Jak obliczyć wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT)?

Znajomość wymienników białko-tłuszczowych pozwala na znacznie precyzyjniejsze dawkowanie insuliny na posiłki, a tym samym na minimalizowanie ryzyka hiperglikemii poposiłkowych. O WBT powinny pamiętać przede wszystkim osoby leczone insuliną. Pacjenci, którzy stosują pompy insulinowe, mają do dyspozycji specjalną funkcję bolusa przedłużonego, który zabezpiecza wzrost glikemii po posiłkach zawierających białka i tłuszcze. Diabetycy, którzy insulinę podają za pomocą wstrzykiwaczy, także powinni zwracać uwagę na te dwa makroskładniki posiłków i przy ich dużej podaży rozkładać dawkę insuliny na dwie części wstrzykiwane w odpowiednim (co najmniej dwugodzinnym) odstępie czasu.

Kalorie – klucz do obliczania wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT)

Tak jak w przypadku wymienników węglowodanowych zwracamy uwagę na to, ile gramów węglowodanów znajduje się w danym produkcie, tak w przypadku wymienników-białkowo tłuszczowych interesują nas kalorie. Jeśli weźmiemy pod uwagę posiłek niezawierający węglowodanów – np. karkówkę z grilla zjadaną tylko z dodatkiem musztardy, musimy jedynie wiedzieć, ile w danej porcji mięsa jest kalorii. Kawałek karkówki o wadze 150 g to 401 kcal. Wystarczy podzielić liczbę kalorii przez 100, by otrzymać liczbę WBT: 401 : 100 = 4 WBT.

Rzadko jednak spożywamy produkty, które nie zawierają węglowodanów zupełnie. Zbilansowane posiłki najczęściej są złożone w odpowiednim procencie z węglowodanów, białka i tłuszczu. Jak wówczas sobie poradzić?

Obliczanie wymienników białkowo-tłuszczowych w posiłkach złożonych

Z pomocą w obliczaniu wymienników przychodzą diabetykom opakowania produktów. Coraz częściej znajdują się na nich szczegółowe dane dotyczące kalorii oraz węglowodanów, białka i tłuszczu w gramach. Wszystkie te dane są potrzebne diabetykom do szacowania WW i WBT.

Jeśli natomiast trafi nam się posiłek bez opakowania, wówczas trzeba wspomóc się wagą oraz odpowiednimi tabelami wartości kalorycznej produktów spożywczych. Najlepiej do tego celu sprawdza się opracowanie „Liczymy kalorie” (autorki: Hanna Kunachtowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Krystyna Iwanow) wydane przez Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Aby obliczyć WBT w posiłku złożonym, musimy znać kaloryczność całej porcji oraz wiedzieć, ile się w niej znajduje węglowodanów. Czyli na początek sprawdzamy kalorie i obliczamy wymienniki węglowodanowe (WW).

Obliczanie wymienników białkowo-tłuszczowych na przykładach

Ze wspomnianego opracowania dowiadujemy się na przykład, że standardowa porcja pizzy to kawałek o wadze 150 g.

Średnio zawiera on 531 kcal (pizza z warzywami i wędliną). W kawałku o wadze 150 g znajduje się 55 g węglowodanów. Wiedząc, że 1 g węglowodanów to 4 kalorie obliczamy, ile kalorii przypada na węglowodany we wspomnianej porcji.

55 x 4 = 220 kcal

Od kaloryczności całej porcji odejmujemy kalorie z węglowodanów.

531 – 220 = 311

W ten sposób uzyskujemy kalorie z białka i tłuszczu. Stąd wiemy, że w kawałku pizzy z mięsem o wadze 150 g około 311 kcal pochodzi z białka i tłuszczu. 311 : 100 = 3,1; w zaokrągleniu mamy więc 3 WBT.

Weźmy pod uwagę inne produkty:

• Delicje szampańskie
  Na opakowaniu ciastek jest podana ich wartość odżywcza: 100 g = 365 kcal. Węglowodany stanowią 70,5 g. Wiedząc, że 1 g węglowodanów to 4 kcal, obliczamy, ile kalorii pochodzi z węglowodanów. Wychodzi nam, że 282 kcal. Zatem po odjęciu od całkowitej kaloryczności kalorii pochodzących z węglowodanów (365 – 282) wychodzi nam, że 83 kcal pochodzą z białka i tłuszczu.
  83 : 100 to 0,8 WBT.
   
• Mleko zagęszczone niesłodzone
  100 g to 131 kcal. W 100 g znajduje się 6,6 g białka oraz 7,5 g tłuszczu. Wiedząc, że 1 g białka ma 4 kcal, a 1 g tłuszczu 9 kcal, obliczamy, ile kalorii pochodzi z białka i tłuszczu w mleku.
  (4 x 6,6) + (9 x 7,5) = 26,4 + 67,5 = 93,9
  93,9 : 100 = 0,93, czyli w zaokrągleniu 1 WBT.
   
• Baton Mars
  Duży baton (o wadze 60 g) to 271 kcal, z czego 41 g stanowią węglowodany. Wiedząc, że 1 g węglowodanów to 4 kcal, obliczamy kalorie pochodzące z węglowodanów: 41 x 4 = 164.
  271 – 164 = 107 kcal
  107 kcal pochodzi z białka i tłuszczu. A zatem 107 : 100 = 1 WBT. Oznacza to, że baton Mars 60 g to 1 WBT oraz 4 WW.
   
• Czekolada mleczna z orzechami
  100 g czekolady mlecznej z orzechami laskowymi to 539 kcal. W 100 g produktu jest 57,3 g węglowodanów. Zatem kalorie z węglowodanów to 57,3 x 4 = 229,2 kcal.
  539 – 229 = 310
  Z tego wynika, że ilość białka i tłuszczu w 100 g czekolady to równowartość 310 kcal, czyli 3 WBT. 100 g czekolady to 5,7 WW i 3 WBT.

Czytaj więcej o wymiennikach białkowo-tłuszczowych