Badanie CRP jest często zlecane przez lekarzy. Wiele osób mylnie łączy podwyższone wyniki z diagnozą nowotworu. Chociaż w chorobach onkologicznych poziom białka c-reaktywnego może wzrastać, to nie jest to żadna podstawa do postawienia takiego rozpoznania. O jakich innych problemach może zatem świadczyć nieprawidłowy wynik?
CRP, czyli białko C-reaktywne – co to jest, kiedy wykonywać badania CRP i co oznaczają przekroczone normy?
CRP – co to jest?
CRP, czyli C-reactive protein, jest nieswoistym wyznacznikiem stanu zapalnego w organizmie. Białko to jest wytwarzane w wątrobie pod wpływem cytokin prozapalnych takich jak: interleukina 6, interleukina 1 oraz TNF. CRP razem z fibrynogenem, amyloidem surowiczym A, inhibitorami enzymów proteolitycznych oraz niektórymi składowymi dopełniacza należy do białek ostrej fazy. Ich funkcja polega na zwalczaniu przyczyny stanu zapalnego. Jednak przewlekłe zapalenie i wytwarzanie białek ostrej fazy w nadmiarze przez dłuższy okres czasu może prowadzić do uszkodzeń w obrębie narządów.
CRP – badanie
Oznaczenie stężenia białka CRP wykonuje się w surowicy lub osoczu krwi. Pacjent nie musi być na czczo.
CRP – norma
Zakres prawidłowych wyników poziomu białka CRP może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywano badanie. Zakres referencyjny jest podawany zazwyczaj wraz z wynikiem. W większości przypadków za normę uznaje się stężenie poniżej 5 mg/l. Wartości powyżej 10 mg/l zdecydowanie świadczą o reakcji ostrej fazy.
CRP – wyniki powyżej normy
Przyczyn podwyższonego białka CRP jest wiele i zazwyczaj na podstawie tego jednego parametru nie da się określić dokładnej etiologii zapalenia. Mimo to w niektórych przypadkach wyniki mogą sugerować prawdopodobną przyczynę.
- wartość CRP powyżej 500 mg/l – występuje w przebiegu zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi, w sepsie;
- wartość do 100 mg/l – może pojawić się podczas zakażenia bakteriami Gramm- dodatnimi oraz pasożytami;
- wartość do 50 mg/l – sugeruje z etiologię wirusową.
Wielokrotne oznaczanie białka CRP jest istotne ze względu na możliwą dynamikę jego zmian. Spadek stężenia białka świadczy bowiem o skuteczności leczenia i wygasaniu procesu chorobowego.
>> Zespół VEXAS – objawy i rokowania. Nowa choroba, która ma podłoże autoimmunologiczne
Wysokie CRP – przyczyny
Najczęściej podwyższenie poziomu białka CRP jest spowodowane przez zakażenia bakteryjne, a także wirusowe, pasożytnicze oraz grzybicze. Marker ten wzrasta też bardzo często w schorzeniach reumatycznych, chorobach układu pokarmowego oraz nowotworach, a także po urazach i operacjach.
Choroby przebiegające ze wzrostem poziomu białka C- reaktywnego
Ostre zapalenie zatok przynosowych i błony śluzowej nosa
To jedna z najczęstszych infekcji. Zazwyczaj przyczyną choroby jest zakażenie wirusowe. Na etiologię bakteryjną, która może wymagać antybiotykoterapii wskazuje właśnie podwyższone stężenie białka CRP, ropny wyciek z nosa, wysoka gorączka lub nasilenie objawów po dłuższym czasie trwania infekcji.
Zapalenie płuc
W przebiegu choroby występuje zazwyczaj kaszel, gorączka, duszność, ból w klatce piersiowej oraz przyspieszony oddech i akcja serca. W badaniach laboratoryjnych obecny jest wzrost CRP i leukocytoza. Bardzo istotne diagnostycznie jest wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej, a także posiewu plwociny. Określenie etiologii zapalenia jest bardzo ważne przy wyborze odpowiedniego leczenia.
>> Zapalenie płuc – objawy, leczenie
Zapalenie narządów miednicy mniejszej
Obejmuje zapalenie jajników, jajowodów lub endometrium. Choroba często jest bezobjawowa, lecz jej leczenie jest bardzo istotne ze względu na groźne powikłania. Dolegliwościami, które mogą wystąpić są bóle podbrzusza, nieprawidłowa wydzielina z pochwy, nieprawidłowe krwawienia z macicy, bolesne oddawanie moczu, nudności oraz wymioty i ból podczas stosunków płciowych. Rozpoznanie choroby ustala lekarz ginekolog. Leczenie opiera się głownie na antybiotykoterapii.
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
Dotyczy układu kielichowo-miedniczkowego i pojawia się zazwyczaj w wyniku wstępowania zakażenia z dolnego odcinka dróg moczowych. Do typowych objawów należą: podwyższona temperatura ciała, bolesność w okolicy lędźwiowej, nudności i wymioty, ból oraz pieczenie podczas oddawania moczu. Istotnych diagnostycznie informacji dostarcza badanie moczu. Występuje w nim podwyższona ilość leukocytów oraz bakterii, a w niektórych przypadkach również krwinkomocz. Posiew moczu umożliwia wybranie najskuteczniejszej antybiotykoterapii.
Toczeń rumieniowaty układowy
Jest to choroba autoimmunologiczna, mogąca skutkować dolegliwościami z wielu układów. Najbardziej charakterystycznym objawem jest rumień na twarzy w kształcie motyla oraz rumień pojawiający się na innych częściach ciała, po ekspozycji na światło słoneczne. Oprócz wzrostu CRP w badanych laboratoryjnych wystąpić może niedokrwistość, leukopenia, małopłytkowość oraz obecność przeciwciał anty-dsDNA, anty-Sm i antykardiolipinowych.
Reumatoidalne zapalenie stawów
Najczęściej dotyczy symetrycznych stawów rąk: międzypaliczkowych bliższych, śródręczni-paliczkowych oraz nadgarstkowych. Większe stawy zajęte zapaleniem to zazwyczaj stawy kolanowe. Charakterystyczny jest obrzęk oraz ból stawów, zwłaszcza w nocy. Po przebudzeniu występuje sztywność, trwająca ponad godzinę. W diagnostyce choroby oprócz typowych badań laboratoryjnych pomocne jest oznaczanie czynnika reumatoidalnego (RF) w klasie IgM raz przeciwciał przeciwko cytrulinowanemu peptydowi. NIe są one jednak obecne we wszystkich postaciach choroby.
Zapalenie wielomięśniowe i skórnomięśniowe
Spowodowane są zakrzepami w naczyniach skóry i narządów wewnętrznych. Do typowych objawów w tym wypadku należą osłabienie siły mięśni kończyn równych lub dolnych, ale choroba może dotknąć również mięśni oddechowych powodując niewydolność oddechową lub mięśni gałki ocznej skutkując zaburzeniami widzenia i oczopląsem. Dolegliwości ze strony skóry to zazwyczaj nadwrażliwość na światło słoneczne oraz świąd i rumień. W badaniach laboratoryjnych wzrasta peziomkinazy kreatynowej, AST, ALT, LDH oraz pojawiają się przeciwciała anty – Jo-1.
Spondyloartropatie
Są to zapalenia stawów przebiegające z zajęciem stawów kręgosłupa, tkanek okołokręgosłupowych oraz przyczepów ścięgnistych i stawów obwodowych. Zaliczamy do nich zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, reaktywne zapalenie stawów oraz spondyloartropatwę młodzieńczą. U osób cierpiących na spondyloartropatie bardzo często we krwi obecny jest antygen HLA B27. W zależności od występujących objawów możemy wyróżnić spondyloartropatie osiowe, dla których charakterystyczne są dolegliwości ze strony kręgosłupa i obwodowe, w których dominują zapalenia stawów kończyn dolnych oraz krzyżowo-biodrowych.
Zapalenia naczyń
Jest to grupa chorób, w których dochodzi do zapalenia w obrębie ściany naczyń krwionośnych, co może skutkować niedokrwieniem i martwicą zaopatrywanych przez nie tkanek. Niektóre zapalenia naczyń, na przykład zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnic występują głównie u osób starczych, natomiast są też jednostki chorobowe charakterystyczne dla wieku dziecięcego, takie jak choroba Kawasaki.
Ostre zapalenie trzustki
Manifestuje się nagłym i silnym bólem w nadbrzuszu, nasilającym się po spożyciu pokarmu. Towarzyszyć mu mogą nieprzynoszące ulgi wymioty, gorączka, wzmożone napięcie powłok brzucha lub wyczuwalny w nadbrzuszu bolesny opór, a nawet niedrożność jelit i obniżenie ciśnienia krwi. W diagnostyce podstawowym badaniem obrazowym jest USG jamy brzusznej. W badaniach krwi oprócz wzrostu CRP charakterystyczna jest zwiększona aktywność lipazy i amylazy, AST, ALT, hiperglikemia, hipertriglicerydemia oraz leukocytoza.
Nieswoiste zapalenia jelit
Obejmują chorobę Leśniowskiego – Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Typowymi objawami są bóle brzucha oraz biegunki. We krwi osób cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego pojawić się mogą przeciwciała p-ANCA, natomiast u osób z chorobą Leśniowskiego – Crohna przeciwciała ASCA. Oprócz badań laboratoryjnych pomocne jest badanie poziomu kalprotektyny w kale i badania endoskopowe.
>> Choroba Leśniowskiego – Crohna – objawy, przyczyny. Czy choroba Crohna jest wyleczalna?
Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
Jest to najczęstsza przyczyna ostrego brzucha, nawet u kobiet w ciąży. Początkowo ból pojawić się może w śródbrzuszu lub nawet nadbrzuszu, a następnie umiejscawia się on w prawym dolnym kwadrancie brzucha. Wystąpienie podobnych objawów jest wskazaniem do jak najszybszej konsultacji lekarskiej, gdyż konieczne może być operacyjne wycięcie wyrostka.
Podostre zapalenie tarczycy
Poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych. Charakterystyczna jest gorączka i ból, powiększenie tarczycy oraz zwiększenie we krwi stężenia hormonów tarczycy w początkowej fazie choroby. Wraz z upływem czasu poziom hormonów ulega obniżeniu, a objawy ustępują.
hsCRP a choroby układu sercowo-naczyniowego
Badanie hsCRP umożliwia ocenę ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jest metodą oznaczania CRP o bardzo dużej czułości. Umożliwia to wykrycie nawet niewielkiego stanu zapalnego w organizmie, który jest istotny w patogenezie miażdżycy. Miażdzyca natomiast prowadzić może do ostrego zespołu wieńcowego lub stabilnej choroby wieńcowej.
Interpretacja wyników badania hsCRP
- CRP poniżej 1 mg/l świadczy o małym ryzyku sercowo- naczyniowym;
- CRP w zakresie 1-3 mg/l sugeruje umiarkowane ryzyko sercowo- naczyniowe;
- CRP powyżej 3 mg/l wskazuje na wysokie ryzyko sercowo- naczyniowe.
Wyższe wartości powinny budzić podejrzenie innej etiologii stanu zapalnego. Badanie nie powinno być wykonywane u osób cierpiących na choroby przebiegające z podwyższeniem CRP.
CRP a rak – przy jakich nowotworach jest podwyższone CRP
Poziom białka CRP wzrasta w niektórych chorobach onkologicznych. Jest to jednak marker nieswoisty i nie umożliwia rozpoznania konkretnego nowotworu.Niski poziom CRP nie jest też podstawą do wykluczenia choroby nowotworowej. Jakiekolwiek niepokojące objawy powinny podlegać dalszej diagnostyce przez lekarza specjalistę. Przykładowe choroby onkologiczne, w których często dochodzi do wzrostu CRP, to szpiczak mnogi, rak dróg żółciowych i rak nadnercza.
>> Żywienie medyczne wspiera leczenie nowotworów
Jak obniżyć stężenie białka CRP?
Na zmniejszenie stężenia CRP wpływa przede wszystkim wygaszenie w organizmie stanu zapalnego. Często niezbędne jest w tym celu leczenie farmakologiczne. Korzystny wpływ ma dieta ze zmniejszoną ilością węglowodanów, bogata w błonnik oraz oleje roślinne. Zrezygnowanie z palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu oraz wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej również przynoszą pozytywne efekty.
>> Męskie zdrowie. Jakie badania profilaktyczne dla mężczyzn?
Najczęściej zadawane pytania dotyczące CRP, czyli białka C-reaktywnego
Silnie podwyższony poziom białka C-reaktywnego może wskazywać na występowanie zaawansowanego nowotworu w organizmie. CRP uznaje się za nieswoisty marker nowotworowy m.in. w przypadku raka żołądka, szyjki macicy, wątroby, pęcherza moczowego czy płuc. Szczególnie wysokie wartości CRP osiąga przy nowotworach krwi, kiedy jego wartość może przekroczyć normę nawet o kilkaset procent. Samo CRP nie wystarczy do zdiagnozowania nowotworu, niezbędne jest przeprowadzenie szeregu dodatkowych badań.
U osoby zdrowej poziom białka CRP powinien wynosić poniżej 5 mg/l. U pacjentów otyłych oraz regularnie palących papierosy norma mieści się na poziomie poniżej 10 mg/l. Wzrost stężenia CRP powyżej 10 mg/l wskazuje na występowanie w organizmie stanu zapalnego, przy czym poziom powyżej 40 mg/l sugeruje infekcję bakteryjną o ostrym przebiegu. Na poziom CRP wpływ mają takie czynniki jak płeć, wiek czy aktywność fizyczna.
Białko C-reaktywne jest związkiem wytwarzanym w wątrobie w odpowiedzi na stan zapalny organizmu. Podwyższony poziom CRP może wskazywać np. na chorobę sercowo-naczyniową lub stres metaboliczny (głównie u osób aktywnych fizycznie). Wzrost poziomu CRP jest mało specyficznym objawem, dlatego ustalenie dokładnej przyczyny choroby powinno być potwierdzone przez lekarza specjalistę. CRP zazwyczaj spada samo po upływie 2-3 dni od ustąpienia stanu zapalnego.
Wysoki poziom CRP może sugerować występowanie wielu chorób. Wśród nich wymienia się m.in. zapalenie szpiku kości, gruźlicę i choroby sercowo-naczyniowe. Poziom białka wzrasta przy infekcjach bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, a także w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym (np. AZS, RZS, IBS). Wysokie CRP stanowi wskazanie do dalszej diagnostyki, ale samo nie daje odpowiedzi na pytanie o chorobę trawiącą organizm.
