Istnieje duża grupa roślin, których stosowanie uwrażliwia skórę na działanie promieniowania słonecznego. Wynikiem oddziaływania słońca na skórę mogą być reakcje fotoalergiczne oraz fototoksyczne, które wykazują odmienny mechanizm powstawania i różne objawy. Do roślin fotouczulających zalicza się powszechnie stosowane zioła, np. dziurawiec, nawłoć, nagietek, rumianek czy krwawnik.
Zioła fotouczulające - lista. Po jakich ziołach nie wolno się opalać?
W serwisie Apteline.pl zgodnie z wizją Grupy NEUCA zależy nam na przekazywaniu treści najwyższej jakości – sprawdzonych informacji, eksperckiej wiedzy. Dlatego nasze teksty piszą i weryfikują specjaliści – farmaceuci i lekarze.
Fotouczulenie – co to jest?
Fotouczulenie (fotodermatoza) to zespół schorzeń, których wspólnym mianownikiem jest występowanie nadwrażliwości na działanie promieniowania słonecznego. Wśród nich wyróżnia się reakcje endogenne (w wyniku nieprawidłowości genetycznych lub metabolicznych) oraz egzogenne (pod wpływem działania leków, kosmetyków i niektórych roślin).
Zioła fotouczulające – typy reakcji
Fotodermatozy związane ze stosowanie ziół zalicza się do fotodermatoz egzogennych, do których powstania poza promieniowaniem słonecznym niezbędny jest czynnik zewnętrzny uwrażliwiający na światło. Mogą one przybierać charakter reakcji fotoalergicznych lub fototoksycznych.
Reakcje fotoalergiczne
- mają charakter immunologiczny,
- polegają na przekształceniu egzogennej substancji w alergen powodujący stan zapalny skóry,
- objawiają się w postaci swędzących grudek, głównie na odsłoniętych częściach ciała (rzadko w miejscach nieodsłoniętych),
- objawy pojawiają się po 24-48 godzinach od ekspozycji na słońce,
- dotyczą tylko niektórych osób poddanych działaniu czynnika uczulającego.
Reakcje fototoksyczne
- mają charakter toksyczny,
- powstają na skutek uwalniania wolnych rodników przez substancje występujące w skórze, które uszkadzają struktury komórkowe i powodują ostrą reakcję zapalną,
- objawy przypominają oparzenie słoneczne i obejmują rumień, pęcherze oraz obrzęk lub długotrwałe przebarwienia,
- objawy pojawiają się do kilku godzin od ekspozycji na słońce,
- ich nasilenie jest uzależnione od stężenia czynnika uczulającego i natężenia promieniowania,
- są bardziej powszechne i występują u wszystkich ludzi poddanych działaniu danego czynnika i promieniowania słonecznego.
Zioła fotouczulające – lista
- Dziurawiec zwyczajny
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), a konkretnie jego ziele, zawiera czerwony barwnik – hiperycynę, która posiada zdolność absorbowania promieni słonecznych i uwrażliwia skórę na działanie słońca. Z tego względu stosowanie przetworów dziurawca i jednoczesna ekspozycja na słońce prowadzi do wystąpienia reakcji fototoksycznych.
- Rośliny z rodziny selerowatych
Rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae) mogą powodować reakcje fototoksyczne ze względu na zawartość związków o charakterze furanokumaryn (głównie psoralenu). Związki te wykazują działanie fotodynamiczne – absorbują promieniowanie ultrafioletowe, przez co zwiększają wytwarzanie melaniny i jej odkładanie w skórze w postaci długotrwałych przebarwień.
Przykłady roślin z tej rodziny to:
- arcydzięgiel litwor,
- pasternak zwyczajny,
- marchew zwyczajna,
- pietruszka zwyczajna,
- seler zwyczajny,
- różne gatunku barszczu,
- różne gatunki lubczyku.
>> Produkty zapewniające ochronę przeciwsłoneczną
- Rośliny z rodziny rutowatych
Rośliny z rodziny rutowatych (Rutaceae) prowadzą do wystąpienia reakcji fototoksycznych również z powodu zawartości furanokumaryn.
Można do nich zaliczyć rośliny, takie jak:
- ruta zwyczajna,
- cytryna zwyczajna,
- pomarańcza bergamota,
- limonka.
>> Witaminę D znajdziesz w różnych suplementach diety
- Rośliny z rodziny astrowatych
Rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae) zawierają laktony seskwiterpenowe, które poddane działaniu promieniowania słonecznego przekształcają się w drobnocząsteczkowe alergeny wywołujące reakcję fotoalergiczną (fotoalergiczny wyprysk kontaktowy).
Są to popularne rośliny lecznicze, jak na przykład:
- rumianek pospolity,
- krwawnik pospolity,
- nagietek lekarski,
- bylica pospolita,
- wrotycz pospolity,
- arnika górska,
- nawłoć pospolita.
Jak prawidłowo stosować zioła fotouczulające?
Aby uniknąć nieprzyjemnych objawów, należy podczas stosowania ziół fotouczulających aplikować na ciało kremy i emulsje z wysokim filtrem lub najlepiej unikać ekspozycji na słońce. Natomiast planując opalanie, zaleca się zaprzestanie stosowania ziół fotouczulających z kilkudniowym wyprzedzeniem.
Ważna jest obserwacja ciała, a w przypadku wystąpienia objawów skórnych – wykrycie uczulającej substancji i jej wyeliminowanie. Jako leczenie objawowe stosuje się preparaty miejscowe zawierające kortykosteroidy, w cięższych przypadkach konieczne jest ich stosowanie doustne.
>> Antybiotyk a słońce. Czy biorąc antybiotyk, można się opalać?
Najczęściej zadawane pytania dotyczące ziół fotouczulających
Fotouczulenie to nieprawidłowa (alergiczna) reakcja skóry na działanie promieni słonecznych. Może ulec ona nasileniu w wyniku oddziaływania niektórych suplementów diety, leków, ale także składników kosmetycznych lub ziół znajdujących się w naparach. Fotodermatoza polega na absorpcji przez określone składniki promieniowania UV znajdującego się w fali świetlnej, a następnie wywołaniu uczulenia. Reakcja jest zwykle ostra i miejscowa. Do ziół o działaniu fotouczulającym zalicza się m.in. rumianek i krwawnik.
Reakcje fotouczuleniowe przypominają objawy alergii i ustępują zwykle samoczynnie po upływie około tygodnia. Nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Innym typem fotodermatozy jest fototoksyczność. W tym przypadku rzeczywiście dochodzi do niszczenia komórek skóry i masowego uwalniania wolnych rodników w organizmie. Reakcje fototoksyczne pojawiają się już po kilku godzinach i objawiają się pęcherzami, obrzękami oraz długotrwałym przebarwieniem skóry.
Jak wskazuje sama nazwa, zioła fotouczulające powodują reakcję alergiczną w kontakcie skóry ze słońcem. W niewielkich dawkach nie muszą one jednak od razu wykluczać opalania całkowicie. Należy przy tym zachować ostrożność przy ekspozycji na słońce. Ponadto kluczowe jest przestrzeganie dawki ziół przepisanej przez lekarza, ponieważ nadmiar substancji czynnych może zintensyfikować reakcję w sposób trudny do przewidzenia.
Reakcja fototoksyczna zachodzi zwykle szybko i może przypominać oparzenie słoneczne. Dzieje się tak, ponieważ egzogenna substancja przekształca się w alergen. Na skórze pojawiają się ciemnoczerwone, piekące plamy, które mogą być bolesne w dotyku. Objawy pokazują się najczęściej w czasie od 24 do 48 godzin od momentu ekspozycji na słońce.
- Nikiel A. Przegląd surowców roślinnych o działaniu fotouczulającym i fototoksycznym. Kosmetologia Estetyczna 2017; 3: 231-238.
- Śpiewak R. Choroby fotoalergiczne – diagnostyka i leczenie. Alergologia Immunologia 2008; 5(3-4): 101-105.
