Wymioty u dziecka – skąd się biorą, jak je powstrzymać? Dlaczego wymioty mogą być niebezpieczne dla małych dzieci?

Wymioty u dziecka – czym są?

Wymioty to silne wypchnięcie treści żołądkowej przez usta lub nos na zewnątrz, zazwyczaj poprzedzone nudnościami i odruchami wymiotnymi. Pod względem fizjologicznym to reakcja obronna organizmu – dążenie do usunięcia toksyn. Wymioty mogą być także objawem wielu ostrych lub przewlekłych schorzeń oraz wad anatomicznych przewodu pokarmowego. U dzieci w wieku niemowlęcym i starszym wymioty stanowią jeden z najczęstszych objawów chorobowych.

Przebieg wymiotów u dzieci

Za proces wyzwalania wymiotów odpowiada ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym. Źródłem bodźców docierających do ośrodka wymiotnego może być przewód pokarmowy, ale także kora mózgowa, serce, opłucna czy układ moczowy. W zależności od rodzaju i nasilenia bodźców nerwowych ośrodek wymiotny decyduje o nasileniu lub zahamowaniu wymiotów.

Podczas wymiotowania występują odruchy takie jak:

• zwiększone wydzielanie śliny,
• wsteczne ruchy jelita cienkiego, które prowadzą do rozluźnienia zwieracza odźwiernika,
• obniżenie ciśnienia w klatce piersiowej i jego wzrost w jamie brzusznej,
• napięcie mięśni brzucha,
• rozluźnienie zwieracza przełyku,
• wyrzucenie treści pokarmowej na zewnątrz.

Wymiotom towarzyszą także:  

• pocenie się,
• przyspieszenie akcji serca,
• specyficzny dźwięk,
• cuchnący zapach.

Przyczyny wymiotów u dziecka

Wymioty nie są objawem charakterystycznym choroby – mogą towarzyszyć zarówno schorzeniom układu pokarmowego, jak i innym. Zdefiniowano ponad 50 przyczyn wymiotów u dzieci, które można podzielić na następujące grupy:

Krew w wymiotach u dziecka, żółte wymioty u dziecka – co oznaczają?

Niektóre stany patologiczne występują i dają charakterystyczny obraz kliniczny znacznie częściej w konkretnych okresach życia dziecka.

Wymioty u noworodków

Wymioty występujące w pierwszych dniach życia noworodka mogą być objawem poważnych patologii, głównie wrodzonych wad przewodu pokarmowego powodujących jego niedrożność. W takim przypadku konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Wymioty u niemowląt

• Wymioty u niemowląt po okresie noworodkowym (po ukończeniu 4. tygodnia życia, a przed ukończeniem 1. roku życia) są najczęściej wynikiem niedojrzałości przewodu pokarmowego powodującej refluks żołądkowo-przełykowy (krótszy przełyk, słabsza motoryki dwunastnicy). Szacuje się, że 50-70 proc. niemowląt w wieku od 2. do 8. miesiąca życia wymiotuje i ulewa, a pod koniec 1. roku życia już tylko 5 proc. z nich.
• Wymioty w tym wieku mogą być także spowodowane błędnym sposobem karmienia (zbyt duże porcje pokarmu, pozycja leżąca) oraz nietolerancją pewnych składników pokarmowych, np. białek mleka krowiego lub soi.
• Bywają efektem ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego – towarzyszy im wówczas biegunka i podwyższona temperatura ciała.
• W rzadszych przypadkach wymioty u niemowląt spowodowane są przerostowym zwężeniem odźwiernika.

Wymioty u starszych niemowląt i dzieci

• Wymioty występujące u starszych niemowląt i dzieci wynikają najczęściej z ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego.
• Mogą też być skutkiem chorób układowych, ale zdarza się to znacznie rzadziej niż u młodszych niemowląt.
• Towarzyszące wymiotom bóle głowy, gorączka oraz sztywność karku wskazują na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
• Z kolei silny, narastający ból głowy, szczególnie w porze porannej, który występuje wraz z wymiotami, może wskazywać na zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Taki stan spowodowany jest obecnością guza mózgu lub krwawieniem wewnątrzczaszkowym.
• Wymioty wieku dziecięcego mogą także wynikać z choroby lokomocyjnej, u podstaw której leży zaburzenie pracy błędnika i niewłaściwe odbieranie sygnałów o położeniu ciała w trakcie ruchu.

>> Grypa żołądkowa, „jelitówka” – przyczyny, objawy, leczenie

Wymioty u dziecka są niebezpieczne. Dlaczego?  

• Intensywne wymioty są groźnym zjawiskiem, ponieważ w krótkim czasie mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu dziecka. Ryzyko to jest znacznie wyższe niż w przypadku dorosłych, ponieważ organizm dziecka składa się w większym stopniu z wody. Wymioty powodują ponadto zaburzenia elektrolitowe, a także zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej, co skutkuje nieprawidłową pracą wielu narządów.
• W przypadku małych dzieci dynamiczne wymioty stwarzają ryzyko przedostania się treści żołądkowej do dróg oddechowych, co grozi wystąpieniem: asfiksji (braku dostępu tlenu w wyniku zablokowania dróg oddechowych), nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS), zachłystowego zapalenia płuc.
• Wymioty mogą być także przyczyną uszkodzenia błony śluzowej przełyku.

Jak powstrzymać wymioty u dziecka?

Leczenie zmierzające do złagodzenia wymiotów powinno w miarę możliwości uwzględniać przyczynę ich występowania. W przypadku, gdy wynikają one z niedrożności przewodu pokarmowego, konieczna jest interwencja chirurgiczna. W pozostałych sytuacjach zaleca się terapię nawadniającą oraz leczenie schorzenia leżącego u podstaw wymiotów.

Co pić przy wymiotach u dziecka?

Zgodnie z zaleceniami specjalistów przypadki lekkiego i umiarkowanego odwodnienia poddaje się doustnej terapii nawadniającej.

• Zaleca się podawać płyny hipoosmotyczne o składzie zalecanym przez WHO (zawierające glukozę w stężeniu 74–111 mmol/l oraz sód w stężeniu 60 mmol/l) w ilości 50-100 ml/kg w ciągu 4 godzin.
• Ważne, aby dziecko wypijało płyn małymi łykami co kilka minut.
• Nie należy podawać dziecku słodkich napojów czy soków, czyli płynów hiperosmotycznych, ponieważ doprowadzają one do odwodnienia organizmu.
• W przypadku ciężkiego odwodnienia lub nieudanych prób podawania płynów doustnie zalecane jest nawadnianie drogą dożylną.

Dieta przy wymiotach u dziecka

Jeśli wymioty u niemowląt wynikają z błędów w sposobie karmienia, należy zwrócić uwagę, aby dziecko przyjmowało mniejsze porcje jedzenia częściej zamiast dużych porcji w większych odstępach czasu. Warto zagęszczać mieszanki mleczne lub mleko matki kaszą lub specjalnymi preparatami zagęszczającymi. 

Lek na zatrzymanie wymiotów u dziecka

W pewnych sytuacjach można rozważyć podanie dziecku leków przeciwwymiotnych, jednak większość z nich posiada status leków wydawanych na receptę. Jedynym lekiem przeciwwymiotnym wydawanym bez recepty jest dimenhydrynat. Ten lek przeciwhistaminowy wykazuje jednak znaczne działanie uspokajające, co utrudnia współpracę z dzieckiem i ocenę jego stanu. Podobne właściwości mają inne leki przeciwhistaminowe (difenhydramina, hydroksyzyna). Niegdyś chętnie stosowane leki z grupy antagonistów receptora D₂ (prometazyna, chlorpromazyna) są obecnie odradzane u dzieci ze względu na działania niepożądane. Za najbezpieczniejsze w stosowaniu uznaje się leki z grupy antagonistów receptora 5HT_3, takie jak odnadsetron i granisetron. Pewną skuteczność w zwalczaniu wymiotów mają także preparaty na bazie imbiru (tabletki, pastylki do ssania czy płyny).

Wymioty u dziecka – kiedy do lekarza?

Większość przypadków wymiotów ma łagodny przebieg i ulega samoograniczeniu. Istnieją jednak symptomy, które powinny skłonić do wizyty lekarskiej, a należą do nich:

• wymioty utrzymujące się powyżej 24 godzin,
• krew lub żółć obecne w treści żołądkowej,
• silny ból głowy i sztywność karku towarzyszące wymiotom,
• nadmierna senność lub pobudzenie dziecka,
• silne bóle brzucha,
• zmniejszona ilość oddawanego moczu,
• niemożliwość przyjmowania płynów i pokarmów przez kilka godzin.

>> Jak się nawodnić? Sposoby na dobrze nawodniony organizm