pacjenci zgłaszają także nudności i wymioty, niepokój i lęk. Po napadzie klasterowego bólu głowy organizm jest wyczerpany, chory potrzebuje odpoczynku.  
• Klasterowe bóle głowy mogą mieć postać epizodyczną – ból głowy pojawia się kilka razy dziennie (nawet 8 razy na dobę), a napady mogą trwać kilka godzin. Dolegliwości utrzymują się codziennie przez kilka tygodni, po czym ustępują na dłuższy czas (minimum miesiąc). Klasterowy ból głowy może być też przewlekły – napady wracają codziennie przez ponad rok bez okresów remisji.  
• Około 20 proc. chorych na klasterowe bóle głowy ma aurę wzrokową podobną do migrenowej, ale bardzo krótką, trwającą kilka minut.
• Pierwsze ataki mogą pojawić się u dziesięciolatków. Najczęściej choroba rozpoznawana jest przed 30. rokiem życia, chociaż u kobiet może objawić się po czterdziestce.  
• Klasterowe bóle głowy w przeciwieństwie do migren nie cofają się na czas ciąży.

>> Ból z tyłu głowy – dlaczego się pojawia i jak z nim walczyć?

Przyczyny klasterowego bólu głowy

Jak dotąd przyczyna klasterowego bólu głowy nie została poznana, chociaż bardzo często występuje on rodzinnie (nie udowodniono jednak genetycznego podłoża choroby). Kiedy pojawia się napad bólu (czyli klaster), w układzie nerwowym wzrasta stężenie histaminy. To pozwala sądzić, że dolegliwości bólowe mogą mieć związek z zapaleniem kości znajdującej się przy nerwie trójdzielnym. Na skutek stanu zapalnego dochodzi do wolniejszego przepływu krwi w tętnicy, pojawia się jej obrzęk (co powoduje ucisk na nerw trójdzielny i ból), nadaktywność podwzgórza mózgu i zwiększona produkcja histaminy. Jednak nie jest to potwierdzona hipoteza. Inne badania – z użyciem pozytonowej tomografii emisyjnej – ujawniły w czasie napadu aktywację w okolicy tylnego podwzgórza, wobec czego można sądzić, że tam znajduje się przyczyna napadu, natomiast mechanizmy powstawania bólu nie są znane.
Zauważono też, że klasterowe bóle głowy częściej występują u osób palących, nadużywających alkoholu, przyjmujących duże ilości kofeiny oraz leki dostarczające tlenku azotu, a także u osób przebywających w warunkach wysokogórskich.

>> Jak się nawodnić? Sposoby na dobrze nawodniony organizm

Co robić w razie klasterowego bólu głowy

W przypadku wystąpienia silnego bólu głowy trzeba pójść do lekarza rodzinnego, który skieruje na dalsze badania. Lekarzowi należy powiedzieć o swoim stylu życia, poziomie stresu, zażywanych lekach, problemach zdrowotnych, a także o występowaniu podobnych dolegliwości w rodzinie. Gdy ból nawraca, można prowadzić dzienniczek z godzinami występowania ataków i ich długością. Lekarz rodzinny zleca badania krwi, a także kieruje pacjenta do neurologa. Niezbędne może okazać się wykonanie badan neuroobrazowych, takich jak rezonans magnetyczny głowy lub tomografia komputerowa. Badania te są wskazane w przypadku występowania bólu głowy o ostrym przebiegu, bólu o rosnącym natężeniu i częstotliwości, codziennego bólu głowy, bólu jednostronnego lub występującego zawsze w tym samym miejscu oraz pojawienia się drgawek, gorączki, nudności i wymiotów. Jeśli ból głowy sprawia wrażenie najsilniejszego w życiu i towarzyszy mu opadanie kącika ust albo sztywność karku z wysoką gorączką, trzeba niezwłocznie jechać na SOR – te objawy mogą sygnalizować udar mózgu i zagrażać życiu!

>> Leki na migrenę bez recepty

Klasterowy ból głowy – leczenie  

Preparaty bez recepty zwykle nie pomagają w przypadku klasterowego bólu głowy. Ból często ustępuje sam (napady mogą trwać 15 minut). Poza tym o metodzie leczenia decyduje lekarz. Do leczenia tego rodzaju bólów stosuje się tryptany w formie aerozolu do nosa lub w formie zastrzyków. Często pomocne są także inhalacje ze stuprocentowego tlenu. Leki podawane doustnie nie są stosowane, ponieważ działają zbyt wolno. Można je jednak przyjmować profilaktycznie – zwykle stosuje się blokery kanału wapniowego (werapamil), glikokortykosteroidy oraz węglan litu.
Celem leczenia jest uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji oraz zmniejszenie ilości napadów bólowych. Klasterowych bólów głowy nie można całkowicie wyleczyć, choroba zwykle nawraca, choć można ją oddalić nawet o kilka lat.  

>> Co na ból? Jakie leki stosować w bólu ostrym i przewlekłym?