Jonogram – czym jest, wskazania do wykonania. Jak interpretować wyniki jonogramu?

Jonogram to badanie, którego celem jest określenie poziomu elektrolitów w osoczu krwi. Podczas wykonywania badania oznacza się poziomy:

• sodu (Na+),
• potasu (K+),
• wapnia (CA2+)
• magnezu (Mg2+),
• jonów chlorkowych (Cl–),
• jonów fosforanowych. 

Badanie wykonuje się z próbki krwi żylnej.

Czym są elektrolity?

Elektrolity to wodny roztwór jonów o ładunku dodatnim lub ujemnym (kation – ładunek dodatni lub anion – ładunek ujemny). Odpowiadają one za prawidłową pracę organizmu, transportując wodę przez błony komórkowe. Od ich pracy zależą skurcze i rozkurcze mięśni, prawidłowa praca mózgu, nerek oraz innych organów w naszym ciele. Do najważniejszych elektrolitów zalicza się sód, potas, magnez, wapń i żelazo. Badanie jonogramem nie obejmuje badania poziomu żelaza w krwi.

Jak przygotować się do jonogramu?

Jonogram jest badaniem wykonywanym z próbki krwi żylnej. Zaleca się wykonywać je na czczo, najlepiej rano, 12 godzin po ostatnim posiłku. Przed badaniem nie wolno zmieniać swojej diety, warto także zrezygnować ze spożywania alkoholu, wzmożonej aktywności fizycznej oraz unikać stresu. Na wyniki badania mogą mieć wpływ przyjmowane leki, suplementy diety oraz spożywane napary ziołowe. Jonogram warto wykonywać raz do roku razem z morfologią krwi ogólną oraz oznaczeniem poziomu żelaza i hormonów tarczycowych.

Wskazania do wykonania jonogramu

Jonogram wykonuje się rutynowo u pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze, choroby nerek i wątroby oraz u pacjentów przyjmujących leki odpowiedzialne za zaburzenia równowagi elektrolitowej. U innych pacjentów wskazaniami do wykonania badania jonogramu są:

• skurcze i bóle mięśni,
• zawroty głowy,
• zaburzenia równowagi,
• nieregularne ciśnienie krwi,
• zaburzenia rytmu serca,
• występujące obrzęki kończyn dolnych,
• ogólne osłabienie organizmu, nadmierna senność,
• nieprawidłowa praca nerek,
• nadmierne pragnienie przy jednoczesnym skąpym oddawaniu moczu,
• nieprawidłowa praca wątroby,
• zaburzenia koncentracji,
• problemy ze snem,
• podejrzenie chorób metabolicznych,
• zaburzenia hormonalne.

Badanie jonogramu jest też zalecane u pacjentów z przewlekłą biegunką, przy zatruciu pokarmowym i podejrzeniu odwodnienia organizmu.

>> Sprawdź, jakie badania profilaktyczne powinieneś wykonać w tym roku

Wyniki jonogramu – interpretacja

Przyjęte normy:

• sód (Na+) 136–145 mmol/l (lub mEq/l),
• potas (K+) 3,5–5,1 mmol/l (lub mEq/l),
• chlorki (Cl-) 95–105 mmol/l (lub mEq/l),
• wapń (Ca2+) 2,25–2,75 mmol/l lub 9-11 mg/dl; (zjonizowany 1–1,3 mmol/l, 4–5,2 mg/dl),
• magnez (Mg2+) 0,65–1,2 mmol/l,
• fosforany u dorosłych: 0,81–1,62 mmol/l, u dzieci: 1,3–2,26 mmol/l.

Wyniki jonogramu: sód

Prawidłowy poziom jonów sodu wynosi od 136 do 145 mmol/l (mEq/l).

Wynik poniżej normy może dawać objawy w postaci złego samopoczucia, zawrotów głowy, wymiotów, obniżonej koncentracji oraz problemów z pamięcią. Za niskim poziomem sodu mogą stać dysfunkcje nerek, niewydolność serca, marskość wątroby, niedoczynność tarczycy oraz przyjmowanie leków moczopędnych.

Zbyt wysoki poziom jonów sodu może z kolei powodować zaczerwienienie skóry, gorączkę, wzmożone pragnienie, nudności, osłabienie siły mięśniowej oraz senność. Zbyt wysoki poziom sodu występuje dużo rzadziej niż jego nadmiar. Co może powodować nadmiar sodu w organizmie? Do głównych czynników zalicza się zaburzenia pragnienia oraz choroby: moczówka prosta i polekowa, cukrzyca, zespół Conna oraz Cushinga.

Wyniki jonogramu: potas

Prawidłowy poziom potasu wynosi od 3,5 do 5,1 mmol/l (mEq/l).

Zbyt niski poziom potasu objawia się kołataniem serca, bólami mięśniowymi, wzrostem ciśnienia tętniczego. Do obniżenia poziomu potasu dochodzi na skutek niedożywienia, występowania biegunki i wymiotów, w wyniku chorób nerek, niedoczynności kory nadnerczy oraz przy wrodzonym przeroście nadnerczy. Często jest także wynikiem zażywania przez pacjenta leków moczopędnych.

Zbyt wysoki poziom potasu objawia się ogólnym złym samopoczuciem, osłabieniem mięśni oraz zaburzoną pracą serca. Może on świadczyć o rozwoju niewydolności nerek, cukrzycy typu 1 lub o hipoaldosteronizmie.

Wyniki jonogramu: wapń

Prawidłowy poziom wapnia wynosi od 2,1 do 2,6 mmol/l (8,5-10,5 mg/dl).

Zbyt niski poziom wapnia w organizmie często objawia się bólem i drętwieniem mięśni, kończyn lub twarzy. Często pojawia się także światłowstręt i silne bóle głowy. Za niski poziom wapnia odpowiadają najczęściej niedobory witaminy D, zapalenie trzustki, niedoczynność przytarczyc, choroby nerek i kości.

Podwyższony poziom wapnia w organizmie może świadczyć z kolei o zatruciu witaminą A lub D, rozwijającym się nowotworze i nadczynności przytarczyc, a objawia się utratą apetytu, pojawieniem się nudności lub wymiotów, zaparciami oraz podwyższonym ciśnieniem tętniczym.

Wyniki jonogramu: magnez

Prawidłowy poziom magnezu wynosi 0,7 do 1,1 mmol/l (8,5-10,5 mg/dl).

Za niedobór magnezu odpowiada nieodpowiednia dieta, leki moczopędne, przedawkowanie witaminy D oraz choroby nerek i nadczynność przytarczyc. Do objawów niedoboru zalicza się drżenia kończyn, skurcze mięśni, pogorszenie samopoczucia psychicznego oraz zaburzenia pracy serca.

Nadmiar magnezu w organizmie skutkuje bólami głowy, nadmierną sennością oraz zaparciami. Czasem może dojść także do obniżenia wartości ciśnienia tętniczego. Do nadmiaru magnezu w organizmie przyczyniają się stany zapalne w obrębie jelit powodujące nadmierne wchłanianie magnezu oraz niedoczynność kory nadnerczy.

Wyniki jonogramu: chlorki

Norma dla jonów chlorkowych wynosi od 95 do 105 mmol/l (mEq/l).

Zazwyczaj objawy zarówno niedoboru jak i nadmiaru chlorków w organizmie nie powodują żadnych objawów, chyba, że współwystępują z innymi zaburzeniami. Za obniżony wynik mogą odpowiadać choroba Addisona, zasadowica metaboliczna, kwasica oddechowa, rozedma płuc, niewydolność krążenia, natomiast z nadmiar: odwodnienie, zespół Cushinga oraz choroby nerek.

Wyniki jonogramu: fosforany

Norma jonów fosforanowych wynosi od 0,81 do 1,62 mmol/l u dorosłych (u dzieci od 1,3 do 2,26 mmol/l).

Tutaj również nie ma charakterystycznych objawów niedoborów lub nadmiaru fosforanów, chyba, że pojawiają się  wraz z innymi niedoborami. Za niski poziom jonów fosforanowych odpowiadać mogą niedożywienie i niedoczynność tarczycy, zaś na wysoki poziom niewydolność nerek, niedoczynność przytarczyc lub choroby wątroby.

>> Moringa – właściwości i działanie azjatyckiego superfood